Azərbaycan dilində tez-tez işlədilən, lakin mənası hər kəsə tam məlum olmayan bəzi qısaltmalar və sözlər var. Onlardan biri də “əp” sözüdür. Bəzən gündəlik söhbətlərdə, bəzən də siyasi və sosial kontekstlərdə qarşımıza çıxan bu söz əslində bir neçə fərqli mənanı özündə birləşdirə bilər. Həm ləhcəvi və məişət səviyyəsində, həm də qısaltma olaraq dövlət və siyasi terminlər içində işlədilə bilər. Xüsusilə siyasi mənada “ƏP” dedikdə, Ədalət Partiyası nəzərdə tutulur. Bu məqalədə “əp” sözünün mənası, istifadə formaları, semantikası və Ədalət Partiyasının fəaliyyəti ilə bağlı ətraflı və təsdiqli məlumatlar təqdim olunacaq.
“Əp” sözünün mənası və leksik tərkibi
“Əp” sözünün lüğəvi mənası
Azərbaycan dilində “əp” sözü müstəqil söz kimi lüğətlərdə yer almasa da, bəzi bölgə ləhcələrində işlənən söz formasına bənzəyir. Məsələn, “əp” sözü bəzi yerlərdə “əvəzləyici ünvan”, yaxud səslənmə elementi kimi, boşluq doldurmaq məqsədilə istifadə oluna bilər. Bunu “hey, əp, bura gəl” kimi qeyri-rəsmi, zarafatvari üslubda görmək olar.
Danışıq dilində “əp”in istifadə formaları
- Ünsiyyət vasitəsi: Bəzi gənclər və ya sosial media istifadəçiləri “əp” sözünü zarafatyana şəkildə çağırış kimi işlədə bilirlər. Bu, “ey sən”, “ay bala” və ya “ey dost” kimi mənalandırılır.
- Tətbiq qısaltması olaraq: Texnoloji kontekstdə isə “əp” sözü ingiliscə “app” (application – proqram təminatı) sözünün fonetik oxunuşuna uyğun gəlir. Məsələn, mobil telefonda istifadə edilən proqramlara gənclər arasında bəzən “əp” deyilir. Bu, xarici sözün azərbaycanlaşdırılmış tələffüzüdür.
- Sosial mediada istifadə: “Əp elə” deyimi, yəni statusu və ya şəkli yeniləmək, paylaşmaq kimi qəbul olunur.
“ƏP” – Ədalət Partiyası haqqında ətraflı məlumat
Partiyanın yaranma tarixi və qurucusu
Ədalət Partiyası (ƏP) Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən siyasi partiyadır. Partiyanın əsası 1993-cü ildə qoyulmuşdur. Əsas məqsədi demokratik və hüquqi dövlətin formalaşdırılması, insan hüquq və azadlıqlarının təmin olunması, vətəndaş cəmiyyətinin inkişafına dəstək verməkdir. Ədalət Partiyasının qurucusu və sədri hazırda İlyas İsmayılovdur. O, həm də hüquqşünas və ictimai xadim kimi tanınır.
Partiyanın məqsəd və vəzifələri
Ədalət Partiyası aşağıdakı əsas məqsədlərlə fəaliyyət göstərir:
- Hüquqi dövlətin və vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılmasına dəstək vermək;
- Sosial ədalətin bərqərar olması üçün qanunvericilik təşəbbüsləri irəli sürmək;
- Demokratik seçki sisteminin təmin olunmasına çalışmaq;
- Azad mətbuat, söz və toplaşma azadlıqlarını qorumaq;
- Sosial rifahın artırılması və işsizliyin azaldılması istiqamətində iqtisadi islahatlar təklif etmək.
ƏP-in siyasi fəallığı və iştirak etdiyi seçkilər
Ədalət Partiyası Azərbaycanın bir sıra parlament seçkilərində iştirak etmişdir. Lakin parlamentdə təmsilçilik imkanları məhdud olmuşdur. Partiyanın mövqeyi əsasən müxalifətçi, tənqidi və alternativ baxışların ifadə edilməsi yönündə olmuşdur.
Ədalət Partiyası 1995, 2000, 2005, 2010, 2015 və 2020-ci il parlament seçkilərində iştirak edib, lakin heç birində əhəmiyyətli nəticə əldə etməyib. Bu, ölkədə mövcud olan siyasi reallıqlar və rəqabət şəraitinin məhdudluğu ilə izah olunur.
ƏP-in ideoloji platforması
Partiyanın ideologiyası mərkəzçi və sosial-demokratik xarakter daşıyır. Ədalət Partiyası nə radikal sağ, nə də radikal sol ideologiyaya üstünlük verir. Onların əsas hədəfi balanslaşdırılmış, insan hüquqlarına əsaslanan cəmiyyətin qurulmasıdır.
Əsas ideoloji prinsipləri:
- Sosial ədalət;
- İnsan hüquqları və azadlıqları;
- Plüralizm və siyasi rəqabət;
- Dövlətin azad bazar iqtisadiyyatı ilə yanaşı sosial rifahı da təmin etməsi.
“ƏP” abbreviaturasının digər işlənmə sahələri
Texniki kontekstdə “ƏP”
Bəzi sənədlərdə və ya texniki yazışmalarda “ƏP” abbreviaturası “Əlavə Plan”, “Əlavə Protokol” və ya “Əmək Planı” kimi də açıla bilər. Məsələn:
- Əlavə Plan (ƏP): Layihə idarəetməsində istifadə olunur.
- Əmək Planı (ƏP): Kadrlar üzrə və ya istehsalatda iş bölgüsünü göstərən plan.
Bu tip qısaltmalar kontekstdən asılı olaraq fərqli mənalar kəsb edə bilər və onları təhlil edərkən sənədin və ya danışığın məzmunu nəzərə alınmalıdır.
Rəqəmsal platformalarda “ƏP”
Müasir dövrdə rəqəmsal və sosial media platformalarında “ƏP” kimi abbreviaturalar tez-tez qısaldılmış forma kimi istifadə olunur. Ən çox aşağıdakı mənalarda istifadə olunur:
- Əsas Profil (ƏP): Sosial mediada istifadəçinin əsas hesabı;
- Əlavə Paylaşım (ƏP): Kontentin ikinci dəfə paylaşılması;
- Əyləncə Proqramı (ƏP): Televiziya və radio proqramları üçün işlədilən abbreviatura.
Ədalət Partiyası ilə bağlı maraqlı faktlar
- Partiya siyasi arenada müstəqil mövqe sərgiləyir, heç bir böyük blok və ya koalisiyanın tərkibində fəaliyyət göstərmir.
- Sədr İlyas İsmayılov keçmiş ədliyyə naziri olmuş, uzun illər hüquq sahəsində çalışmışdır.
- Ədalət Partiyası insan hüquqları ilə bağlı beynəlxalq konvensiyaların Azərbaycanda daha effektiv tətbiqini dəstəkləyən təşəbbüslərlə çıxış etmişdir.
ƏP sözünün səhv anlaşılmaları və kontekstdən çıxarılması
Azərbaycan cəmiyyətində qısaldılmış sözlərin və ya danışıq dilinə keçmiş formaların bəzən yanlış anlaşılması və ya lətifələrdə, zarafatlarda istifadəsi yaygındır. “Əp” də bu cür kontekstlərdə bəzən qeyri-ciddi şəkildə istifadə olunur. Lakin, siyasi və ya texniki kontekstdə bu sözlərə düzgün yanaşmaq vacibdir. Məsələn, “ƏP çıxış etdi” deyildikdə siyasi partiya nəzərdə tutulur, amma bunu gündəlik ünsiyyətdə “əp dedi” kimi yozmaq yersizdir.
Yekun olaraq qeyd etmək olar ki, “əp” sözü kontekstdən asılı olaraq bir neçə fərqli məna daşıyır. Gündəlik danışıq dilində bəzən zarafatvari, qeyri-formal şəkildə işlədilən bu söz, rəsmi və siyasi anlamda Ədalət Partiyasını ifadə edən ciddi bir abbreviaturadır. Həmçinin texniki sənədlərdə və rəqəmsal aləmdə də “ƏP” fərqli mənalarda istifadə olunur. Dilin daim inkişafda olması və yeni sözlərin yaranması bu tip qısaltmaların və ifadələrin izahını daha da vacib edir.
Ədalət Partiyası isə Azərbaycanda demokratik dəyərləri, hüquqi dövləti və sosial ədaləti müdafiə edən, siyasi sistemin bir parçası olan bir təşkilatdır. Onun fəaliyyəti, ideologiyası və məqsədləri ilə tanış olmaq cəmiyyətin siyasi savadlılığını artırmaq baxımından əhəmiyyətlidir.
