Müasir bank sistemində vətəndaşların maliyyə sabitliyini qorumaq və banklara olan etimadı artırmaq üçün vacib hüquqi və institusional mexanizmlər mövcuddur. Onlardan biri də Əmanətlərin Sığortalanması Fondudur (ƏSF). Bu fondun əsas vəzifəsi vətəndaşların banklardakı əmanətlərinin müəyyən şərtlərlə sığortalanmasını təmin etməkdir.
Fondun fəaliyyəti yalnız maliyyə bazarına nəzarət mexanizmi deyil, eyni zamanda vətəndaş hüquqlarının qorunması, bank sabitliyinin saxlanması və sistemli risklərin azaldılması üçün mühüm dövlət alətidir.
Əmanətlərin Sığortalanması Fondu Nədir?
Əmanətlərin Sığortalanması Fondu (ƏSF) – bank sistemində yerləşdirilmiş fiziki şəxslərin əmanətlərini müəyyən həddə qədər sığortalayan və qoruyan hüquqi şəxs statusuna malik dövlət tərəfindən yaradılmış maliyyə institutudur.
ƏSF 2007-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin fərmanı ilə yaradılmış və fəaliyyətinə rəsmi olaraq 2007-ci ilin avqustunda başlamışdır. Fond qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hallarda əmanətçilərin pul vəsaitlərinin tam və ya qismən qaytarılmasını təmin edir.
Fondun Hüquqi Bazasına Hansılar Daxildir?
ƏSF öz fəaliyyətini aşağıdakı sənədlər əsasında həyata keçirir:
- “Əmanətlərin Sığortalanması haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu
- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamları
- Nazirlər Kabinetinin normativ aktları
- Mərkəzi Bank və Maliyyə Monitorinq Xidməti ilə razılaşdırılmış təlimatlar
Əmanətlərin Sığortalanması Fondunun Əsas Məqsədləri – Maliyyə Təhlükəsizliyinin Təməl Prinsipləri
Əmanətlərin Sığortalanması Fondu (ƏSF) ölkədə maliyyə sisteminin güvənli, davamlı və şəffaf fəaliyyət göstərməsinə xidmət edən mühüm dövlət institutudur. Fondun fəaliyyətinin arxasında duran əsas məqsədlər aşağıdakılardır:
✅ 1. Bank sisteminə olan ictimai etimadın artırılması
Bank sektoruna güvən – vətəndaşların pul vəsaitlərini banka etibar etməsinin təməl şərtidir. Əmanətlərin sığortalanması, xüsusilə də iqtisadi qeyri-müəyyənlik şəraitində, insanların pullarını banklarda saxlamaqdan çəkinməsinin qarşısını alır. Fond, bank sisteminin sabitliyini təmin etməklə yanaşı, vətəndaşda “mənim əmanətim güvəndədir” inamı yaradır.
✅ 2. Vətəndaşların bank əmanətlərinin itki risklərindən qorunması
ƏSF, bank fəaliyyəti zamanı baş verə biləcək iflas, lisenziya ləğvi və ya digər maliyyə pozuntuları səbəbilə vətəndaşların əmanətlərinin tamamilə itirilməsinin qarşısını alır. Sığortalanmış məbləğ çərçivəsində əmanət sahibinə kompensasiya ödənilir və bu, vətəndaşın iqtisadi təhlükəsizliyinə zəmanət verir.
✅ 3. Bankların iflası və ləğvi zamanı əmanətçilərin kompensasiya almasını təmin etmək
Əmanətçinin hüquqları yalnız mövcud bankın fəaliyyəti dövründə deyil, onun bağlanmasından sonra da qorunur. ƏSF, bank rəsmi olaraq ləğv edildiyi andan başlayaraq əmanətçilərə qısa müddət ərzində və şəffaf şəkildə kompensasiya ödənişinə başlayır. Bu, həm hüquqi, həm də sosial ədalətin təmin olunması baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.
✅ 4. Maliyyə bazarında sabitlik və şəffaflıq yaratmaq
Fondun fəaliyyəti bütövlükdə maliyyə sisteminin dayanıqlığını və etibarlılığını gücləndirir. Sığortalama mexanizmi bank sektorunda məsuliyyətli idarəetməni təşviq edir, risklərin idarə olunmasını asanlaşdırır və “panika nəticəsində banklardan kütləvi vəsait çıxarılmasının” qarşısını alır. Bundan başqa, fondun illik hesabatlılıq prinsipi və ictimai fəaliyyət mexanizmi sistemə şəffaflıq qazandırır.
Sığortalama Necə İşləyir?
📌 Sığortalama subyekti kimdir?
Əmanətləri qorunan şəxslər yalnız fiziki şəxslərdir. Hüquqi şəxslərin (şirkətlərin) əmanətləri bu fondla sığortalanmır.
📌 Əhatə dairəsi
Sığortalanan əmanətlər yalnız fondla müqavilə bağlamış banklarda yerləşdirilən və qanuni faiz dərəcəsi daxilində olan əmanətlərdir.
📌 Əmanətin qorunan məbləği nə qədərdir?
Hazırda Azərbaycanda qorunan maksimal sığorta məbləği:
- 100 000 manata qədərdir (bu məbləğ qanunvericiliklə dəyişə bilər)
Əgər əmanətçi bir neçə banka pul qoyubsa, hər banka görə bu məbləğ ayrıca tətbiq edilir.
Əmanətin Sığortalanması üçün Tələb Olunan Şərtlər
- Əmanət yalnız ƏSF üzvü olan bankda yerləşdirilməlidir
- Əmanət manatla və ya qanuni şəkildə icazə verilən valyutada yerləşdirilməlidir
- Faiz dərəcəsi qanuni həddi aşmamalıdır
- Əmanət şəxsin öz adına olmalıdır (başqasının adına açılmış hesab qorunmur)
Əmanətlərin Geri Qaytarılması – Kompensasiya Mexanizmi
Əgər bank ləğv edilibsə və ya lisenziyası geri alınıbsa, ƏSF əmanətçilərə aşağıdakı qaydada ödəniş edir:
- Bankın ləğv olunduğu gündən 7 iş günü ərzində ödənişlərə başlanılır
- Əmanətçinin bank hesabı üzrə sığortalı hissəsi kompensasiya edilir
- Ödənişlər nağdsız formada digər bank vasitəsilə həyata keçirilir
- Əgər əmanət bir neçə hissədə yerləşdirilibsə, ümumi məbləğ üzrə maksimum 100 000 manat ödənilir
Fondun Maliyyələşmə Mənbələri
ƏSF-in maliyyə resursları müxtəlif mənbələr hesabına formalaşır:
- Üzv bankların ödədiyi illik sığorta haqları
- Fondun öz vəsaitlərindən gələn gəlirlər
- Xarici və yerli kreditlər
- Dövlət tərəfindən ayrılmış zəruri ehtiyatlar
Fondun fəaliyyəti şəffaf və ictimaiyyətə açıqdır. Hər il fondun maliyyə hesabatı dərc olunur və audit olunur.
Əmanətçilərin Hüquqları
Əmanətçilərin Fond qarşısında aşağıdakı hüquqları var:
- Əmanətinin qorunduğu barədə ətraflı məlumat almaq
- Bankın üzv olub-olmaması barədə rəsmi yoxlama aparmaq
- Əmanət geri ödənilmədiyi halda birbaşa fonda müraciət etmək
- Kompensasiya almaq üçün müraciət müddətində sənəd təqdim etmək
Əmanətlərin Sığortalanması Fondu – sadə vətəndaşın bank sisteminə etibarını qoruyan, onun maliyyə təhlükəsizliyinə zəmanət verən mühüm qurumdur. Əmanətçilər üçün bu fond həm arxa-dayaq, həm də maliyyə sabitliyinin sığortasıdır.Bank sektoru üçün də bu fond dayanıqlıq, nəzarət və etibarlılıq göstəricisi rolunu oynayır. Vətəndaş pulunu banka etibar edirsə, dövlət də onun arxasında dayanmalıdır. Məhz ƏSF bu güvənin əsas mənbəyidir.
Ən Çox Verilən Suallar və Cavablar (FAQ)
1. Əmanətimin hamısı qorunurmu?
Yalnız 100 000 manata qədər hissəsi qorunur. Bu məbləğdən yuxarı olan hissə sığorta ilə əhatə olunmur.
2. Xarici valyutada yerləşdirilən əmanət də qorunurmu?
Bəli, yalnız rəsmi qaydada qəbul olunmuş valyutada yerləşdirilən əmanətlər qorunur (USD, EUR və s.).
3. Əmanətə qoyulan faiz dərəcəsi yüksək olsa, sığorta qüvvədə olurmu?
Əgər faiz qanuni maksimum həddi keçirsə həmin əmanət sığortalanmır.
4. ƏSF üzvü olmayan banka pul qoymuşam. Pulumu geri ala bilərəm?
Təəssüf ki, yalnız ƏSF-ə üzv olan banklardakı əmanətlər qorunur.
5. Kompensasiya necə və nə vaxt ödənilir?
Bankın ləğvi rəsmi elan olunduqdan 7 iş günü sonra ƏSF vasitəsilə kompensasiya ödənişinə başlanılır.
