Azərbaycan mətbəxi təkcə isti yeməklərlə deyil, həm də salatlarla zəngindir. Salatlar arasında isə öz sadəliyi, təbiiliyi və dadı ilə seçilən bir çeşid var ki, demək olar hər bir evdə, hər bir süfrədə mütləq olur – bu da çoban salatıdır.
Çoban salatı təkcə yay aylarının sərinləşdirici dadı deyil, həm də sağlamlıq mənbəyidir. Yerli tərəvəzlərin, təbii yağların və zövqlə doğranmış inqrediyentlərin birləşdiyi bu salat, həm görünüşcə iştaha açan, həm də tərkibcə faydalıdır. Bu yazıda sizə çoban salatı haqqında hərtərəfli, maraqlı və təsdiqli məlumatlar təqdim edirik.
Çoban salatı nədir?
Çoban salatı – əsasən təzə pomidor, xiyar, soğan, bəzən isə bibər, göyərti və zeytun yağı ilə hazırlanan, türk və Azərbaycan mətbəxində geniş yayılmış klassik tərəvəz salatıdır. Bu salatın adı “çoban” sözündən gəlir. Keçmişdə çobanların dağda, təbiətdə özləri üçün tez və rahat hazırladığı sadə, lakin doyumlu salat olaraq yaranıb. Tərkibindəki məhsulların asan əldə olunması və qarışdırılması bu yeməyi daha praktik və gündəlik edib.
Çoban salatının klassik tərkibi
Ənənəvi çoban salatının tərkibində sadəcə bir neçə əsas inqrediyent olur:
- Pomidor (2-3 ədəd) – şirəli və qırmızı
- Xiyar (2-3 ədəd) – sulu və nazik qabıqlı
- Soğan (1 ədəd) – bəzən qırmızı soğan istifadə edilir
- Şirin yaşıl bibər (1 ədəd) – istəyə bağlı olaraq
- Zeytun yağı (2 xörək qaşığı)
- Limon suyu və ya sirkə (1 xörək qaşığı)
- Duz, istiot – zövqə görə
- Təzə cəfəri və ya nanə – əlavə ləzzət üçün
Bütün tərəvəzlər kiçik doğranır, qarışdırılır və üzərinə yağ, duz, limon suyu əlavə olunur.
Pendirli çoban salatı
Son dövrlərdə klassik çoban salatına pendir əlavə edilərək daha doyumlu və zülalla zəngin versiyalar hazırlanır. Ən çox istifadə edilən pendir növü ağ pendir (feta və ya brinza) olur. Bu pendir salata həm dad, həm də toxumalı fərqlilik qatır.
Pendirli versiyanın tərkibində əlavə olaraq:
- 100-150 qram doğranmış ağ pendir
- İstəyə görə zeytun və ya qara zeytun
Bu salat həm qəlyanaltı, həm də əsas yeməklərlə birlikdə servis edilə bilər.
Qışlıq çoban salatı necə hazırlanır?
Yay mövsümündə yetişən təzə tərəvəzlərdən hazırlanan çoban salatı, qış aylarında da süfrələrdə yer almaq üçün müxtəlif konservləşdirmə üsulu ilə hazırlanır. Qışlıq çoban salatının hazırlanması üçün pomidor, xiyar, soğan və bibər doğranır, qazana əlavə edilərək üzərinə duz, şəkər, sirkə, bitki yağı tökülür və qaynadılır. Daha sonra steril bankalara doldurularaq bağlanır.
Tərkibi:
- 2 kq pomidor
- 1.5 kq xiyar
- 1 kq soğan
- 1 kq bibər
- 150 ml sirkə
- 200 ml bitki yağı
- 2 xörək qaşığı duz
- 1 xörək qaşığı şəkər
Bu üsul çoban salatının dadını soyuq aylarda da qoruyub saxlamağa imkan verir.
Çoban salatının kalori miqdarı
Çoban salatı az kalorili və pəhriz üçün ideal salatlardan biridir. Əsas inqrediyentlər – xiyar, pomidor, soğan – tərkibində su və liflə zəngindir. Zeytun yağı əlavə edildikdə kalorisi bir qədər artır, lakin bu yağın faydalı doymamış yağ turşuları sağlamlıq üçün önəmlidir.
- 100 qram çoban salatı təqribən 50-70 kcal təşkil edir (pendirsiz).
- Pendirli versiyada isə bu göstərici 100-120 kcal arasında dəyişir.
Bu baxımdan çoban salatı həm arıqlamaq istəyənlər, həm də sağlam qidalanmağa üstünlük verənlər üçün ideal seçimdir.
Çoban salatı necə hazırlanır? (Qısa və asan resept)
1. Pomidor və xiyarı yuyun, doğrayın.
2. Soğanı nazik şəkildə doğrayın, istəsəniz bir az duzlayıb ovuşdura bilərsiniz.
3. Bibəri incə dilimləyin.
4. Göyərti əlavə edin və zeytun yağı, limon suyu ilə qarışdırın.
5. Üzərinə istəyə görə pendir əlavə edin və süfrəyə verin.
Hazırlıq müddəti cəmi 10 dəqiqə, amma ləzzəti bütün gün yadda qalacaq qədər xoşdur.
Yuxuda çoban salatı görmək – maraqlı inanc və yozum
Azərbaycan xalq inanclarına görə, yuxuda çoban salatı görmək, həm maddi rifahın artması, həm də sağlamlığın bərpası ilə əlaqələndirilir. Bəzi təfsirlərə görə, yuxuda təzə tərəvəzli salat hazırlamaq, insanın həyatda düzgün yolda olduğunu və qarşıda onu gözəl günlərin gözlədiyini göstərir. Əgər yuxuda salat yeyirsinizsə, bu xoş xəbərlər və ailə içində səadət deməkdir.
Nə üçün çoban salatı süfrədən əskik olmamalıdır?
Çoban salatı – həm dadlı, həm sağlam, həm də milli mətbəximizin səmimi təbiətini əks etdirən yeməklərdən biridir. Onun hazırlanması sadə, tərkibi faydalı, görüntüsü isə iştahaçandır. İstər yay süfrəsində, istərsə də qış konservi formasında, istər pendirli, istərsə də klassik şəkildə – çoban salatı hər zaman sevilir və qəbul olunur.
Əgər siz də ailəniz üçün həm faydalı, həm də asan yemək axtarırsınızsa, çoban salatı ən gözəl seçimlərdən biridir. Bu sadə salatda əsl kənd ləzzəti, təbiətin gücü və Azərbaycan mətbəxinin ruhu birləşir.
