Dırnaq Göbələyi (Onixomikoz): Simptomları, Müalicəsi

Dırnaq göbələyi nədir?

Dırnaq göbələyi, tibbi dildə onixomikoz adlanır və həm əllərdə, həm də ayaqlarda dırnaqlara təsir edən, geniş yayılmış, yoluxucu xəstəlikdir. Bu xəstəlik əsasən dermatofitlər, bəzi hallarda isə maya və kif göbələkləri tərəfindən törədilir. Dırnaqda rəng dəyişikliyi, qalınlaşma, qırılma və pis qoxu ilə özünü göstərən bu problem estetik narahatlıqla yanaşı, sağlamlıq və gigiyena baxımından ciddi risk daşıyır.

Dırnaq göbələyi özbaşına keçmir, vaxtında müalicə olunmadıqda isə yayılaraq digər dırnaqlara, dəriyə və ətraf mühitə yayıla bilər. Bu səbəbdən, ilk əlamətlər müşahidə edilən andan etibarən ciddi yanaşmaq və doğru addımlar atmaq vacibdir.

Dırnaq göbələyinin yaranma səbəbləri

Dırnaq göbələyinin yaranması bir çox amillərlə əlaqəlidir. Bu səbəbləri başa düşmək, xəstəliyin qarşısını almaq və təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün vacibdir.

Əsas risk faktorları:

• Ayaqların uzun müddət nəm və qapalı mühitdə qalması (idman ayaqqabıları, iş çəkmələri)
• İctimai yerlərdə gigiyenik tədbirlərə əməl olunmaması (hamamlar, hovuzlar, spa salonları)
• Manikür və pedikür zamanı steril olmayan alətlərin istifadəsi
• Aşağı immun sistem (diabet, immun çatışmazlığı)
• Dəridəki çatlar, yaralar və ya dırnaq zədələnmələri
• Qan dövranı pozğunluğu və ayaq gigiyenasına laqeyd münasibət
• Əlavə olaraq: yaş artdıqca risk artır (50 yaşdan yuxarı şəxslər daha çox təsirlənir)

Dırnaq göbələyinin simptomları: Özünü necə büruzə verir?

Əlamətlər yavaş-yavaş inkişaf edir və çox vaxt insanlar bu dəyişiklikləri adi kosmetik problem kimi qəbul edirlər. Halbuki bu, əslində müalicə tələb edən bir infeksiyadır.

Ən çox rast gəlinən simptomlar:

İnfeksiya ilkin mərhələdə tək bir dırnaqda başlayır, lakin müdaxilə olunmadıqda digər dırnaqlara da yayılır.

Dırnaq göbələyinin diaqnozu: Necə müəyyən edilir?

Dırnaq göbələyini yalnız simptomlara baxaraq təyin etmək düzgün deyil. Çünki bəzi dırnaq dəyişiklikləri psoriaz, ekzema, dırnaq zədələri və ya qida çatışmazlıqları ilə əlaqədar ola bilər.

Diaqnostik üsullar:

• Mikroskopik analiz: Dırnaq nümunəsindən göbələk hüceyrələrinin axtarışı
• Kultura (mədəniyyət) testi: Laboratoriyada göbələk törədicisinin çoxaldılması və müəyyən edilməsi
• PCR testi: Genetik səviyyədə göbələk növünün müəyyən edilməsi (daha dəqiq və sürətli nəticə)

Diaqnoz qoyulduqdan sonra müalicə müvafiq göbələk növünə uyğun olaraq tənzimlənir.

Dırnaq göbələyinin müalicəsi: Tibbi və ev üsulları

Göbələk infeksiyası dərindən yerləşdiyi və dırnaq yavaş uzandığı üçün müalicə müəyyən vaxt və səbir tələb edir. Həkimlə məsləhətləşmədən özbaşına müalicə, əksinə, göbələyin daha da dərinləşməsinə və rezistentlik yaranmasına səbəb ola bilər.

1. Dərman müalicəsi (Antimykotiklər)

Ağızdan qəbul edilən dərmanlar:

• Terbinafin (Lamisil)
• İtrakonazol (Sporanox)
• Flukonazol (Diflucan)

Bu preparatlar sistemik şəkildə təsir göstərərək dırnaq yatağında göbələyin məhv edilməsini təmin edir.

Diqqət: Bu dərmanlar qaraciyərə təsir edə bilər, buna görə qan analizləri ilə nəzarət vacibdir.

Yerli (lokal) preparatlar:

• Antifungal laklar (Ciclopirox, Amorolfine)
• Məlhəmlər və kremlər
• Spirt əsaslı spreylər

Bu üsullar əsasən yüngül hallarda və ya sistemik müalicə ilə paralel istifadə olunur.

2. Lazer müalicəsi

Müasir dövrdə lazerlə göbələk infeksiyasının məhv edilməsi də geniş yayılmışdır. Lazer dırnaq yatağını isidərək göbələk hüceyrələrini məhv edir. Bu prosedur:

• Ağırsızdır
• İnvaziv deyil
• Təkrar tələb edə bilər
• Qiymət baxımından digər müalicələrdən daha yüksəkdir

3. Dırnaq çıxarılması

Ağır və irəliləmiş hallarda, göbələk bütün dırnağı zədələmişsə, dırnağın cərrahi və ya kimyəvi yolla çıxarılması tövsiyə oluna bilər.

4. Təbii və bitki əsaslı dəstəkləyici üsullar

Bu üsullar əsas müalicəyə dəstək olaraq istifadə oluna bilər, lakin təklikdə effektiv deyil.

• Çay ağacı yağı (antifungal xüsusiyyətlidir)
• Sirkə vannası (alma sirkəsi + su)
• Sarımsaq pastası (təhlükəsiz istifadə üçün həkim məsləhəti vacibdir)
• Soda və limon vannaları

Profilaktika: Dırnaq göbələyindən necə qorunmalı?

Xəstəliklə mübarizədən daha vacibi onun qarşısını almaqdır. Aşağıda qeyd olunan profilaktik tədbirlər gündəlik həyatın bir hissəsi olmalıdır:

Əsas tövsiyələr:

• Ayaqları və əlləri hər gün yumaq və qurulamaq
• Nəfəs alan, təbii materialdan olan corab və ayaqqabılar geyinmək
• İctimai yerlərdə (hovuz, spa) şəxsi terlik və dəsmal istifadə etmək
• Dırnaq qayçısı və alətlərini yalnız özünüz üçün saxlamaq
• Manikür və pedikür salonlarında steril alətlərdən istifadə olunmasına əmin olmaq
• Ayaqqabını gündəlik havalandırmaq və dəyişmək
• Bağırsaq florasını gücləndirəcək qidalar qəbul etmək (probiotiklər)

Dırnaq göbələyi ilə bağlı tez-tez verilən suallar

1. Dırnaq göbələyi keçicidirmi?
Bəli. Xüsusilə ailə üzvləri, ictimai duşlar və salonda alət paylaşımı yolu ilə yoluxa bilər.

2. Müalicə olunmadan keçə bilərmi?
Xeyr. Göbələk nadir hallarda özü-özünə keçir və vaxt keçdikcə dərinləşir.

3. Dırnaq çıxarılarsa, yenisi sağlam çıxacaqmı?
Əgər infeksiya tam müalicə olunarsa, yeni çıxan dırnaq sağlam olur. Amma müalicə tamamlanmamışsa, təkrar yoluxma mümkündür.

4. Hamilə qadınlar bu müalicəni edə bilərmi?
Ağızdan qəbul edilən dərmanlar hamiləlik dövründə məsləhət görülmür. Yerli preparatlar və həkim nəzarəti altında alternativlər düşünülə bilər.