İslam dünyasında əzan — namazın vaxtının girdiyini bildirən ilahi çağırışdır. Minarələrdən yüksələn əzan səsi sadəcə bir xəbərdarlıq deyil, həm də ruhu oyadan, insanı Allahla birliyə çağıran mənəvi bir nişanədir. Lakin əzan yalnız səslə deyil, dəqiq vaxt üzərində qurulmuş sistemlə həyata keçirilir. Bu zaman anlayışı İslamın ibadət ritminin əsasını təşkil edir.
1. Əzan nədir?
Lüğəvi mənası:
Ərəb dilində “əzan” (أذان) “bildirmək”, “çağırmaq”, “elan etmək” anlamına gəlir.
Dini baxımdan:
Əzan – müsəlmanları gündə beş dəfə qılınan namaza dəvət etmək üçün oxunan xüsusi çağırışdır. Bu çağırış Peyğəmbərimizin (s.ə.s) zamanından etibarən İslamın ayrılmaz bir simvoluna çevrilmişdir.
2. Əzanın sözləri və mənası
Əzanın oxunuşu konkret şəkildə müəyyən edilib. Sözləri aşağıdakılardır:
Allahu Əkbər, Allahu Əkbər – Allah ən böyükdür
Əşhədu ən la ilahə illallah – Şəhadət edirəm ki, Allahdan başqa ilah yoxdur
Əşhədu ənnə Muhammədən Rəsulullah – Şəhadət edirəm ki, Məhəmməd Allahın elçisidir
Hayya ələs-Saləh – Namaza gəlin
Hayya ələl-Fəlah – Xeyrə gəlin
Allahu Əkbər, Allahu Əkbər
La ilahə illallah – Allahdan başqa ibadətə layiq varlıq yoxdurReklam
Sübh namazının əzanına əlavə olaraq bu cümlə də əlavə olunur:
Əs-salatu xayrun minən nəvm – Namaz yuxudan daha xeyirlidir
3. Əzan vaxtları nə deməkdir?
Əzan vaxtı — hər namazın konkret vaxtıdır. İslamda 5 əsas namaz vardır və hər birinin vaxtı astronomik dövrlərə əsasən müəyyən edilir.
| Namaz | Əzan vaxtı (təqribi) | Əsas əlamət |
|---|---|---|
| Sübh (Səhər) | Gün çıxmazdan öncə | Səma aydınlaşmağa başlayarkən |
| Zöhr | Günorta vaxtı | Günəş zenit nöqtəsindən enəndə |
| Əsr | Günəş batmağa yaxın | Günəş qərbə doğru meyl edəndə |
| Məğrib | Günəş batarkən | Tam batdığı an |
| İşa | Qaranlığın tam çökməsi | Günəşin şüası tam itəndə |
Bu vaxtlar əhəngin, səssizliyin və səmavi nizamın bir hissəsi olaraq insanın iç dünyasında yer alır.
4. Əzan vaxtı necə təyin olunur?
Əzan vaxtları əsrlər boyu astronomik müşahidələrə əsasən müəyyənləşib. Günümüzdə isə bunlar astronomik riyazi düsturlar və coğrafi koordinatlar əsasında dəqiq şəkildə hesablanır.
Əsas meyarlar:
- Günəşin üfüqə olan bucağı
- Coğrafi enlik və uzunluq
- Məhəlli vaxt
- Müsəlman ölkələrin fətva qərarları
Proqramlaşdırılmış riyazi sistemlər, xüsusilə Hijri təqvimi, əzan vaxtlarının əvvəlcədən hesablanmasına imkan verir.
5. Azərbaycanda əzan vaxtları necə müəyyən olunur?
Azərbaycanda əzan vaxtları rəsmi şəkildə Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi tərəfindən hazırlanır və yayılır. Eyni zamanda bir çox islam tətbiqləri və saytları da Bakı və bölgələr üzrə dəqiq əzan vaxtlarını təqdim edir.
Nümunə (Bakı şəhəri üçün):
| Namaz | Əzan vaxtı (yay ayları) |
|---|---|
| Sübh | 04:30 |
| Zöhr | 13:10 |
| Əsr | 17:10 |
| Məğrib | 20:20 |
| İşa | 21:45 |
Bu vaxtlar mövsümə, gün uzunluğuna və şəhərin yerləşdiyi koordinatlara görə dəyişir.
6. Əzan vaxtı ilə bağlı tətbiqlər və texnologiya
Müasir dövrdə əksər insanlar əzan vaxtını mobil tətbiqlər və smart cihazlar vasitəsilə izləyir. Ən populyar tətbiqlər:
- Muslim Pro
- Athan (IslamicFinder)
- Namaz Vaxtı – Azərbaycan versiyası
- Pray Times
- Salatuk
Bu tətbiqlər GPS əsasında yer təyini, təqvim qurğusu və avtomatik bildirişlərlə istifadəçiyə dəqiq əzan vaxtlarını göstərir.
7. Əzan vaxtı və oruc ibadəti
Əzan vaxtı xüsusilə Ramazan ayı zamanı ön plana çıxır. Sübh əzanı imsak vaxtını bildirir, Məğrib əzanı isə iftarvaxtının girdiyini göstərir.
Mühüm qeyd:
- İmsak: Sübh əzanına qədər olan son yemək vaxtıdır
- İftar: Məğrib əzanı ilə orucun açıldığı andır
8. Əzanın ruhi və ictimai təsiri
Əzan, yalnız vaxtın başlanğıcını bildirən səs deyil, həm də ictimai həmrəylik, ruhi oyanış və ilahi dəvətdir. Onun oxunması:
- Müsəlmanları birliyə çağırır
- Günə ritm verir
- Sükunət və mənəvi intizam yaradır
- Hər günü Allaha yönəlik yaşamağa təkan verir
9. Əzanın tarixi və peyğəmbər dövründə yaranması
Əzan ilk dəfə Peyğəmbər Məhəmməd (s.ə.s) dövründə tətbiq olunub. Səhabələrdən Bilal ibn Rəbah ilk əzan oxuyan şəxs olmuşdur. Əzanın məhz bu forması vəhy və rüya ilə təsdiqlənmiş və dəyişmədən bu günədək davam edir.
10. Qadınlar əzan oxuya bilərmi?
İslam fiqhində qadınların namaza çağırış məqsədilə əzan oxuması məscidlər üçün nəzərdə tutulmayıb. Ancaq fərdi ibadət zamanı, evdə namaz vaxtını bildirərkən və ya uşaqlara öyrədici məqsədlə əzan oxunmasında maneə yoxdur.
Əzan vaxtı – İslamın gündəlik ritmini təyin edən ruhani bir təqvimdir. O, sadəcə saat göstəricisi yox, həm də inancın, birlik çağırışının və Allaha bağlılığın göstəricisidir. Bu vaxtlar üzərində düşünmək, onu izləmək və əməl etmək sadəcə dini vəzifə deyil, həm də ruhun tənzimlənməsi üçün mühüm vasitədir.
Əzan Vaxtı Haqqında Ən Çox Verilən Suallar və Cavablar (FAQ)
1. Əzan nə deməkdir?
Cavab: Əzan — İslamda gündə beş dəfə qılınan namazların vaxtının girdiyini bildirən çağırışdır. O, xüsusi sözlər və ardıcıllıqla oxunur.
2. Əzan vaxtı nədir?
Cavab: Əzan vaxtı — hər bir namazın başlanma anıdır. O, astronomik meyarlarla dəqiq şəkildə müəyyən edilir.
3. Gündə neçə dəfə əzan oxunur?
Cavab: Gündə beş dəfə – sübh, zöhr, əsr, məğrib və işa namazları üçün əzan oxunur.
4. Əzanın sözləri nədir?
Cavab: Əzanın əsas sözləri: “Allahu Əkbər”, “Əşhədu ən la ilahə illallah”, “Əşhədu ənnə Muhammədən Rəsulullah”, “Hayya ələs-saləh”, “Hayya ələl-fəlah” və “La ilahə illallah”.
5. Əzan vaxtları necə təyin olunur?
Cavab: Əzan vaxtları günəşin səma hərəkətləri – doğması, batması və zenitə çatması kimi astronomik hadisələrə əsasən hesablanır.
