Əncir min illərdir həm təbii bir qida, həm də şəfa mənbəyi kimi insan həyatında öz yerini qoruyub saxlayan nadir meyvələrdən biridir. Bu meyvə yalnız dadı ilə deyil, eyni zamanda sağlamlığa olan müsbət təsirləri ilə də seçilir. Qədim yunan və Roma mətnlərindən tutmuş islam təbabətinə qədər bir çox mənbədə əncirin faydalarından bəhs edilir. Müasir tibb də bu fikri təsdiqləyir və əncirin müxtəlif növ sağlamlıq problemlərinə qarşı təsirli olduğunu vurğulayır.
Bu məqalədə əncirin növləri (qara, ağ və quru əncir) ayrı-ayrılıqda təhlil ediləcək, həmçinin əncirin insan orqanizminə olan faydaları dərin şəkildə izah olunacaq.
Əncir nədir?
Əncir (latınca Ficus carica) – subtropik iqlimə uyğun, qışda yarpaqlarını tökən çoxillik bir meyvə ağacıdır. Əncir ağacının meyvəsi həm təzə, həm də quru formada istehlak edilir. Əncirin həm meyvəsi, həm də yarpaqları xalq təbabətində geniş istifadə edilir. Tərkibində çox sayda vitamin, mineral və antioksidant olan bu meyvə, orqanizmi qidalandırmaqla yanaşı, bədəni təmizləyir və bir çox xəstəliklərə qarşı qoruyucu rol oynayır.
Əncirin tərkibi
Əncirin faydalarını başa düşmək üçün ilk öncə onun kimyəvi tərkibinə baxmaq lazımdır:
- Vitaminlər: A, B1, B2, B6, C, E, K
- Minerallar: Kalium, maqnezium, dəmir, fosfor, sink, kalsium
- Lif: Qida lifləri ilə zəngindir
- Təbii şəkərlər: Qlükoza və fruktoza
- Antioksidantlar: Polifenollar, flavonoidlər
Əncir təbii enerji mənbəyi olmaqla yanaşı, mədə-bağırsaq sistemindən tutmuş ürək-damar sisteminə qədər bir çox orqan və funksiyalara müsbət təsir göstərir.
Qara əncirin faydaları
Qara əncir – həm dadı, həm də faydaları ilə fərqlənən əncir növüdür. Onun tünd bənövşəyi və ya qara rəngli qabığı, içərisində isə bal kimi şirin, yumşaq və lifli toxuması var.
1. Ürək sağlamlığı üçün əla seçim
Qara əncirin tərkibindəki flavonoidlər və antioksidantlar damarların elastikliyini artırır, ürək-damar xəstəliklərinin qarşısını alır. Təbii kalium mənbəyi olan qara əncir, qan təzyiqinin tənzimlənməsində də vacib rol oynayır.
2. Qan azlığına qarşı
Tərkibindəki dəmir və fol turşusu sayəsində qara əncir anemiya (qanazlığı) ilə mübarizədə təbii yardımçıdır.
3. Dəriyə və saçlara faydalıdır
Antioksidant təsiri olan maddələr sayəsində dərinin cavan qalmasına, saçların tökülməsinin qarşısının alınmasına kömək edir.
4. Şəkər tənzimləyici xüsusiyyət
Qara əncirin tərkibindəki təbii şəkərlər qan şəkəri səviyyəsini sabit saxlamağa kömək edir. Lakin diabet xəstələrinin miqdarına diqqət etməsi vacibdir.
Ağ əncirin faydaları
Ağ əncir – qabığı açıq rəngdə (krem, sarımtıl və ya yaşılmtıl) olan, daha az tünd dadlı, lakin çox zərif toxumalı növdür.
1. Bağırsaq sisteminə faydalıdır
Ağ əncir təbii lif mənbəyidir. Qəbizlik, bağırsaq hərəkətsizliyi, həzm pozğunluğu kimi hallarda faydalıdır. Hətta təbii laksativ kimi də istifadə olunur.
2. İmmunitet sistemini gücləndirir
Ağ əncirin tərkibindəki C vitamini və digər mikroelementlər bədəni xəstəliklərə qarşı daha davamlı edir.
3. Sakitləşdirici təsir
Ağ əncirin xalq təbabətində sakitləşdirici və stress azaldıcı təsiri olduğu vurğulanır. Axşam yeməyindən sonra 1-2 ədəd ağ əncir yuxu keyfiyyətini artıra bilər.
Quru əncirin faydaları
Quru əncir təbii şəkildə qurudularaq hazırlanır və ilboyu istifadə üçün əla qida mənbəyidir. Tərkibində su azaldığı üçün qida maddələri daha konsentrasiyalı haldadır.
1. Sümük sağlamlığına dəstək
Quru əncir yüksək kalsium tərkibi ilə sümüklərin və dişlərin möhkəmlənməsinə kömək edir. Həm uşaqlarda böyümə prosesində, həm də yaşlılarda osteoporozun qarşısını almaqda faydalıdır.
2. Enerji verir
Təbii şəkərlərlə zəngin olan quru əncir idmançılar, uşaqlar və zəiflik hiss edənlər üçün ideal enerji mənbəyidir.
3. Qaraciyər üçün təmizləyici
Quru əncir ilıq suda saxlanıldıqdan sonra istifadə edildikdə qaraciyərin təmizlənməsinə kömək edir. Xüsusilə səhərlər acqarına 2-3 ədəd quru əncir yemək məsləhət görülür.
4. Yaddaşı gücləndirir
Fosfor və maqnezium sayəsində beyin fəaliyyətini artırır, yaddaşı gücləndirir, zehni yorğunluğu azaldır.
Əncirin ümumi faydaları
Əncir, növündən asılı olmayaraq, aşağıdakı ümumi faydaları ilə seçilir:
Qəbizliyi aradan qaldırır
Əncir mədə-bağırsaq sisteminin fəaliyyətini yaxşılaşdırır. Gündəlik qida rasionuna əlavə edildikdə qəbizlik problemini təbii yollarla aradan qaldıra bilər.
Arıqlamağa kömək edir
Az kalori, yüksək lif – bu iki xüsusiyyət əncirin pəhriz zamanı istifadəsini əsaslandırır. Toxluq hissi yaradır və metabolizmi sürətləndirir.
Qanda şəkəri və xolesterini tənzimləyir
Əncirin lifli tərkibi, qan dövranında şəkərin və pis xolesterinin səviyyəsini aşağı sala bilər. Bu, xüsusilə ürək xəstəliklərinin qarşısının alınmasında əhəmiyyətlidir.
Göz sağlamlığını qoruyur
Tərkibindəki A vitamini sayəsində gözlərin görmə qabiliyyətini artırır və yaşla bağlı göz xəstəliklərinin qarşısını alır.
İnfeksiyalara qarşı qoruyucu
Əncirin tərkibindəki təbii antibakterial maddələr infeksiyalara qarşı bədəni qoruyur. Xüsusilə boğaz ağrısı, öskürək, soyuqdəymə kimi hallarda əncir şərbətləri faydalı olur.
Necə istifadə etməli?
Ənciri müxtəlif formalarda istehlak etmək mümkündür:
- Təzə şəkildə – səhər və ya günorta ara yeməklərində
- Qurudulmuş formada – qış aylarında, quru meyvə kimi
- Suda isladılmış quru əncir – səhərlər acqarına
- Əncir kompotu və mürəbbəsi – dadlı və faydalı ev təamı kimi
- Əncirli salatlar və desertlər – müasir mətbəxdə maraqlı reseptlər
Kimlərə tövsiyə edilmir?
Hər bir faydalı qida kimi, əncirin də istifadə olunmasında ehtiyatlı olmaq lazım olan hallar var:
- Diabet xəstələri – yüksək şəkər tərkibi səbəbindən miqdara diqqət etməlidirlər.
- Allergiyası olanlar – bəzi insanlarda dəri səpgisi və ya həzm pozğunluğuna səbəb ola bilər.
- Qida rejimi olanlar – pəhrizdə kalorilərə nəzarət edənlər üçün çox miqdarda istifadəsi uyğun deyil.
Əncir – təbiətin bizə bəxş etdiyi nadir nemətlərdən biridir. Qara, ağ və quru növləri ilə müxtəlif formada istifadə oluna bilən bu meyvə həm sağlamlıq, həm də dad baxımından əvəzolunmazdır. Hər gün rasionumuza əlavə edəcəyimiz bir neçə ədəd əncir – bədənimizin sağlam qalmasına, enerjili olmasına və bir çox xəstəliklərdən qorunmasına təkan verə bilər.
Bu səbəbdən ənciri yalnız “meyvə” kimi deyil, eyni zamanda təbii “müalicə vasitəsi” kimi görmək vacibdir.
