Müasir cəmiyyətin idarəetmə sistemində yazılı müraciətlər xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu müraciət formalarından ən yayılmışı isə ərizədir. Ərizə yazmaq yalnız bir kağız üzərində sözləri düzərək xahiş bildirmək deyil, həm də öz hüququnu bilmək, fikrini düzgün ifadə etmək və rəsmi dilə yiyələnmək deməkdir. İnsanlar həyatlarının müxtəlif mərhələlərində istər təhsil, istər iş, istərsə də sosial təminatla bağlı – müxtəlif orqanlara müraciət etmək zərurəti ilə üzləşirlər. Məhz bu zaman ərizə yazmaq bacarığı zəruri və faydalı bir vərdişə çevrilir.
Ərizə nədir?
Ərizə – fiziki və ya hüquqi şəxsin müəyyən məqsədlə dövlət qurumuna, müəssisəyə, təşkilata, təhsil ocağına və ya digər şəxslərə etdiyi rəsmi yazılı müraciət formasıdır. Ərizələr əsasən məlumat vermək, tələb irəli sürmək, xahiş etmək və ya hüququn icrasını təmin etmək məqsədilə yazılır.
Ərizənin hüquqi əsası
Azərbaycan Respublikasının “Vətəndaşların müraciətləri haqqında” Qanununa əsasən, hər bir vətəndaşın ərizə ilə müraciət etmək hüququ var. Bu qanun ərizələrin forma və məzmununa dair hüquqi çərçivəni müəyyən edir və vətəndaşlara onların hüquqlarının qorunmasında əhəmiyyətli alət kimi çıxış edir.
Ərizə hansı hallarda yazılır?
Ərizə yazma zərurəti aşağıdakı hallarda yaranır:
- Təhsil müəssisəsinə qəbul və ya köçürülmə
- İşə qəbul, vəzifədən azad olunma və ya vəzifə dəyişiklikləri
- Sosial yardım və ya müavinət üçün müraciət
- Hüquqi və inzibati xahişlər (torpaq, mənzil, mülkiyyətlə bağlı)
- Dövlət orqanına şikayət və ya təklif göndərmək
- Əmək məzuniyyəti və ya xəstəlik vərəqəsi ilə bağlı bildiriş
- Ad, soyad və ya sənəd dəyişiklikləri ilə əlaqəli müraciətlər
Ərizənin struktur quruluşu
Ərizənin yazılması zamanı aşağıdakı struktura əməl edilməlidir:
- Başlıq – Müraciət olunan şəxs və vəzifəsi
- Məlumat bölməsi – Ərizə müəllifinin şəxsi məlumatları
- Əsas məzmun – Ərizənin səbəbi və tələbi
- Tarix və imza – Yazıldığı gün və imzalanması
1. Başlıq
Ərizə kimin adına yazılırsa, həmin şəxsin adı, soyadı, vəzifəsi və işlədiyi müəssisə qeyd olunur. Məsələn:
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
İnsan resursları şöbəsinin müdiri
İsmayılov Elçin Arif oğluna
Bakı şəhəri, AZ1000
2. Məlumat bölməsi
Ərizəni yazan şəxsin aşağıdakı məlumatları daxil edilir:
- Ad, soyad, ata adı
- Ünvan
- Əlaqə nömrəsi
- Şəxsiyyət vəsiqəsinin seriya və nömrəsi
3. Əsas məzmun
Ərizənin əsas hissəsi məqsədi ifadə edir. Burada konkret, aydın və qısa şəkildə ərizənin səbəbi yazılır. Məsələn:
Mən, Cəfərov Elçin Elçin oğlu, Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin II kurs tələbəsiyəm. Ailəmin maddi vəziyyətinin ağır olması səbəbilə təhsil haqqından azad olunmağımı xahiş edirəm.
4. Tarix və imza
Ərizə yazıldıqdan sonra tarix qoyulmalı və imza atılmalıdır:
01 iyun 2025-ci il
İmza: E. Cəfərov
Ərizə yazarkən diqqət edilməli əsas qaydalar
Ərizə yazmaqla bağlı aşağıdakı məqamlara mütləq əməl olunmalıdır:
- Rəsmi üslubda yazılmalıdır
- Qrammatik səhvlər olmamalıdır
- Leksik cəhətdən aydın və konkret yazılmalıdır
- Xahiş, tələb və ya müraciət konkret şəkildə ifadə edilməlidir
- Emosional və şəxsi ifadələrdən uzaq durulmalıdır
- Üzr istəmə, yalvarış və ya argo sözlərdən istifadə olunmamalıdır
- Qısaltmalar və anlaşılmaz sözlərə yer verilməməlidir
Ərizə nümunələri
Nümunə 1: Məzuniyyət üçün ərizə
Bakı şəhəri Yasamal Rayon Məhkəməsinin hakimi
Məmmədova Nigar Amil qızınaMən, Hüseynov Vüsal Samir oğlu, 03.05.1987-ci il tarixdə anadan olmuşam. Hal-hazırda məhkəmənizdə katib vəzifəsində çalışıram.
2025-ci il iyul ayının 10-dan etibarən 14 günlük məzuniyyətimin verilməsini xahiş edirəm.
01.06.2025
İmza: V. Hüseynov
Nümunə 2: Sosial yardım üçün ərizə
Azərbaycan Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinə
Mən, Hüseynova Gülnar Vaqif qızı, Gəncə şəhəri, Atatürk prospekti 35, mənzil 4 ünvanında yaşayıram.
Ailəmizin gəlir səviyyəsi aşağı olduğundan və 3 azyaşlı uşağım olduğundan sosial yardım təyin olunması üçün müraciət edirəm.Müvafiq sənədləri əlavə edirəm.
Tarix: 26.05.2025
İmza: G. Hüseynova
Elektron ərizə yazılması – müasir dövrün tələbi
İnformasiya texnologiyalarının inkişafı ilə bir çox dövlət qurumları elektron ərizə formasında müraciətləri dəstəkləyir. e-gov.az və digər dövlət portallarında vətəndaşlar rahatlıqla qeydiyyatdan keçərək, sistem üzərindən ərizə göndərə bilirlər. Bu zaman aşağıdakı meyarlara diqqət etmək lazımdır:
- Elektron formatda da rəsmi üslub qorunmalıdır
- “Əlavə et” bölməsinə sənədlər əlavə edilməlidir
- İmza üçün e-imza və ya ASAN imza istifadə olunur
- E-mail vasitəsilə cavab gözlənilir
Ərizənin tərtibində tez-tez buraxılan səhvlər
- Ərizənin başlanğıcında müraciət olunan şəxsin adı düzgün yazılmır
- Mətn uzun, dolaşıq və məqsəddən uzaq olur
- Mübtəda və xəbər arasında qrammatik uyğunsuzluq olur
- Ərizə emosional və şəxsi fikirlərlə yüklənir
- Əlavə sənədlər daxil edilmir
- Tarix və imza unudulur
Ərizə ilə bağlı qanunvericilikdə digər məsələlər
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 57-ci maddəsində qeyd olunur ki:
“Hər kəsin dövlət orqanlarına yazılı müraciət etmək, təklif və şikayət bildirmək hüququ vardır.”
Bundan əlavə, İnzibati İcraat Haqqında Qanun, Əmək Məcəlləsi, Təhsil Qanunu kimi bir çox normativ sənədlərdə ərizələrin rolu və cavablandırılma müddətləri əks olunmuşdur.
Ərizə yazmaq hansı sahələrdə tələb olunur?
Ərizələr əsasən aşağıdakı sahələrdə geniş istifadə olunur:
- Təhsil sahəsində – məktəbə qəbul, köçürülmə, təqaüd, qiymətlərin yenidən baxılması
- Əmək sahəsində – işə qəbul, məzuniyyət, əmək müqaviləsinin xitamı
- Sosial sahədə – yardım, müavinət, təqaüd
- Əmlak sahəsində – torpaq, mənzil, ipoteka müraciətləri
- Səhiyyə sahəsində – xəstəxanaya yönləndirmə, sosial yardım, əlillik təyini
Ərizə ilə bağlı hüquqi məsləhətlər
- Ərizənizi hər zaman kağız daşıyıcıda və ya elektron formatda arxivləşdirin
- Qəbul edildiyinə dair təsdiq alın
- Ərizənin cavablandırılması üçün qanuni müddət – 30 iş günü
- Ərizəyə cavab verilmədikdə, yuxarı instansiyaya və ya məhkəməyə müraciət etmək hüququnuz var
Ərizə sadəcə olaraq yazılı bir sənəd deyil, həm də insanın hüququnu ifadə etmə vasitəsidir. O, vətəndaşla dövlət, fərdlə təşkilat arasında rəsmi və hüquqi bir ünsiyyət körpüsüdür. Bu sənəd vasitəsilə insanlar istək, təklif, şikayət və ya məlumatlarını düzgün və hüquqa uyğun formada bildirə bilirlər. Ərizənin yazılışında səliqə, rəsmi dil, konkretlik və qrammatik düzgünlük əsas şərtlərdir. Bu sadə görünən sənədin arxasında böyük təsir gücü və hüquqi nəticə daşıyan məzmun dayanır.
