Əpoş Vəliyev – Azərbaycan folklorşünaslığı sahəsində tanınmış alim, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru və AMEA Folklor İnstitutunun Qərbi Azərbaycan folkloru şöbəsinin aparıcı elmi işçisidir. Onun elmi fəaliyyəti, milli-mənəvi dəyərlərin qorunması və təbliği istiqamətindəki töhfələri ilə seçilir.
Əpoş Vəliyevin Həyatı və Təhsili
Əpoş İslam oğlu Vəliyev 10 iyun 1982-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunun Dizə kəndində anadan olub. 1999-cu ildə Şərur rayonunun İqtisadiyyat liseyini bitirib. Daha sonra Naxçıvan Dövlət Universitetinin “Tarix və filologiya” fakültəsinin “Azərbaycan dili və ədəbiyyat” ixtisası üzrə bakalavr (1999–2003) və magistratura (2003–2005) təhsili alıb. 2005–2008-ci illərdə AMEA Folklor İnstitutunda aspirantura təhsili alıb. 2010–2014-cü illərdə isə Naxçıvan Dövlət Universitetinin “Hüquqşünaslıq” ixtisası üzrə ikinci ali təhsilini başa vurub.
Elmi Fəaliyyəti və Tədqiqatları
Əpoş Vəliyev 2012-ci ildə “Müasir Azərbaycan poeziyasında folklor motivləri (Hüseyn Kürdoğlunun yaradıcılığı əsasında)” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək filologiya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsini alıb. Onun elmi maraq dairəsinə folklorşünaslıq, xüsusilə də müasir poeziyada folklor motivlərinin təhlili daxildir. Əpoş Vəliyev 29 elmi məqalə və kitabın müəllifidir, bunlardan 3-ü beynəlxalq simpoziumlarda təqdim olunub.
İş Təcrübəsi və Vəzifələri
Əpoş Vəliyev müxtəlif illərdə bir sıra vəzifələrdə çalışıb:
- 2009-cu ildə “Şənbə” firmasında direktor vəzifəsində işləyib.
- 2009–2011-ci illərdə AMEA Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun “Folklorşünaslıq” şöbəsində kiçik elmi işçi olub.
- 2011–2013-cü illərdə “Bakı Rabitə Tikinti Təchizatı” MMC-də hüquqşünas kimi fəaliyyət göstərib.
- 2013-cü ildən etibarən AMEA Folklor İnstitutunun “Folklor və yazılı ədəbiyyat” şöbəsində kiçik elmi işçi, 2015-ci ildən isə elmi işçi vəzifəsində çalışır.
Milli-Mənəvi Dəyərlərin Təbliği
Əpoş Vəliyev Azərbaycan xalqının milli-mənəvi dəyərlərinin qorunması və təbliği istiqamətində fəal iştirak edir. O, Xıdır Nəbi bayramı və Novruz çərşənbələri kimi ənənəvi mərasimlər haqqında geniş tədqiqatlar aparıb və bu mövzularda mətbuatda çıxışlar edib. Əpoş Vəliyev qeyd edir ki, Xıdır Nəbi mərasimi xalqımızın zəngin mədəniyyətini və mənəvi dəyərlərini özündə birləşdirir və bu cür bayramların qorunması hər bir vətəndaşın borcudur.
Folklorşünaslıq sahəsinə verdiyi töhfələr
Əpoş Vəliyev Azərbaycan folklorşünaslıq elminə həm nəzəri, həm də praktik baxımdan mühüm töhfələr verən nadir ziyalılardandır. Onun elmi fəaliyyəti təkcə folklor nümunələrinin toplanması ilə məhdudlaşmır, həm də bu nümunələrin ədəbi, tarixi və ictimai məna daşıyıcısı kimi dəyərləndirilməsi ilə seçilir.
Müasir poeziyada folklor motivləri
Əpoş Vəliyevin 2012-ci ildə müdafiə etdiyi fəlsəfə doktorluğu dissertasiyası “Müasir Azərbaycan poeziyasında folklor motivləri (Hüseyn Kürdoğlunun yaradıcılığı əsasında)” mövzusuna həsr olunmuşdur. Bu tədqiqatda o, müasir şairlərin əsərlərində xalq yaddaşının, mifoloji obrazların və mərasim elementlərinin necə yaşadığını və yeni mətnlərdə necə canlandığını araşdırmışdır. Bu yanaşma klassik və çağdaş ədəbiyyat arasında körpü yaradır.
Qərbi Azərbaycan folkloruna xüsusi diqqət
Əpoş Vəliyev hazırda AMEA Folklor İnstitutunun Qərbi Azərbaycan folkloru şöbəsinin aparıcı elmi işçisidir. Bu istiqamətdəki fəaliyyəti xüsusilə əhəmiyyətlidir, çünki Qərbi Azərbaycandan olan folklor nümunələrinin toplanması və sistemləşdirilməsi həm tarixi ədalətin bərpasına, həm də xalq yaddaşının qorunmasına xidmət edir. O, bu bölgənin nağıllarını, bayatılarını, mərasimlərini və inanclarını tədqiq edərək onların milli identitetin mühüm elementləri olduğunu ortaya qoyur.
Xalq mərasimlərinin elmi təhlili
Əpoş Vəliyev Xıdır Nəbi mərasimi, Novruz çərşənbələri, payız ayinləri kimi mövzularda araşdırmalar aparmış və bu mərasimlərin ictimai funksiyalarını, dəyərlər sistemini və simvolikasını izah etmişdir. O, bu bayramları sırf ənənə deyil, xalqın öz kimliyini yaşatma vasitəsi kimi dəyərləndirir. Mətbuat çıxışlarında və elmi məqalələrində qeyd edir ki, bu mərasimlər əslində xalqın dünyagörüşünün, birliyinin və gələcəyə inamının göstəricisidir.
“Qisas 44” layihəsi ilə mədəni yaddaşın qorunması
Əpoş Vəliyev həm də “Qisas 44” adlı xüsusi kitab layihəsinin tərtibçisi və redaktorudur. Kitab 44 günlük Vətən müharibəsində şəhid olan mayor Vüsal Vəliyevə – onun qardaşına – həsr edilib. Bu layihə ilə o, həm qardaşına olan borcunu, həm də milli qəhrəmanların adlarının folklor yaddaşına daxil edilməsinin zəruriliyini vurğulayıb. Bu yanaşma folklorun yalnız keçmişlə bağlı olmadığını, bu gün də yazılmağa davam etdiyini göstərir.
Beynəlxalq səviyyədə tanıdılması
Əpoş Vəliyev tədqiqatlarını təkcə yerli elmi dairələrdə deyil, həm də beynəlxalq simpozium və konfranslarda təqdim edib. Onun bir neçə məqaləsi beynəlxalq platformalarda da dərc olunub. Bu da onu göstərir ki, Azərbaycan folkloru artıq təkcə milli sərvət deyil, qlobal elmi ictimaiyyət üçün də maraqlı tədqiqat sahəsidir.
Ədəbi və Elmi İştiraklar
Əpoş Vəliyev müxtəlif elmi konfrans və simpoziumlarda iştirak edərək Azərbaycan folklorunun müxtəlif aspektləri üzrə məruzələrlə çıxış edib. O, həmçinin “Qisas 44” adlı kitabın tərtibçi və redaktoru olub. Bu kitab 44 günlük Vətən müharibəsinin iştirakçısı, şəhid mayor Vüsal İslam oğlu Vəliyevin xatirəsinə həsr olunub və AMEA Mərkəzi Elmi Kitabxanasına hədiyyə edilib.
Şəxsi Həyatı və Ailəsi
Əpoş Vəliyev şəhid mayor Vüsal Vəliyevin qardaşıdır. O, “Sədərəkdən Şuşaya” filmini izləyərkən döyüşlərin gözünün önündə canlandığını və bu filmin onun üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb etdiyini bildirib.
Əpoş Vəliyev Azərbaycan folklorşünaslığının inkişafında mühüm rol oynayan alimlərdən biridir. Onun elmi tədqiqatları, milli-mənəvi dəyərlərin qorunması və təbliği istiqamətindəki fəaliyyəti, həmçinin şəhid ailəsi olaraq göstərdiyi vətənpərvərlik nümunəsi onu cəmiyyətimizdə nüfuzlu bir şəxsiyyətə çevirir.
