DŞK Pulemyotu – Sovet İttifaqı tərəfindən 1930-cu illərin sonlarında hazırlanmış, ağır və böyük kalibrli bir avtomatik pulemyotdur. Bu silah, həm piyada bölmələri, həm də zirehli texnika və hava hücumlarına qarşı effektiv müdafiə məqsədilə istifadə olunur. Əsasən böyük döyüşlərdə istifadə olunan DŞK, təkcə Sovet ordusunda deyil, eyni zamanda bir çox dünya ölkələrinin ordularında da geniş yayılıb və müxtəlif münaqişələrdə istifadə edilməkdədir.
DŞK-nın Yaranma Tarixi və İnkişafı
DŞK-nın hazırlanması 1930-cu illərin sonlarına təsadüf edir. Sovet silah ustaları Vasili Degtyaryov və Georgi Şpagin tərəfindən hazırlanan bu silah, o dövrün ən qabaqcıl texnologiyalarını özündə birləşdirirdi. İlk dəfə 1938-ci ildə sınaqdan keçirilən DŞK, 1939-cu ildə Sovet Ordusunun arsenalına daxil olmuşdur.
İkinci Dünya Müharibəsi zamanı DŞK, həm piyada bölmələri, həm də zenit artilleriyası kimi istifadə edilirdi. Müharibədən sonra, DŞK-nın dizaynı təkmilləşdirilmiş və 1946-cı ildə modernizə olunmuş DŞKM versiyası hazırlanmışdır. Bu silah 40-dan çox ölkədə xidmətə qəbul edilmiş və çoxsaylı yerli versiyaları istehsal olunmuşdur.
DŞK-nın Texniki Xüsusiyyətləri
DŞK pulemyotu, böyük gücü və etibarlılığı ilə tanınan bir silahdır. Onun əsas texniki xüsusiyyətləri:
- Kalibr: 12.7×108 mm
- Atış sürəti: Dəqiqədə 600 atış
- Çəkisi: 34 kq (dəzgah ilə birlikdə 150 kq)
- Uzunluğu: 1625 mm
- Lülə uzunluğu: 1070 mm
- Güllənin ilkin sürəti: 850 m/s
- Effektiv atış məsafəsi: 1500 metr (piyada və yüngül texnikaya qarşı), 2000-2500 metrə qədər (hava hədəfləri üçün)
- Patron lenti: 50 və ya 60 patronluq
DŞK-nın ən böyük üstünlüklərindən biri, onun müxtəlif iqlim şəraitində etibarlı işləməsidir. Bu, onu müxtəlif coğrafi ərazilərdə effektiv edən əsas faktorlardan biridir.
DŞK-nın Qurluşu və İstismar Prinsipi
DŞK, klassik avtomatik silah prinsipi ilə işləyir. Atış zamanı barıt qazları lülədən çıxaraq silahın mexanizmini işə salır və növbəti patronu atış üçün hazırlayır. DŞK, çox ağır çəkili dəzgah üzərində quraşdırılır, bu da atışın sabit və dəqiq olmasına kömək edir. Bundan əlavə, silah zenit dəzgahlarında da istifadə edilə bilər, bu zaman DŞK havada uçan təyyarələrə və helikopterlərə qarşı effektivdir. Patron lentinin dəyişdirilməsi prosesi sadədir və bir neçə dəqiqə ərzində lent dəyişdirilə bilər.
DŞK-nın İstifadə Sahələri və Döyüşdəki Rolu
DŞK, müxtəlif döyüş sahələrində istifadə oluna bilən çoxfunksiyalı bir silahdır. Əsas istifadə sahələri bunlardır:
- Piyada bölmələrində: Düşmənin canlı qüvvəsinin və yüngül zirehli texnikasının məhv edilməsi üçün istifadə edilir.
- Zenit (hava hücumu əleyhinə): Düşmənin aşağı hündürlükdə uçan təyyarələrinə, helikopterlərə və pilotsuz uçuş aparatlarına qarşı effektivdir.
- Zirehli texnika və avtomobillər: Tanklar, zirehli transportyorlar və digər ağır texnikalarda əsas və ya əlavə silah olaraq istifadə olunur.
- Fortifikasiya mövqelərində: Düşmənin hücumlarını dəf etmək və texnika cəhdlərinə qarşı qoruma təmin etmək məqsədilə fortifikasiya xətlərində yerləşdirilir.
DŞK-nın güclü atəş gücü, onu həm piyada, həm də texnika əleyhinə istifadəyə imkan verir.
DŞK-nın Üstünlükləri və Çatışmazlıqları
Üstünlükləri:
- Yüksək atəş gücü: DŞK, böyük kalibrli patronları sayəsində zirehli obyektlərə təsir edə bilir.
- Çoxfunksiyalılıq: Həm piyada, həm texnika, həm də hava hədəflərinə qarşı istifadə oluna bilir.
- Etibarlılıq və sadə qulluq: Bu silah, sərt iqlimlərdə və çətin şəraitdə uzun müddət etibarlı şəkildə işləyir.
- Sabitlik: Uzunmüddətli atışlar üçün ideal silahdır.
Çatışmazlıqları:
- Ağır çəkisi: DŞK-nın daşımaq çətin və tez yer dəyişdirmək mümkünsüzdür.
- Əl ilə idarəetmədə çətinlik: Yalnız dəzgah üzərində və ya texnikada istifadə oluna bilər.
- Patronların çəkisi və həcmliyi: Patronların özü böyükdür və daşınması çətindir.
Müasir Ordularda DŞK və Onun Əhəmiyyəti
Texnoloji yeniliklərə baxmayaraq, DŞK hələ də bir çox ölkənin ordusunda istifadə olunur. Onun sadə quruluşu, etibarlılığı və böyük təsir gücü, müasir döyüşlərdə belə aktual saxlayır. Bu silah, müxtəlif platformalarda – tanklar, maşınlar, sərhəd mühafizə qüllələrində quraşdırılır.
Azərbaycan Ordusunda da DŞK mühüm rol oynayır. Xüsusilə dağlıq və sərhəd mövqelərində bu silahın rolu əvəzsizdir.
DŞK-nın Əfsanəvi İstifadə Halları və Tarixi Döyüşlər
DŞK, II Dünya Müharibəsindən tutmuş, Koreya, Vyetnam, Əfqanıstan, Yaxın Şərq və Afrika münaqişələrinə qədər bir çox tarixi döyüşlərdə istifadə edilmişdir. Vyetnam müharibəsində bu silah, amerikan helikopterlərinə və yüngül zirehli texnikaya qarşı effektiv olub. Həmçinin, müasir lokal münaqişələrdə də DŞK-nın döyüş effektivliyi özünü təsdiqləyib.
DŞK-nın Mədəniyyət və Simvolikası
DŞK, postsovet məkanında və bir çox digər ölkələrdə hərbi simvol kimi tanınır. Müharibə və qüdrət rəmzi olaraq, o, müxtəlif filmlərdə, kitab və hərbi filateliyada təsvir edilmişdir. DŞK-nın silueti, uzun lüləsi və dəzgahı hərbi tarixdə əvəzsiz bir yer tutmuşdur.
Gələcəyin Silahı və DŞK-nın Perspektivləri
Texnologiyanın inkişafı ilə yeni avtomatik silah sistemləri yaradılmasına baxmayaraq, DŞK-nın sadə quruluşu və etibarlılığı onu hələ də müasir döyüşlərdə effektiv saxlayır. Ehtiyat hissələrinin asanlıqla tapılması və təmiri, DŞK-nın uzun müddət hərbi arsenalda qalmasına şərait yaradır.
DŞK pulemyotu, həm tarixi, həm texniki, həm də simvolik baxımdan mühüm bir silahdır. Onun yaranması, inkişafı və müasir hərbdə rolu, hərbi tarixə vacib bir səhifə əlavə edir. Bu silah yalnız döyüşlərdə deyil, həm də sərhəd mühafizəsində, hərbi muzeylərdə və sülh dövründə də əhəmiyyətlidir.
