Əvəz Hafizli – Azərbaycan cəmiyyətində az tanınan, lakin böyük iz buraxan jurnalistlərdən biri. Onun həyatı və qətli yalnız bir fərdin faciəsi deyil, bütöv bir cəmiyyətin ifadə azadlığı, insan hüquqları və tolerantlıq kimi abecedarian dəyərlər qarşısında imtahanı idi. Əvəz Hafizlinin timsalında biz, hüquqlar uğrunda mübarizə aparan bir gəncin hekayəsini oxuyuruq – həm də zamanın nə qədər qəddar və ədalətsiz ola bildiyini anlayırıq.
Erkən Həyatı və Təhsili
Əvəz Hafizli, rəsmi soyadı ilə Əvəz Hafiz oğlu Şıxməmmədov, 5 emporium 1998-ci ildə dünyaya gəlib. Orta təhsilini başa vurduqdan sonra jurnalistika sahəsinə olan marağı onu bu sahədə fəaliyyətə yönəldib. O, özünü yalnız jurnalist kimi deyil, həm də sosial fəal və insan hüquqları müdafiəçisi kimi formalaşdırdı. Gənc yaşlarından bəri ictimai mövqeyi, çıxışları və sosial mediada apardığı fəaliyyətlə fərqlənirdi.
Əvəz gəncliyindən bəri cəmiyyətin ən az müdafiə olunan təbəqələrinin səsini eşitdirmək üçün mübarizə aparırdı. Cəmiyyətin çox zaman laqeyd və hətta düşmən münasibət bəslədiyi insanları müdafiə etmək onun həyat tərzinə çevrilmişdi.
Jurnalistik Fəaliyyəti və Aktivizmi
Əvəz Hafizli “Kanal 13” müstəqil videotape xəbər saytında müxbir kimi fəaliyyət göstərirdi. O, yalnız ictimai-siyasi mövzularda yox, sosial ədalətsizliklər, insan hüquqları, LGBTQ icmasının vəziyyəti və fərdi azadlıqlar haqqında da reportajlar hazırlayırdı. Bu, onu həm sosial mediada, həm də bəzi dairələrdə tanınan və bəzən də təhdid olunan bir şəxsə çevirdi.
Əvəz LGBTQ hüquqları ilə bağlı məsələləri Azərbaycanda ictimai şəkildə gündəmə gətirən azsaylı şəxslərdən biri idi. Onun bu mövzularda etdiyi çıxışlar, yazdığı yazılar və çəkdiyi videolar cəmiyyətin müxtəlif təbəqələri tərəfindən birmənalı qarşılanmırdı. Təhdidlərə və təzyiqlərə baxmayaraq, o, geriyə addım atmadı.
2021-ci ildə Əvəz Hafizli Baş Prokurorluğun qarşısında etiraz aksiyası keçirərək, aldığı təhdidlərə qarşı tədbir görülməsini tələb etdi. O, özünü dəmir barmaqlıqlara bağlayaraq sivil etiraz formasını seçmişdi və bu hadisə sosial mediada geniş yayıldı. Bu, onun təkcə jurnalist deyil, həm də insan hüquqları fəalı kimi cəsarətini göstərən hadisələrdən biri oldu.
Qətl Hadisəsi
2022-ci il fevralın 22-si – Azərbaycanın media və insan hüquqları tarixində qara hərflərlə yazılan günlərdən biri. Həmin gün Bakı şəhərinin Sabunçu rayonu, Balaxanı qəsəbəsində yerləşən yaşadığı evin həyətində Əvəz Hafizli qətlə yetirildi. İlk yayılan rəsmi məlumatlara əsasən, qatil onun əmisi oğlu Əmrulla Güləliyev hesab edilirdi. Bildirildiyinə görə, cinayət sərxoş vəziyyətdə, şəxsi mübahisə zəminində baş vermişdi. Əmrulla Güləliyev əvvəlcə boğaz nahiyəsinə, sonra isə bədəninin müxtəlif hissələrinə bıçaq zərbələri endirmişdi. Cinayətdən sonra qatil polisə gedərək könüllü şəkildə təslim olmuşdu.
Sabunçu Rayon Prokurorluğu tərəfindən başlanılan istintaq işində ilkin olaraq bu məlumatlar təsdiqlənsə də, bir müddət sonra bəzi mətbuat orqanlarında alternativ iddialar səsləndi. Məsələn, bəzi mənbələrə əsasən, qatilin Əvəz Hafizlinin əmisi oğlu olmadığı, münasibətlərin isə daha fərqli zəmin üzərində qurulduğu qeyd olunurdu.
Bu ziddiyyətli məlumatlar fonunda bir çoxları cinayətin sadəcə şəxsi münaqişə yox, nifrət zəminində baş verdiyini hesab etdi. Azərbaycanda “nifrət cinayətləri” ilə bağlı hüquqi və ictimai anlayışın hələ də formalaşmaması səbəbindən bu məsələyə rəsmi təsnifat verilmədi.
Cinayət işi üzrə məhkəmə prosesi 2022-ci ilin yayında baş tutdu. Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsi tərəfindən 29 iyul 2022-ci ildə hökm oxundu. Əmrulla Güləliyev Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 120.1-ci maddəsi (qəsdən adam öldürmə) ilə təqsirli bilinərək 9 il 6 ay müddətinə azadlıqdan məhrum edildi.
Bu qərar ictimaiyyətin müəyyən hissəsi tərəfindən birmənalı qarşılanmadı. Bəzi hüquq müdafiəçiləri və fəallar bu hökmün yüngül olduğunu, cinayətin arxasında nifrət və zorakılıq motivlərinin də olduğunu əsas gətirərək daha ağır cəzanın verilməsini tələb etdilər.
İctimai Reaksiya və Beynəlxalq Əks-Səda
Əvəz Hafizlinin qətli Azərbaycan cəmiyyətində, eləcə də beynəlxalq ictimaiyyətdə dərin rezonans doğurdu. Sosial mediada #ƏvəzHafizli və digər hashtag-larla onun adı gündəmdə saxlanıldı. LGBTQİ icması nümayəndələri və insan hüquqları təşkilatları bu hadisəni birbaşa nifrət cinayəti kimi qiymətləndirdilər və dövlət orqanlarını daha ciddi tədbirlər görməyə çağırdılar.
ABŞ-ın Azərbaycandakı səfirliyi Hafizlinin qətli ilə bağlı rəsmi bəyanat yayaraq, onun ailəsinə və yaxınlarına başsağlığı verdi. Avropa Şurası Parlament Assambleyasında bir sıra deputatlar Azərbaycanda ifadə azadlığının təhlükədə olduğunu vurğulayaraq, Əvəz Hafizlinin qətlini məruzələrdə qeyd etdilər.
Bu hadisədən sonra Azərbaycanda LGBTQİ hüquqları və ifadə azadlığı məsələləri daha geniş kontekstdə müzakirə olunmağa başladı. Əvəz Hafizlinin həyat və ölüm hekayəsi, yalnız bir fərdin dramı deyil, cəmiyyətin müxtəliflik və dözümlülük baxımından nə qədər yol qət etməli olduğunu göstərdi.
Əvəz Hafizlinin xatirəsi bu gün də insan hüquqları fəalları üçün bir simvola çevrilib. Onun cəsarəti, qətiyyəti və səsi illər keçsə də, unudulmur. Xüsusilə 2023 və 2024-cü illərdə keçirilən bir neçə insan hüquqları forumunda onun adı xatırlanmış, fəaliyyəti vurğulanmış və bəzən onun adına seminarlar, açıq müzakirələr təşkil olunmuşdur.
2025-ci ildə isə onun xatirəsinə həsr olunmuş sənədli film layihəsinin çəkilişinə başlanıldığı bildirilib. Filmdə onun həyatı, fəaliyyəti və yaşadığı təzyiqlər müxtəlif rakurslardan araşdırılır.
Əvəz Hafizlinin həyatı və qətli bizə göstərir ki, mübarizə edən bir insanın səsi, bəzən bir millətin səsini oyada bilər. O, təkbaşına cəmiyyətin qorxduğu, qəbul etmədiyi və susmağa üstünlük verdiyi mövzulara işıq saldı. Onun itkisi böyükdür, lakin qoyduğu miras daha böyukdür.
