Azərbaycan musiqi və səhnə sənəti tarixində elə şəxsiyyətlər var ki, onların adı sənətin inkişaf yolunda parlaq iz buraxıb. Bu sənətkarlar arasında Əşrəf Abbasov xüsusi yer tutur. O, yalnızca bəstəkar və pedaqoq deyil, eyni zamanda milli balet sənətinə öncülük etmiş yaradıcı bir ruh sahibidir. Onun yazdığı ilk uşaq baleti və “Gənclik” rəqsi təkcə incəsənət nümunəsi deyil, həm də bir cəmiyyətin mədəni inkişaf səviyyəsini göstərən güzgüdür.
Əşrəf Abbasov kimdir?
Əşrəf Məmmədtağı oğlu Abbasov 1920-ci illərin sonlarında Bakı şəhərində dünyaya gəlmişdir. Onun musiqiyə olan marağı hələ uşaq yaşlarından diqqət çəkmişdir. O, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında təhsil almış, burada tanınmış müəllimlərin rəhbərliyi altında bəstəkarlıq sənətinin sirlərini öyrənmişdir.
Əşrəf Abbasovun yaradıcılıq dünyasında klassik musiqi janrları ilə yanaşı, milli musiqiyə dərin bağlılıq və vətənpərvərlik hissi hər zaman ön planda olmuşdur. O, musiqini təkcə sənət kimi deyil, həm də cəmiyyətə xidmət edən bir vasitə kimi qəbul etmiş və bunu öz əsərlərində aydın şəkildə nümayiş etdirmişdir.
Yazdığı ilk balet – Uşaqlar üçün sənət inqilabı
Əşrəf Abbasovun Azərbaycan mədəniyyətindəki ən mühüm töhfələrindən biri, yazdığı ilk uşaq baleti ilə bağlıdır. Bu, Azərbaycan səhnəsində həm janr baxımından, həm də tamaşaçı auditoriyası baxımından yenilik sayılırdı. Əvvəllər balet janrı əsasən böyüklər üçün yazılır və ifa olunurdusa, Əşrəf Abbasov bu tendensiyanı dəyişdi.
Onun müəllifi olduğu ilk uşaq baleti həm məzmun baxımından, həm musiqi dili və xoreoqrafiya baxımından orijinal idi. Əsərdə uşaqların anlayacağı musiqi dili, sadə və canlı süjet xətti, milli musiqi alətlərindən istifadə, həmçinin tərbiyəvi motivlər ön planda idi. Bu balet, uşaqların musiqi və səhnə sənətinə marağını artırmaqla yanaşı, Azərbaycan səhnəsində yeni bir janrın formalaşmasına yol açdı.
Gənclik rəqsi – dinamikanın və ruhun harmoniyası
Əşrəf Abbasovun musiqi və rəqs sənətindəki fəaliyyətinin daha bir zirvəsi onun müəllifi olduğu “Gənclik” rəqsi ilə bağlıdır. Bu rəqs parçası həm milli ruhu, həm də gənc nəslin enerjisini özündə əks etdirir. “Gənclik” rəqsi milli rəqslərin klassik elementlərini qorumaqla yanaşı, dinamik ritmlər və çağdaş musiqi aləminin imkanlarını da birləşdirirdi.
Bu əsər təkcə konsert salonlarında deyil, məktəb və universitet səhnələrində də uğurla nümayiş etdirilmişdir. Rəqs həm peşəkar ansambllar, həm də həvəskar kollektivlər tərəfindən ifa olunmuş, Əşrəf Abbasovun adının geniş kütlələrə tanıdılmasında mühüm rol oynamışdır.
Rəqsə və musiqiyə yeni nəfəs – Əşrəf Abbasovun yaradıcı yanaşması
Əşrəf Abbasovun rəqs musiqisi sahəsindəki fəaliyyəti həm vətənpərvər, həm də yenilikçi xarakter daşıyırdı. O, Azərbaycan xalq rəqslərinin ənənəvi formalarını müasir elementlərlə sintez edərək yeni bir məktəb yaratmağa nail olmuşdur. Bu yanaşma onun musiqilərində aydın şəkildə hiss olunurdu.
Onun əsərlərində tez-tez tar, kamança kimi milli musiqi alətləri ilə fortepiano və orkestr alətləri birgə səslənirdi. Bu harmoniya, musiqiyə xüsusi təravət və rəng qatır, tamaşaçını həm milli köklərə bağlayır, həm də yeniliklərə aparırdı.
Pedaqoji fəaliyyəti – yetişdirdiyi nəsil
Əşrəf Abbasov, təkcə bəstəkar kimi deyil, həm də görkəmli pedaqoq kimi tanınmışdır. O, uzun illər musiqi təhsili ilə məşğul olmuş, bir çox gənc musiqiçinin formalaşmasına yardım etmişdir. Onun dərsləri, təkcə texniki biliklərlə deyil, həm də vətənpərvərlik və sənətə sevgi ruhu ilə zəngin idi.
Əşrəf müəllimin yetişdirdiyi bəstəkarlar, musiqiçilər və ifaçılar bu gün də onun ideyalarını yaşadır, onun qoyduğu bünövrə üzərində Azərbaycan musiqisini inkişaf etdirirlər.
Balet sənətinə verdiyi töhfələr
Əşrəf Abbasov Azərbaycan balet sənətinin inkişafında əvəzsiz rol oynamışdır. Onun balet əsərləri, mövzu və musiqi baxımından milli xüsusiyyətləri qoruyaraq, eyni zamanda klassik balet məktəbinin əsaslarını da özündə ehtiva edirdi. Bu, həm milli, həm də beynəlxalq səviyyədə tamaşaçıların rəğbətini qazanan əsərlərin meydana çıxmasına səbəb olmuşdur.
Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının səhnəsində onun bir neçə balet əsəri nümayiş olunmuş, bu tamaşalar həm sənət adamları, həm də adi tamaşaçılar tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir.
Əşrəf Abbasovun yaradıcılığının cəmiyyətə təsiri
Əşrəf Abbasovun əsərləri təkcə səhnə üçün yazılmış sənət nümunələri deyil, həm də Azərbaycan xalqının ruhunu, tarixini və mədəniyyətini əks etdirən dəyərli mirasdır. Onun musiqiləri milli özünüdərki gücləndirmiş, yeni nəsillərə sənətin nə olduğunu, necə yaşadıldığını öyrətmişdir.
O, musiqinin tərbiyəvi, maarifləndirici və vətənpərvərlik roluna inanan sənətkar idi və bu inancını hər notunda hiss etdirmək bacarığı ilə seçilirdi.
Əşrəf Abbasov yalnız bir bəstəkar, müəllim və sənətkar deyildi – o, milli ruhun, musiqi zövqünün və vətənpərvərliyin incə notlarla səhnəyə daşınmasında körpü rolunu oynayan bir dahi idi. Onun yazdığı ilk uşaq baleti, “Gənclik” rəqsi və digər musiqi əsərləri Azərbaycan mədəniyyətinin formalaşmasında mühüm yer tutmuş, təkcə o dövr üçün deyil, bu gün üçün də dəyərli irsə çevrilmişdir.
Abbasovun pedaqoji fəaliyyəti də gələcək nəslin sənətə və milli dəyərlərə bağlı şəkildə yetişməsinə səbəb olmuşdur. Bu gün onun əsərləri müxtəlif səhnələrdə səslənir, adı hörmətlə anılır və sənət fədakarlığının simvoluna çevrilmişdir. Əşrəf Abbasovun ömür yolu bizə bir daha göstərir ki, əsl sənətkar öz dövrünü dəyişdirə, gələcəyə yol aça bilər.
