Qızıl həmişə insanlıq üçün sərvət, təhlükəsizlik və sabitliyin simvolu olub. Tarixi minilliklərə gedib çıxan bu metal, təkcə bəzək və zərgərlik deyil, həm də ən etibarlı investisiya və dünya iqtisadiyyatında “universal pul” kimi dəyərləndirilir. 2025-ci ildə qlobal maliyyə bazarlarında və Azərbaycanda qızılın qiyməti yenə gündəmin əsas mövzularındandır. İstər şəxsi sərmayə, istərsə də gündəlik alış-veriş məqsədilə qızıl alanlar üçün “Qızılın qiyməti necə dəyişir?”, “Qiymətə təsir edən amillər hansılardır?” və “İndi qızıl almaq sərfəlidirmi?” kimi suallar olduqca aktualdır.
Qızıl nədir? – Kimyəvi və tarixi baxış
Qızıl (latınca “Aurum”, simvolu Au) 79 nömrəli kimyəvi elementdir və təbiətdə saf, yumuşaq və sarımtıl metal şəklində rast gəlinir. O, öz parlaq rəngi, korroziyaya və oksidləşməyə qarşı dayanıqlığı ilə seçilir. Qızıl çox asanlıqla emal olunur, əridilir, incə lövhələr və tel halına salına bilir. Bu xüsusiyyətlərinə görə min illər boyu insanlar tərəfindən həm bəzək, həm də pul və dəyər ölçüsü kimi istifadə olunub.
Tarixdə qızıl ilk dəfə Misirdə eramızdan əvvəl III minillikdə pul, bəzək və dövlət ehtiyatı kimi istifadə olunub. Dünyada ən böyük qızıl ehtiyatı ABŞ, Almaniya, Çin, Rusiya kimi ölkələrdə toplanıb və qızıl hələ də beynəlxalq valyuta sisteminin “strateji rezervi” kimi dəyərləndirilir.
Qızılın qiymətini müəyyən edən əsas faktorlar
Qızılın qiyməti dəyişkən və bir çox amillərdən asılıdır. Əsas faktorlar bunlardır:
- Dünya bazarında tələb və təklif: Qlobal iqtisadiyyatdakı qeyri-sabitlik, müharibə, inflyasiya, böhran və geosiyasi risklər zamanı qızılın qiyməti sürətlə artır.
- Dollar indeksi: Qızılın qiyməti əsasən ABŞ dolları ilə ifadə olunur. Dolların zəifləməsi qızılı bahalaşdırır, güclənməsi isə ucuzlaşdırır.
- Mərkəzi bankların siyasəti: Dövlət ehtiyatlarında qızılın payı artırılanda, qiymət də artmağa meylli olur.
- Zərgərlik və texnoloji istifadə: Zərgərlik sektoru və sənaye üçün qızılın istifadəsi də qiymətə təsir edir.
- Sərmayə bazarları və investor davranışı: İnvesterlər riskli dövrlərdə, kriptovalyutalar, səhm bazarı dalğalananda qızılı “təhlükəsiz liman” kimi seçir.
2025-ci ildə qızılın qiymətində əsas trendlər
2025-ci il dünyada və Azərbaycanda qeyri-müəyyənlik və iqtisadi dəyişikliklərlə yadda qalır. İlin əvvəlindən qızılın unsiyasının (31.1 qram) qiyməti 2000–2400 dollar arasında dəyişib. Bu, əvvəlki illərlə müqayisədə rekord həddə yaxınlaşma deməkdir.
Qiymətə təsir edən 2025-ci ilin əsas faktları:
- Geosiyasi gərginliklər (Ukrayna-Rusiya, Yaxın Şərq): Qlobal risk artdıqca investorlar qızılı üstün tutur.
- ABŞ və Avropada inflyasiya: Pulun dəyəri azaldıqca insanlar sərvətini qızılda saxlamağa çalışır.
- Mərkəzi bank ehtiyatlarının artması: Çinin və bəzi Yaxın Şərq ölkələrinin ehtiyatlarında qızıl payı böyüyür.
- Kriptovalyuta bazarındakı dalğalanmalar: Rəqəmsal pullara etibarsızlıq fonunda ənənəvi dəyər olan qızıla maraq artır.
Azərbaycan bazarında vəziyyət
Azərbaycan bazarında qızıl, əsasən, dollar və manat məzənnəsinə bağlıdır. 2025-ci ilin ortalarında 1 qram 999 əyarlı qızılın qiyməti 120-140 AZN arasında dəyişir. Ən populyar olan 585 (14K), 750 (18K) və 999 (24K) əyarlı qızıl növləri üçün bazar qiymətləri həftəlik və aylıq olaraq dəyişir.
Azərbaycanda qızıl alqı-satqısı və investisiya imkanları
Azərbaycanda qızılın həm fiziki (ziynət, qızıl sikkə, külçə), həm də bank və onlayn platformalar vasitəsilə alışı mümkündür. Bəzi banklar artıq sertifikatlaşdırılmış qızıl sikkələr və külçələr təklif edir, bununla yanaşı, qızıl alqı-satqı mağazalarında (zərgərlik dükanlarında) gündəlik qiymət yenilənir.
İnvestisiya üçün məsləhətlər:
- Qızılı uzunmüddətli sərmayə kimi seçmək riskləri azaldır.
- Daima rəsmi mənbələrdən alın – keyfiyyət və orijinallıq sertifikatları tələb edin.
- Qızılın bank və ya evdə saxlanmasının üstünlüklərini və risklərini nəzərə alın.
Qızıl əyarları və gündəlik qiymət hesablanması
Qızılın dəyəri onun əyarından (təmizlik səviyyəsindən) asılıdır. Ən çox yayılan əyarlar:
- 999 əyar – 24 karat, ən saf forması (99.9% qızıl)
- 750 əyar – 18 karat (75% qızıl)
- 585 əyar – 14 karat (58.5% qızıl)
Bazarda satılan bütün qızıl məhsullarının əyar damğası olmalıdır. Satış qiymətinə həmçinin zərgərlik işinin (əməyin), dizaynın və mağazanın gəlir marjası da əlavə olunur.
Qızıl almaq və satmaq üçün əsas məsləhətlər (2025 üçün aktual)
- Qiymətləri gündəlik yoxlayın: Qızılın qiyməti dünya bazarına, dollar məzənnəsinə və daxili bazar şəraitinə görə dəyişir.
- Rəsmi və lisenziyalı satıcılardan alın: Saxta qızıl riski bazarda hələ də qalır.
- Sertifikat tələb edin: Külçə və sikkə alarkən xüsusi dövlət və ya bank sertifikatı olmalıdır.
- Uzunmüddətli sərmayəni nəzərdə tutun: Qısamüddətli spekulyativ alışlar risklidir.
- Əyara diqqət yetirin: Əyarsız və ya markasız qızıl ucuz olsa da, satışı və dəyişdirilməsi çətindir.
- Bank və ya bank seyfi ilə saxlayın: Evdə saxlanılan qızıl oğurluq və itki riskinə qarşı sığortalanmır.
Qızıl investisiyası – 2025-ci ildə sərfəlidirmi?
2025-ci ildə dünya iqtisadiyyatında qeyri-müəyyənlik davam etdiyindən qızıl “təhlükəsiz liman” olaraq qalır. Həm ölkə daxilində, həm də qlobal miqyasda ekspertlər uzunmüddətli sərmayə üçün qızılı stabil və nisbətən risksiz variant hesab edirlər. Eyni zamanda, texnoloji sənaye, elektronika və tibb sahəsində də qızıla tələbatın artması gözlənilir ki, bu da qiymətləri yuxarı səviyyədə saxlamağa kömək edir.
