Azərbaycanda ədliyyə sistemində son illərdə həyata keçirilən islahatlar çərçivəsində elektron məhkəmə sisteminin tətbiqi mühüm yeniliklərdən biridir. Bu sistem, məhkəmə proseslərinin daha şəffaf, səmərəli və vətəndaşlar üçün əlçatan olmasını təmin etmək məqsədilə yaradılmışdır. Elektron məhkəmə sistemi (e-sistem) Azərbaycanda hüquq sahəsində rəqəmsal transformasiyanın bir hissəsi kimi ədliyyə sisteminin müasirləşdirilməsinə böyük töhfə vermişdir.
Elektron Məhkəmə Sisteminin Məqsədləri və Əsas Prinsipləri
Elektron məhkəmə sistemi Azərbaycanda ədliyyə proseslərinin optimallaşdırılması və sadələşdirilməsi məqsədilə tətbiq olunur. Bu sistemin əsas məqsədləri aşağıdakılardır:
- Şəffaflıq və Məsuliyyətin Artırılması: E-sistem vasitəsilə məhkəmə prosesləri daha şəffaf olur, çünki bütün addımlar rəqəmsal izlər vasitəsilə izlənilə bilir. Bu, məhkəmə qərarlarının daha obyektiv olmasını və korrupsiya risklərinin azalmasını təmin edir.
- Vətəndaşların Əlçatanlığının Artırılması: Elektron məhkəmə sistemi, vətəndaşların məhkəmə proseslərində iştirakını asanlaşdırır. Bu, xüsusən regionlarda yaşayan insanlar üçün məhkəməyə müraciət etmək və ya prosesləri izləmək imkanlarını genişləndirir.
- Vaxt və Resursların Qənaəti: Kağız üzərində aparılan işlərin rəqəmsallaşdırılması məhkəmə proseslərinin daha səmərəli və sürətli aparılmasına imkan verir. E-sistem vasitəsilə sənədlərin təqdim olunması, proseslərin izlənməsi və qərarların alınması sürətlənir, bu da məhkəmə işlərinin daha qısa müddət ərzində həll olunmasına gətirib çıxarır.
Elektron Məhkəmə Sisteminin Strukturu və Fəaliyyəti
Elektron məhkəmə sistemi geniş spektrli xidmətləri əhatə edir. Bu xidmətlər arasında məhkəmə işlərinin onlayn qeydiyyatı, sənədlərin elektron şəkildə təqdim olunması, proseslərin onlayn izlənməsi və hətta video konfrans vasitəsilə məhkəmə iclaslarında iştirak etmək kimi imkanlar vardır. Bu sistem, həmçinin məhkəmə qərarlarının rəqəmsal şəkildə çatdırılmasını və onlayn şəkildə apelyasiya müraciətlərinin edilməsini də mümkün edir.
Azərbaycanda elektron məhkəmə sisteminin strukturu bir neçə əsas komponentdən ibarətdir:
- Məhkəmə İşlərinin Qeydiyyatı: Vətəndaşlar və ya hüquqi şəxslər məhkəmə işlərini elektron qaydada qeydiyyatdan keçirə bilərlər. Bu proses vaxt qənaəti və sadəlik baxımından əhəmiyyətlidir.
- Sənədlərin Elektron Təqdimatı: Sənədlərin məhkəməyə təqdim edilməsi üçün artıq fiziki olaraq məhkəməyə getməyə ehtiyac yoxdur. Bütün sənədlər elektron imza ilə təsdiqlənərək sistemə yüklənə bilir.
- Proseslərin Onlayn İzlənməsi: Vətəndaşlar və hüquqşünaslar məhkəmə proseslərini onlayn izləyə bilərlər. Bu, tərəflərin məhkəmə zalında fiziki olaraq iştirak etmədən prosesləri izləməsinə imkan verir.
- Elektron Arxiv: Elektron məhkəmə sistemi, bütün məhkəmə işlərinin rəqəmsal arxivlənməsini təmin edir. Bu arxiv vasitəsilə istənilən vaxt keçmiş məhkəmə işlərinə çıxış imkanı mövcuddur.
Tətbiqin Üstünlükləri və Qarşıya Çıxan Çətinliklər
Elektron məhkəmə sistemi, Azərbaycan ədliyyə sisteminə çoxsaylı üstünlüklər gətirmişdir. Ən böyük üstünlüklərdən biri, sistemin şəffaflığı artırması və məhkəmə qərarlarının obyektivliyinə töhfə verməsidir. Bundan başqa, bu sistem vasitəsilə vətəndaşlar məhkəmə proseslərinə daha aktiv şəkildə qoşula bilir və prosessual hüquqlarını daha effektiv şəkildə müdafiə edə bilirlər.
Lakin elektron məhkəmə sisteminin tətbiqi müəyyən çətinliklərlə də üzləşir. Bu çətinliklər arasında sistemin texniki infrastrukturu, rəqəmsal savadlılıq səviyyəsinin aşağı olması və bəzi hallarda vətəndaşların bu sistemdən istifadə etməyi bacarmamaları qeyd oluna bilər. Həmçinin, rəqəmsal təhlükəsizlik məsələləri də bu sistemin uğurlu tətbiqində əsas amillərdən biridir.
Azərbaycanda elektron məhkəmə sisteminin tətbiqi ədliyyə sistemində şəffaflığı, səmərəliliyi və əlçatanlığı artırmaq məqsədilə həyata keçirilən mühüm bir addımdır. Bu sistem, məhkəmə proseslərini daha effektiv edir və vətəndaşların hüquqlarını müdafiə etmə prosesini asanlaşdırır. Elektron məhkəmə sistemi gələcəkdə daha da inkişaf edəcək və ölkənin ədliyyə sistemində rəqəmsal transformasiyanın əsasını təşkil edəcəkdir.
