İlan:Sancma,Dərman-ƏN SON 2025

Təbiətin sirli və bir o qədər də qorxulu canlılarından biri olan ilanlar insanlar arasında hər zaman xüsusi maraq və bəzən də qorxu hissi yaradıb. Onların bədən quruluşu, rəngləri, davranışları və bəzən təhlükəli olması uzun illərdir elmi araşdırmaların, nağılların, miflərin, xalq inanclarının və gündəlik həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. İlanlar qədim zamanlardan bəri müxtəlif sivilizasiyalarda fərqli mənalar daşıyıb. Kimlər üçünsə ilan zərərli və qorxulu bir varlıq, kimlər üçünsə müdriklik, həyat və yenilənmə rəmzi olub. Azərbaycan təbiətində ilanlara kifayət qədər tez-tez rast gəlinir və onların müxtəlif növləri ölkəmizdəki ekosistemin ayrılmaz parçasıdır.

İlan nədir? İlan haqqında ümumi məlumat

İlanlar onurğalılar sinfinə daxil olan sürünənlər dəstəsinə məxsus canlılardır. Bədənləri uzunsov, əl-ayaqsız, pulcuqlarla örtülü və elastik olur. İlanların təqribən 3500-ə yaxın növü məlumdur. Onların bədən quruluşu digər sürünənlərdən xeyli fərqlidir. Əsas fərqləndirici cəhətləri onların əl və ayaqlarının olmaması, bədənin müxtəlif hissələrində yerləşən xüsusi sümüklər, çevik çənə strukturu və toxunuş üçün xüsusi dil quruluşudur. Bəzi ilan növləri zəhərli, bəziləri isə tamamilə zərərsizdir. İlanlar özlərini müdafiə etmək və ya ovlarını tutmaq üçün xüsusi taktikalar tətbiq edirlər.

Reklam

İlanların yaşadığı mühit və yayılma arealı

İlanlar dünyanın bir çox yerlərində, o cümlədən Azərbaycanda da geniş yayılıb. Quraq ərazilərdən tutmuş, meşələrə, çay və göl sahillərinə qədər fərqli mühitlərdə yaşayırlar. Onlar xüsusilə yay və yaz aylarında aktiv olurlar. Qışda isə bəzi növlər qış yuxusuna gedir. Azərbaycan ərazisində qıfılyumru, adigöz, sarı ilan, kərtənkələ ilanı, viper kimi növlər rast gəlinir. Dağlıq və yarımsəhra zonalarında, çay kənarlarında, hətta bəzən kənd və şəhər ətraflarında da ilanlara rast gəlmək mümkündür.

İlan ili və şərq təqvimindəki rolu

İlan ili şərq təqviminə görə on iki illik dövrdə bir dəfə gələn xüsusi bir ildir. Çin, Yapon, Koreya kimi ölkələrdə ilan ili müqəddəs və uğurlu sayılır. Bu ildə doğulanların ağıllı, çevik, ehtiyatlı və səbirli olduğuna inanılır. İlan ili Asiya ölkələrində xüsusi bayramlarla qeyd olunur. Həmçinin şərq mədəniyyətlərində ilan bolluq, uzun ömür və hikmət rəmzi kimi qəbul edilir. Azərbaycanda da bəzi inanclarda ilan ilinin xüsusi rolu olduğuna inanılır.

İlan sancması: təhlükələri və ilkin tədbirlər

İlan sancması insan həyatı üçün təhlükəli ola bilər. Xüsusilə zəhərli ilan növlərinin sancması ölüm və ya ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. İlan sancmasının əlamətləri arasında dəridə şişkinlik, ağrı, qızartı, ümumi halsızlıq, ürək bulanması, tərləmə və bəzən də nəfəs almaqda çətinlik kimi simptomlar olur. Sancma zamanı ilk yardım çox önəmlidir. Əgər kimsə ilan sancıbsa, dərhal sakit qalmalı, sancılan hissəni tərpətməməli və mümkün qədər tez tibbi yardıma müraciət etməlidir. Heç bir halda sancılan nahiyəni kəsmək və ya sovurmaq olmaz. Çünki bu daha ciddi fəsadlara səbəb ola bilər.

Reklam

İlan qovan aparat və vasitələr: Müasir texnologiya və xalq təcrübəsi

İnsanlar uzun illərdir ki, ev və əkin sahələrini ilanlardan qorumaq üçün müxtəlif üsullardan istifadə ediblər. Müasir dövrdə isə ilan qovan aparatları geniş yayılıb. Bu cihazlar adətən ultrasəs dalğaları və ya xüsusi titrəyişlər yayaraq, ilanları ərazidən uzaqlaşdırır. Eyni zamanda bəzi təbii vasitələr, məsələn, naftalin, güclü ətirli bitkilər və kimyəvi maddələr də istifadə edilir. Hər iki üsulun öz üstünlükləri və çatışmazlıqları var. Qeyd etmək lazımdır ki, ilan qovan aparatların effektivliyi konkret əraziyə, iqlimə və orada olan ilan növünə görə dəyişə bilər. Kənd yerlərində bəzən quş tükü, sarımsaq, qoxulu otlar və hətta köhnə avtomobil yağından da istifadə olunur.

İlan dərmanı və müalicə üsulları

İlan sancmalarının müalicəsində xüsusi zərdablar istifadə olunur. Zərdab, yəni anti-zəhər, birbaşa ilan zəhərinin neytrallaşdırılması üçün tətbiq edilir. Zərdablar xəstəxanalarda və tibb məntəqələrində olur. Bəzi hallarda xalq təbabətində də müxtəlif otlardan, yağlardan və təbii vasitələrdən istifadə edirlər. Lakin müasir tibbin tövsiyəsi yalnız peşəkar həkim nəzarətində zərdab və digər rəsmi dərmanlardan istifadə etməkdir. Azərbaycanda ilan sancması hallarında ən qısa müddətdə 103 Təcili Tibbi Yardıma müraciət etmək tövsiyə olunur. Özbaşına hər hansı dərman, ya da xalq vasitəsi tətbiq etmək təhlükəli ola bilər.

Yuxuda ilan görmək: psixoloji və məişət inancında yeri

Yuxuda ilan görmək az qala hər birimizin həyatında ən azı bir dəfə başına gəlib. İlan, yuxu yozmalarında müxtəlif mənalara sahibdir. Xalq arasında yuxuda ilan görmək əksər hallarda təhlükə, xəyanət və ya qorxu ilə əlaqələndirilir. Bəzi psixoloqlar isə bunu insanın daxili qorxuları, basdırılmış hissləri və ya dəyişikliklərə ehtiyac kimi izah edir. Yuxu yozmaları mədəniyyətlərə görə fərqli ola bilər. Azərbaycanda ilan görmək bəzən xəyanətə, bəzən isə gizli düşmənə işarə sayılır. Ancaq bir çox hallarda yuxu fərdi olaraq, insanın ruh halı və həyatdakı problemlərinə görə dəyişə bilər.

İlan və qurbağa: təbiətdə qarşılıqlı münasibət

İlan və qurbağa təbiətdə tez-tez qarşılaşan iki canlıdır. İlanların bəzi növləri qurbağalarla qidalanır. Bu, təbiətdə qida zəncirinin mühüm hissəsidir. Qurbağalar sulu mühitlərdə yaşadığından, ilanlar da bu ərazilərdə ov üçün tez-tez onlara yaxınlaşır. Maraqlıdır ki, bəzi qurbağa növləri özlərini ilanlardan qorumaq üçün xüsusi rəng və qoxu yayırlar. Həmçinin, bəzi ilanlar yalnız qurbağalarla qidalanır və bu onların həyati fəaliyyətinin əsas hissəsidir.

İlan saatı və simvolik mənası

İlan saatı həm məcazi, həm də gerçək mənada işlədilən bir ifadədir. Bir tərəfdən, “ilan saatı” dedikdə, təhlükənin, gizliliyin və ya ehtiyatın vaxtı nəzərdə tutulur. Digər tərəfdən, saat markalarında və aksesuar dizaynında ilan fiquru tez-tez istifadə olunur. Məsələn, məşhur saat brendlərinin kolleksiyalarında ilan motivli dizaynlar var. Bu, daha çox zəka, çeviklik və sirr simvolu kimi qəbul edilir. İlan saatı, həmçinin kolleksiyaçıların da maraq dairəsindədir.

İlan səsi və təbiətdə rolu

İlanlar səs çıxarmasa da, “ilan səsi” deyəndə əsasən ilanların fısıltısı, yəni hava buraxaraq çıxardıqları səslər nəzərdə tutulur. Xüsusilə kobra və oxşar ilan növləri fısıltı və ya tıslama səsləri ilə özlərini müdafiə edirlər. Bu səs həm düşmənləri qorxutmaq, həm də təhlükəni bildirmək üçün istifadə olunur. İlanın tıslama səsi təbiətdə xüsusi yer tutur və bu səs insanlarda təbii qorxu hissi oyadır. Çünki insan psixologiyasında bu səs min illərdir təhlükə siqnalı kimi kodlanıb.

İlan təhlükəsi və ondan qorunma yolları

İlanların əsas təhlükəsi onların bəzi növlərinin zəhərli olmasındadır. Zəhərli ilanlar sancdıqları anda zəhəri bədənə yeridərək qurbanı iflic və ya ölümlə nəticələnə biləcək vəziyyətə sala bilirlər. Azərbaycanda rast gəlinən ən təhlükəli ilanlardan biri viper hesab olunur. Bununla belə, bir çox ilan növü insan üçün tamamilə zərərsizdir. Təbiətdə gəzərkən, xüsusən də dağlıq, meşə və su kənarı ərazilərdə ehtiyatlı olmaq lazımdır. Qalın çəkmələr geyinmək, əllə daş və kol altını yoxlamamaq, ilanlara yaxınlaşmamaq əsas qorunma qaydalarıdır. Həyətyanı sahələrdə otları biçmək, zibil yığınlarını təmizləmək, evin yaxınlığında ilan yuvaları yaratmağa imkan verməmək də önəmlidir.

İlanlar təbiətin ən sirli və eyni zamanda ən qorxulu canlılarından biri kimi tanınır. Onlar min illərdir ki, insan mədəniyyətində, elmdə, incəsənətdə və gündəlik həyatda mühüm yer tutur. İlanlar haqqında doğru və dolğun məlumat əldə etmək hər bir vətəndaş üçün vacibdir. Çünki ilanlara qarşı qorxu çox zaman məlumatsızlıqdan qaynaqlanır. Halbuki, təbiətin ayrılmaz hissəsi olan ilanlar ekosistemin sabitliyində və tarazlığında əvəzsiz rol oynayır. Eyni zamanda, ilanlardan qorunmaq və təhlükənin qarşısını almaq üçün düzgün davranış qaydalarını bilmək hər kəsin həyatını xilas edə bilər. Unutmaq olmaz ki, ilanlara zərər vermədən, təbiətə hörmətlə yanaşmaq bizim insanlıq borcumuzdur.