Azərbaycanın tarixində həm elmi, həm də siyasi sahədə iz qoyan şəxsiyyətlər sırasında mühüm mövqedə yer alanlardan biri də Əziz Məmmədkərim oğlu Əliyevdir. O, sadəcə tibb elmləri sahəsində deyil, həm də dövlət və ictimai idarəçilikdə öz adını böyük hərflərlə yazdırmış, xalqın rifahı və maariflənməsi uğrunda ciddi və fədakar mübarizə aparmışdır. Əziz Əliyevin fəaliyyəti yalnız mütəxəssis və rəhbər olaraq deyil, həm də maarifpərvər, ziyalı və insan yönümlü yanaşmaları ilə seçilir. Onun elmi irsi, idarəçilik təcrübəsi və xalqla qurduğu ünsiyyət modeli, müasir Azərbaycan cəmiyyətində həm dövlətçilik ənənələrinin, həm də səhiyyə və maarifin inkişafında fundamental rol oynamışdır.
Əziz Əliyevin Həyatı və Erkən Dövrü
Əziz Əliyev 1897-ci ildə Azərbaycanın qədim və mədəniyyətlə zəngin şəhərlərindən olan Nuxada (indiki Şəki) dünyaya göz açmışdır. Ailəsi ziyalı və maarifçi ənənələrə sadiq bir mühitdə formalaşmış, bu isə onun gələcək elmi və ictimai baxışlarının təməlini qoymuşdur.
Təhsil və Elmi Fəaliyyəti
Əziz Əliyev təhsilini tibb sahəsində davam etdirmiş və Ali Tibb İnstitutunu bitirmişdir. Onun əsas ixtisas sahəsi psixiatriya və nevrologiya olmuş, bu sahələr üzrə elmi tədqiqatlar aparmış və professor adına qədər yüksəlmişdir. O, uzun müddət ərzində tibbi təhsil sisteminin inkişafı, yeni kadrların yetişdirilməsi və tibbin elmi əsaslarla qurulması istiqamətində müstəsna xidmətlər göstərmişdir.O, Azərbaycan Tibb Universitetində dərs demiş, elmi əsərlər yazmış, müasir dövrə qədər istifadə olunan bəzi tibbi yanaşma və metodikaların əsasını qoymuşdur.
Dövlət və Partiya Fəaliyyəti
Əziz Əliyevin fəaliyyəti təkcə elmlə məhdudlaşmamışdır. O, Sovet İttifaqı dövründə mühüm dövlət və partiya vəzifələrində çalışmışdır. Ən diqqətçəkən məqam isə onun Dağıstan MSSR Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi vəzifəsinə təyin olunmasıdır. Bu, o dövr üçün Azərbaycanlı bir şəxs üçün nadir bir hadisə idi.
Əsas vəzifələri:
- Azərbaycan SSR Səhiyyə Naziri
- Dağıstan MSSR KP MK-nın birinci katibi
- Azərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatı
O, rəhbər vəzifələrdə çalışdığı dövrdə təkcə rəsmi idarəçilik yox, həm də maarifçilik və sosial islahatlarla yadda qalmışdır.
Dağıstandakı Xidmətləri
Əziz Əliyevin Dağıstanda fəaliyyəti bu gün də hörmətlə xatırlanır. O, burada:
- Maarif və səhiyyə sahəsində böyük dəyişikliklər etmiş,
- Məktəblərin və xəstəxanaların tikintisini təşviq etmiş,
- Dağıstan əhalisi ilə mədəni və ictimai körpü qurmağa nail olmuşdur.
Dağıstan xalqı ona dərin ehtiram bəsləmiş, el arasında “xalqın qardaşı” kimi tanınmışdır. Onun təşəbbüsləri ilə minlərlə insanın təhsil və səhiyyə sahələrinə çıxışı təmin olunmuşdur.
Azərbaycan Səhiyyəsində Təsiri
Əziz Əliyev, Azərbaycan səhiyyə sisteminin qurulmasında və təşkilati strukturunun formalaşmasında da böyük rol oynamışdır. Onun nazirliyi dövründə:
- Tibb müəssisələrinin sayı artmış,
- Tibbi heyətin hazırlanması və bölgələrə paylanması sistemi yaradılmış,
- Kəndlərdə səhiyyə xidmətlərinin əlçatanlığı təmin olunmuşdur.
Onun rəhbərliyi dövründə səhiyyə təkcə xəstə müalicəsi deyil, həm də ictimai maarifləndirmə vasitəsi olaraq nəzərdə tutulurdu.
Ailəsi və Şəxsi Həyatı
Əziz Əliyev ailəlidir. Onun qızı Zərifə Əliyeva Azərbaycanın tanınmış oftalmoloq alimlərindən biri olmuşdur. Zərifə Əliyeva isə Azərbaycanın sabiq prezidenti Heydər Əliyevin həyat yoldaşı olmuşdur. Bu, Əziz Əliyevin təkcə elmi və siyasi sahədə deyil, ailəvi baxımdan da yüksək nüfuza sahib olduğunu göstərir.
İrsi və Yaddaşlarda Yeri
Bu gün Əziz Əliyevin adı müxtəlif sahələrdə yaşadılır:
- Bakı şəhərində Əziz Əliyev adına küçə
- Əziz Əliyev adına klinika və tibb mərkəzləri
- Tibb Universitetində kafedra
- Tədqiqatlara verilən elmi adlar və mükafatlar
Onun haqqında sənədli filmlər çəkilmiş, məqalələr dərc edilmiş və elmi simpoziumlarda xatirəsi anılmışdır.
Əziz Əliyev – Tarixi və Elmi Şəxsiyyət kimi Təhlil
Əziz Əliyev yalnız bir elm adamı və ya partiya funksioneri deyildi. O, dövrünün qabaqcıl ziyalısı, maarifpərvər düşüncəli idarəçisi, və xalqla ünsiyyət qurmağı bacaran lider idi. Onun barəsində təkcə rəsmi sənədlərdə deyil, xalq yaddaşında da xoş xatirələr qalır. Müasir dövrdə dövlət məmurlarının və səhiyyə rəhbərlərinin ona bənzər idarəçilik və yanaşma modeli götürməsi nümunəvi olardı.
Əziz Əliyev – elmi və siyasi arenada özünü təsdiq etmiş, ölkənin səhiyyə sisteminə və dövlət strukturuna dəyərli töhfələr vermiş şəxsiyyət idi. Onun həyatı, fəaliyyəti və qoyduğu irs Azərbaycanın elmi və idarəçilik tarixinin parlaq səhifələrindən biridir. O, həm savadı, həm idarəçilik bacarığı, həm də xalqına xidmət sevgisi ilə yaddaşlarda əbədi qalmışdır.
FAQ – Tez-tez Verilən Suallar
1. Əziz Əliyev kimdir?
Əziz Əliyev — Azərbaycanlı professor, tibb elmləri üzrə mütəxəssis və Sovet dövründə yüksək vəzifələrdə çalışmış dövlət xadimidir.
2. Əziz Əliyev hansı sahədə ixtisaslaşıb?
Psixiatriya və nevrologiya sahəsində ixtisaslaşıb.
3. Harada doğulub?
1897-ci ildə Nuxada (indiki Şəki) doğulub.
4. Hansı vəzifələrdə çalışıb?
Azərbaycan SSR Səhiyyə naziri, Dağıstan KP birinci katibi, Ali Sovet deputatı.
5. Ailəsində kimlər tanınır?
Qızı Zərifə Əliyeva, kürəkəni isə sabiq prezident Heydər Əliyev olmuşdur.
6. Müxalifətçi olubmu?
Xeyr. O, Sovet hakimiyyəti dövründə Kommunist Partiyasının üzvü və dövlət idarəçiliyinin rəsmi nümayəndəsi idi.
7. Dağıstanda necə xatırlanır?
Dağıstanda maarif və səhiyyə sahəsində xidmətlərinə görə böyük hörmətlə anılır.
