İnsan həyatında zaman nə qədər dəyərlidir? Zaman keçdikcə insan nə qazanır, nə itirir? İslam dünyasında bu suallara cavab verən ən qısa, amma ən dərin məzmunlu surələrdən biri Əsr surəsidir. Qurani-Kərimin 103-cü surəsi olan Əsr surəsi cəmi üç ayədən ibarətdir, lakin bu ayələrdə insanın dünyadakı mövqeyi, həyat məqsədi, nicat yolu və zamanla olan münasibəti çox sadə, lakin güclü bir dillə izah olunur.
Əsr surəsi nədir?
Əsr surəsi – Qurani-Kərimin 103-cü surəsidir. Məkkədə nazil olmuş bu surə cəmi 3 ayədən ibarət olsa da, Quranın ən dərin mənalı surələrindən biri hesab edilir. Əsr surəsinin adı birinci ayəsində keçən “Əsr” sözündən götürülüb və “zaman”, “dövr” mənasını verir.
Bu surə, insanın həyatdakı əsas məqsədini, xilası üçün nəyə ehtiyacı olduğunu və nicat yolunu qısa, lakin güclü ifadələrlə çatdırır.
Əsr surəsinin ərəb dilində mətni və azərbaycanca tərcüməsi
Ərəb dilində:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ
وَالْعَصْرِ ﴿١﴾
إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِي خُسْرٍ ﴿٢﴾
إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ ﴿٣﴾
Azərbaycanca tərcüməsi:
Rəhmli və Mərhəmətli Allahın adı ilə.
Zaman and olsun!
Həqiqətən, insan ziyan içindədir.
Yalnız iman gətirib yaxşı işlər görənlər, bir-birinə haqqı tövsiyə edənlər və səbri tövsiyə edənlər istisnadır.
Əsr surəsinin təfsiri
Əsr surəsi, insanın uğur və xilas yolunu dörd əsas prinsiplə ifadə edir:
- İman (iman gətirmək) – Həqiqi qurtuluşun başlanğıcı imandır.
- Saleh əməllər – İman tək başına kifayət deyil, əməl ilə möhkəmləndirilməlidir.
- Haqqı tövsiyə etmək – İslam ictimai məsuliyyət tələb edir. Haqqı bildirmək, ədaləti təbliğ etmək hər bir müsəlmanın borcudur.
- Səbr etmək – Həyatda qarşılaşılan çətinliklərə səbrlə yanaşmaq uğur üçün vacibdir.
İmam Şafiinin məşhur bir fikri var: “Əgər insanlar yalnız Əsr surəsini düşünsəydilər, bu onlara kifayət edərdi.” Bu fikir surənin nə qədər fundamental prinsiplərdən ibarət olduğunu təsdiqləyir.
Əsr sözünün mənası
Əsr sözü ərəb dilində “zaman”, “dövr”, “çağ” anlamında işlədilir. Burada zamanın və vaxtın qiyməti vurğulanır. Zaman İslamda son dərəcə dəyərli bir anlayışdır. Allahın zamanla and içməsi bu surədə insan həyatının necə qiymətli və məhdud olduğunu xatırladır.
Əsr surəsinin dini və psixoloji mənası
Əsr surəsi, yalnız dini məzmun daşımır, həm də psixoloji və fəlsəfi bir mesaj verir:
- İnsan zamanın içində sürətlə itir. Əgər bu zaman iman, əməl, haqq və səbr ilə istifadə edilməzsə, insan ziyan çəkər.
- Bu surə insanı hər gün özünü hesaba çəkməyə, nə üçün yaşadığını sorğulamağa çağırır.
- Bu surə psixoloji dayanıqlıq və sosial məsuliyyət baxımından insanı formalaşdırır.
Əsr surəsinin oxunuşu və əzbərlənməsi
Əsr surəsi qısa olması səbəbilə çox rahat əzbərlənə bilər. Bu surəni gündəlik namazlarda oxumaq və mənasını dərk etməklə insan həm ibadətində keyfiyyət qazanar, həm də həyatına istiqamət verə bilər.
Ərəb dilini bilməyən insanlar üçün bu surənin oxunuşu belədir:
“Vəl-asr. İnnal-insanə ləfi xusr. İlləl-ləzine amənu və əmilus-salihati və təvasav bil-haqqi və təvasav bis-sabr.”
Əsr surəsinin gündəlik həyatda istifadəsi
Əsr surəsi, həm fərdi, həm ictimai həyat üçün yol xəritəsi sayılır:
- Fərdi həyat – İnsan bu surəni oxuyaraq zamanın qiymətini dərk edir və həyatını boşuna keçirməməyə çalışır.
- Ailə və tərbiyə – Valideynlər bu surə vasitəsilə övladlarına düzgün həyat dəyərləri aşılayırlar.
- İctimai həyat – Haqqı və səbrli olmağı tövsiyə etmək cəmiyyətin ədalətli və sabit formalaşmasına xidmət edir.
Əsr surəsinin İslam alimləri tərəfindən izahı
Əsr surəsi İslam alimləri tərəfindən çoxlu təhlil olunub. Ən məşhur təfsirçilərdən biri olan İmam Tabəri, bu surənin insan həyatında zamanın necə önəmli olduğunu vurğuladığını bildirir. Alimlər bu surənin, qısa olsa da, Quranın əsas prinsiplərini xülasə etdiyini qəbul edirlər.
Əsr surəsi və İslam fəlsəfəsi
Bu surə İslam fəlsəfəsinin əsaslarını özündə əks etdirir:
- Monoteizm (tövhid) – İman əsas prinsipdir.
- Əməl və niyyət – Yaxşı əməllərin yalnız Allah üçün olması.
- Əxlaq – Haqqı və səbrli olmağı tövsiyə etməklə İslam əxlaqını formalaşdırır.
- Zaman fəlsəfəsi – Zamanın keçici və dəyərli olması üzərində düşünmək.
Əsr surəsi nə üçün vacibdir?
- Quranda ən dəyərli prinsip olan “zaman”ı önə çəkir.
- Hər bir müsəlmanın həyatını istiqamətləndirəcək sadə və aydın mesajlar verir.
- Təkcə dini deyil, eyni zamanda mənəvi, sosial və əxlaqi tərbiyə vasitəsidir.
- İslamın sadəliyini və dərinliyini eyni anda göstərir.
Əsr surəsinin uşaqlara öyrədilməsi
Uşaqlara dini dəyərləri öyrətməyin ən gözəl yollarından biri surələr vasitəsilədir. Əsr surəsi:
- Qısa olduğu üçün yadda qalması asandır.
- Uşaq psixologiyasına uyğun olaraq həyat dəyərləri verir.
- Zamanın önəmini və səbrli olmağı aşılayır.
Əsr surəsinin oxunduğu hallar
Əsr surəsi tez-tez aşağıdakı hallarda oxunur:
- Gündəlik namazlarda, xüsusilə qısa surə seçmək istədikdə.
- Məclislərdə, İslamın əsas dəyərlərini xatırlatmaq üçün.
- Dua və zikr zamanı, insanın özünü motivasiya etməsi üçün.
Zamanın qiyməti
Surədə verilən ilk mesaj: “Zaman and olsun” – bu, Allahın zamanla and içməsidir və bu, zamanın Allah qatında nə qədər mühüm olduğunu göstərir. İnsan ömrü məhdud və geri dönməzdir. Bu səbəbdən Əsr surəsi hər gün bizə bu sualı xatırladır: “Zamanı necə dəyərləndirdin?”
Əsr surəsi, Qurani-Kərimdə yer alan ən qısa surələrdən biri olsa da, əhatə etdiyi məna dənizi sonsuzdur. Bu surə insanın həyat fəlsəfəsini, məqsədini və Allah qatında nə ilə xilasa çata biləcəyini izah edir. Əsr surəsinin mesajı birdir: Vaxtını iman, yaxşılıq, haqq və səbr ilə dəyərləndir, əks halda ziyan edəcəksən.
Bu məqalə vasitəsilə Əsr surəsini yalnız əzbərləmək yox, həm də düşünərək yaşamaq lazım olduğunu görürük.Zaman keçməmiş, Əsr surəsinin mahiyyətini dərk etmək, insanın özünü tapması üçün atılmış ən böyük addımdır.
Bu surə insanlara yalnız iman gətirməklə kifayətlənməmək, yaxşı əməllər görmək, haqqı təbliğ etmək və səbirli olmaq çağırışı edir. Əsr surəsi ilə tanış olan insan, zamanın sürətli axınında özünü itirmədən, məqsədyönlü və mənalı bir həyat yaşamağın əsaslarını öyrənir. Hər kəsin həyat kitabında bu üç ayəlik surənin dərin məzmunu öz yerini tapmalı və gündəlik yaşamda tətbiq olunmalıdır. Axı zaman keçicidir, amma onun içində etdiklərimiz əbədi iz buraxır.
