Müasir idarəetmə sistemində işçilərin ezamiyyətə göndərilməsi əmək münasibətlərinin mühüm tərkib hissəsidir. Ezamiyyə – işçinin müvəqqəti olaraq əsas iş yeri xaricində, işəgötürənin tapşırığı ilə başqa bir yerə göndərilməsi deməkdir. Bu proses həm hüquqi tənzimləmələri, həm də maliyyə mexanizmlərini özündə ehtiva edir. Azərbaycanda ezamiyyə ilə bağlı münasibətlər müvafiq qanunlarla və normativ aktlarla tənzimlənir.
Ezamiyyə haqqında Qanunvericilik Əsası
Ezamiyyətlə bağlı münasibətlər aşağıdakı normativ-hüquqi sənədlərlə tənzimlənir:
- Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsi (xüsusilə 68, 179, 180-ci maddələr)
- Nazirlər Kabinetinin 25 yanvar 2008-ci il tarixli 14 nömrəli Qərarı – “Ezamiyyə xərclərinin norması və ödənilməsi Qaydaları”
- Maliyyə Nazirliyinin izahat məktubları və rəsmi sorğular
- Dövlət qurumları üçün daxili təlimatlar və əsasnamələr
Bu sənədlər ezamiyyətin hüquqi statusu, maliyyə təminatı, müddəti və sənədləşməsi ilə bağlı ümumi çərçivəni müəyyən edir.
Ezamiyyənin Hüquqi Tərifi
Əmək Məcəlləsinə əsasən, ezamiyyət – işçinin əsas iş yerindən kənarda, müəyyən müddətə və müəyyən məqsədlə xidmət tapşırığını yerinə yetirmək üçün göndərilməsidir. Ezamiyyə müddətində işçinin əmək haqqısı saxlanılır, üstəlik əlavə olaraq ezamiyyə xərcləri kompensasiya olunur.
Ezamiyyənin Hesablanması – Maliyyə Qaydaları
Ezamiyyətlə bağlı xərclərin ödənilməsi aşağıdakı istiqamətlər üzrə aparılır:
1. Gündəlik Ezamiyyə Xərcləri
Ezamiyyəyə göndərilən şəxslərə gündəlik yemək, yaşayış və nəqliyyat xərclərini qarşılamaq üçün gündəlik ödənişləredilir.
| Ərazi | Gündəlik norma (AZN) |
|---|---|
| Bakı şəhəri | 50 |
| Digər bölgələr | 40 |
| Xarici ölkələr (ölkəyə görə dəyişir) | 60 – 150 |
Bu məbləğlər vergidən azaddır, əgər normanı keçmirsə.
2. Yol və Nəqliyyat Xərcləri
Ezamiyyət müddətində istifadə edilən:
- Təyyarə biletləri
- Qatar biletləri
- Taksi və ya digər ictimai nəqliyyat xərcləri
- Avtomobil yanacaq və amortizasiya ödənişləri
Əsaslandırılmış sənədlərlə birlikdə tam ödənilir.
3. Yaşayış Xərcləri
Otel, hostel və ya kirayə mənzil üçün ödənilən xərclər qəbz və ya müqavilə əsasında geri qaytarılır.
Ezamiyyə Vərəqəsi – Əsas Rəsmi Sənəd
Ezamiyyə sənədləşdirilməsi zamanı aşağıdakı sənəd əsas götürülür:
Ezamiyyə vərəqəsi – Aşağıdakı məlumatları əhatə edir:
- Ezamiyyətə göndərilən şəxsin adı, vəzifəsi
- Ezamiyyənin başlama və bitmə tarixi
- Ezamiyyə məqsədi və istiqaməti
- Təsdiqləyən rəhbər şəxsin imzası və möhür
- Qayıtdıqdan sonra təqdim edilən hesabat və sənədlərin qeydiyyatı
Bu sənəd həm işəgötürən, həm də maliyyə orqanları üçün rəsmi əsas sayılır.
Daxili Ezamiyyətlər – Respublika Ərazisində
Azərbaycan daxilində həyata keçirilən ezamiyyətlərə aşağıdakılar daxildir:
- Digər şəhərlərə tədris, nəzarət və texniki xidmət məqsədilə göndərilən ezamiyyətlər
- Dövlət qulluğu ilə bağlı regional struktur bölmələrə səfərlər
- Təlim, seminar və rəsmi tədbirlərlə əlaqəli səfərlər
Ezamiyyət müddəti əsasən bir neçə gün və ya maksimum 30 günə qədər ola bilər.
Xarici Ölkələrə Ezamiyyələr
Xarici ezamiyyətlər daha geniş prosedur tələb edir:
- Xarici İşlər Nazirliyi və ya səfirliklərdən təsdiqləyici sənədlər
- Tərcümə olunmuş dəvət məktubu
- Xarici ödəniş qəbzləri və bank sənədləri
Xarici ezamiyyələr üçün gündəlik ödəniş norması ölkədən asılı olaraq Maliyyə Nazirliyi tərəfindən müəyyən edilir. Məsələn:
| Ölkə | Gündəlik norma (USD) |
|---|---|
| Türkiyə | 80 |
| Almaniya | 120 |
| ABŞ | 140 |
| Rusiya | 100 |
Ezamiyyə Qaydalarının Vacibliyi
Ezamiyyə qaydaları yalnız maliyyə məsuliyyəti deyil, iş intizamının və məsuliyyət bölgüsünün formalaşdırılmasıbaxımından da önəmlidir. Onun əsas əhəmiyyəti:
- Dövlət və şirkət vəsaitlərinin düzgün istifadəsini təmin edir
- Əmək müqaviləsinin şərtlərinə uyğun məsuliyyət formalaşdırır
- İşçilərə hüquqi zəmanət və təhlükəsizlik hissi verir
- Hesabatlılıq və şəffaflıq mədəniyyətini təşviq edir
Ezamiyyətlə Bağlı Tətbiq Nümunəsi (Praktik Misal)
Misal: Naxçıvan şəhərindəki filialda yoxlama aparmaq üçün Bakıdan bir əməkdaş 3 gün müddətinə ezam olunur.
- Yol xərci (gediş-gəliş) – 120 AZN
- Gündəlik norma (3 gün x 40 AZN) – 120 AZN
- Otel ödənişi – 150 AZN
- Ümumi xərclər: 390 AZN (sənədlərlə əsaslandırıldığı təqdirdə tam ödənilir)
Ezamiyyət Qaydalarına Əlavə Mülahizələr
- Ezamiyyə dövründə xəstəlik və ya müvəqqəti əmək qabiliyyətsizlik halları zamanı işçi bu barədə rəsmi sənəd təqdim etməlidir
- Ezamiyyət müddəti əmək stajına daxil edilir
- Ezamiyyə dövrü ərzində işçi əlavə əməkhaqqı almır, amma bütün ezamiyyə xərcləri işəgötürən tərəfindən ödənilir
- Ezamiyyədən qayıtdıqdan sonra ezamiyyə hesabatı təqdim etmək məcburidir
Ezamiyyənin Elektron İdarəetməsi
Son illərdə bir çox dövlət qurumu və şirkət ezamiyyətlərin elektron idarə olunması sisteminə keçmişdir. Bu sistemlər vasitəsilə:
- Ezamiyyət üçün elektron müraciət edilir
- Rəhbərlik elektron şəkildə təsdiq verir
- Hesabat və qəbzlər sistemə yüklənir
- Maliyyə şöbəsi sistem üzərindən yoxlayır və ödəniş edir
Bu, prosesin sürətli və şəffaf olmasını təmin edir.
Ezamiyyə ilə Bağlı Ən Çox Verilən Suallar
1. Ezamiyyət müddətində əmək haqqı verilir?
Bəli. Ezamiyyə müddətində işçi tam əmək haqqını alır.
2. Ezamiyyə zamanı əlavə iş görəndə əlavə ödəniş edilir?
Xeyr. Ezamiyyət yalnız tapşırıqla əlaqəli iş üçün verilir.
3. Ezamiyyət müddətində xəstələnmiş işçiyə nə baş verir?
Müvafiq tibbi arayış təqdim edilərsə, ezamiyyət dayandırılır və xəstəlik vərəqəsi verilir.
4. Ezamiyyə zamanı şənbə və bazar günləri hesablanır?
Əgər həmin günlər ezamiyyətin iş planına düşürsə və işəgötürənin yazılı razılığı varsa, bəli – normativ üzrə ödəniş edilir.
Ezamiyyələr iş prosesinin səmərəli təşkili və peşəkar fəaliyyətin genişləndirilməsi üçün əvəzsiz alətdir. Azərbaycanda ezamiyyə qaydaları konkret hüquqi baza ilə tənzimlənir və işçi hüquqlarını qorumaqla yanaşı, işəgötürənin maliyyə məsuliyyətini də müəyyən edir. Bu qaydaların dəqiq icrası əmək münasibətlərində qarşılıqlı etimad və intizam yaradır.
