Azərbaycanın incəsənət tarixində elə şəxsiyyətlər var ki, onların yaradıcılığı təkcə estetik yox, həm də ictimai və tarixi mahiyyət daşıyır. Belə sənətkarlardan biri də Əzim Əzimzadədir. O, satirik rəsmləri, karikaturaları, qrafika üslubu və cəmiyyətə tənqidi baxışı ilə öz dövrünün səssiz tribunası olmuşdur. Əzimzadə həm də Azərbaycan təsviri sənətində karikatura janrının banisi, birinci peşəkar qrafik, tənqidi düşüncənin fırça ustası kimi tanınır.
1. HƏYAT YOLU
Əzim Əzimzadə 1880-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. Ailəsi kasıb idi və o, erkən yaşlarından əmək həyatına atılıb. Qeyri-formal təhsil alsa da, özünü daim inkişaf etdirməyə çalışıb. Onun yaradıcılığına təsir edən əsas faktorlar cəmiyyətin içində olması, əzilənlərin tərəfində dayanması və satiranın gücünə inanması olub.
2. YARADICILIĞA GƏLİŞİ
Əzim Əzimzadə ilk karikaturalarını məşhur “Molla Nəsrəddin” jurnalında yayımlayıb. Bu jurnalda dərc olunan rəsmləri onun sosial və siyasi düşüncə tərzini, sadə xalqın tərəfini tutduğunu, satiranın bir silah kimi işlədiyini göstərirdi.
Xüsusiyyətləri:
- Kəskin tənqid
- İncə yumor
- Simvolik obrazlar
- Sənət və fikir birliyində sadəlik
3. ƏSƏRLƏRİNİN MƏZMUNU VƏ MÖVZULARI
Əzimzadənin əsərləri aşağıdakı əsas mövzuları əhatə edir:
- Cəmiyyətin təbəqələşməsi
- Cahillik və fanatizm tənqidi
- Qadın hüquqları və maarifçilik
- Rüşvət və məmur özbaşınalığına etiraz
- Milli kimlik və azadlıq arzusu
Məşhur əsərləri:
| Əsər adı | Mövzu | Qısa izah |
|---|---|---|
| “İki həyat” | Qadın azadlığı | Baş örtülü və açıq düşüncəli qadın siması |
| “Molla və şagird” | Təhsil tənqidi | Mövhumatçılıqla maarifçiliyin toqquşması |
| “Qız məktəbi” | Maarifçilik | Qızların oxumasının əhəmiyyətini göstərir |
| “Köhnə və yeni Bakı” | Sosial dəyişiklik | Şəhərin modernləşməsi və mühafizəkarlıq münaqişəsi |
4. SƏNƏT ÜSLUBU
Əzimzadə əsasən qrafika, ağ-qara eskiz, karikatura, litografi texnikalarından istifadə edirdi. O, çox vaxt rəsmlərində yazıya ehtiyac olmadan fikir ötürə bilirdi. Onun əsərlərindəki surətlər birbaşa mesaj verən, tanınan, düşündürən obrazlardır.
5. “MOLLA NƏSRƏDDİN” JURNALI VƏ ƏZİMZADƏ
Əzim Əzimzadə “Molla Nəsrəddin” jurnalında dərc olunmuş ilk peşəkar karikaturaçılardandır. Jurnalın təsir gücünü artıran əsas komponentlərdən biri onun çəkdiyi rəsmlər idi.
Jurnalda çap olunan əsərləri:
- Cəmiyyətdəki qüsurların ifşası
- Təhsil, qadın hüquqları, yoxsulluq mövzularında satirik yanaşmalar
- Sovet dönəmindəki çətinliklər və ikili münasibətlər
6. SOVET DÖVRÜNDƏ FƏALİYYƏTİ
Əzimzadə sovet dönəmində də yaradıcılığını davam etdirmişdir. O, Azərbaycan SSR Xalq rəssamı, Rəssamlıq Məktəbinin müəllimi, Maarifçilik hərəkatının simvolik fiquru olmuşdur.
Lakin onun satirik ruhu sovet senzurasının sərt çərçivəsinə sığmadığından, bəzi əsərləri gizli şəkildə təqdim olunurdu.
7. MÜKAFATLAR VƏ TƏLTİFLƏR
Əzim Əzimzadə sağlığında və ölümündən sonra aşağıdakı mükafatlara layiq görülmüşdür:
- Azərbaycan SSR Xalq rəssamı
- SSRİ Rəssamlar İttifaqının üzvü
- Dövlət təqaüdçüsü
- Bakı Rəssamlıq Məktəbi sonradan onun adını alıb
8. ÖLÜMÜ VƏ MİRAS
Əzim Əzimzadə 1943-cü ildə vəfat etmişdir. Onun irsi bu gün Azərbaycan Rəssamlıq Tarixi Muzeyində, Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq Məktəbində və Molla Nəsrəddin arxivlərində qorunur.
9. AZƏRBAYCAN İNCƏSƏNƏTİNDƏ ROLU
Əzimzadə təkcə karikaturaçı yox, həm də:
- Tənqidi realizmin qurucularından biri
- Maarifçiliyin rəsmlə ifadəçisi
- Zəmanəsini çəkən sənətkardır
Onun təsiri bu gün də karikatura, plakat və sosial sənətdə hiss olunur.
Əzim Əzimzadənin irsi sadəcə keçmişin izi deyil, həm də bu günümüz üçün güzgü, sabah üçün örnəkdir. O, sükutla danışmağı bacaran, karikatura ilə ideologiyaları silkələyən, ağ-qara rəsmlərlə rəngarəng gerçəklikləri ifşa edən sənətkarlardandır. Əzimzadə fırçası ilə dövrünün susdurulmuş cəmiyyətinə söz verdi, haqsızlığa boyun əyməyən insan obrazı yaratdı. Onun rəsmlərindəki hər xətt bir təbəssüm deyil, içində kədər, üsyan və həqiqət daşıyan incə bir çağırışdır. Bu gün onun karikaturaları nəinki tarixi sənəd, həm də sosial şüurun aynası kimi oxunur. Əzimzadənin sənəti keçmişin izlərini deyil, gələcəyin düşüncə istiqamətini göstərir.
Əzim Əzimzadə haqqında Ən Çox Verilən Suallar və Cavablar (FAQ)
1. Əzim Əzimzadə kimdir?
Cavab: Əzim Əzimzadə — Azərbaycan təsviri sənətində karikatura və qrafika janrının banisi, satirik rəssam və pedaqoqdur. O, Molla Nəsrəddin jurnalında dərc olunan əsərləri ilə tanınır.
2. Əzim Əzimzadə nə vaxt doğulub?
Cavab: O, 1880-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub.
3. Əzimzadə hansı janrda yaradıcılıq göstərib?
Cavab: Əsasən karikatura, qrafika, litografi və satirik rəsmlər janrında fəaliyyət göstərib.
4. Əzim Əzimzadənin məşhur əsərləri hansılardır?
Cavab: “İki həyat”, “Qız məktəbi”, “Molla və şagird”, “Köhnə və yeni Bakı” və digər tənqidi sosial rəsmlər.
5. Əzimzadə hansı jurnalda fəaliyyət göstərmişdir?
Cavab: O, “Molla Nəsrəddin” jurnalında dərc olunan ilk və ən məşhur karikaturaçılardan biri olub.
6. Əzimzadə hansı problemləri rəsmlərində əks etdirirdi?
Cavab: Cəmiyyətin ikili standartları, qadın hüquqları, rüşvət, maarifsizlik, dini fanatizm və sosial ədalətsizlik kimi mövzulara toxunurdu.
7. O, hansı dövrdə yaşayıb və yaratmışdır?
Cavab: Əzimzadə XIX əsrin sonu və XX əsrin ilk yarısında — çar Rusiyası və Sovet Azərbaycanı dövründə fəaliyyət göstərmişdir.
8. Əzimzadə nə vaxt vəfat edib?
Cavab: O, 1943-cü ildə vəfat edib.
9. Onun irsi harada saxlanılır?
Cavab: Onun əsərləri Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyasında, Rəssamlıq Məktəbində və müxtəlif muzeylərdə qorunur. Eyni zamanda onun adını daşıyan Rəssamlıq Məktəbi fəaliyyət göstərir.
10. Əzimzadənin Azərbaycan incəsənətində rolu nədir?
Cavab: O, Azərbaycan təsviri sənətində satiranın əsas təmsilçisidir. Sosial mövzulu rəsmləri ilə həm sənətə, həm də ictimai fikrə təsir göstərmişdir.
