İlisu: Tarixi, Təbiəti, Turizmi

İlisu kəndi Azərbaycanın şimal-qərbində, Qax rayonunun dağlıq ərazisində yerləşir və həm zəngin tarixi, həm də füsunkar təbiəti ilə ölkəmizin ən unikal bölgələrindən biri hesab olunur. İlisu kəndi əsrlər boyu müxtəlif mədəniyyətlərin, sivilizasiyaların və dövlətlərin izlərini özündə birləşdirərək, bugünkü Azərbaycan tarixində xüsusi mövqeyə malikdir. Həm qədim İlisu sultanlığının paytaxtı, həm də turizm potensialı baxımından diqqətçəkici olan kənd, yerli və xarici turistlərin böyük maraq göstərdiyi ərazilərdən biri kimi tanınır.

Reklam

Tarixi

İlisu kəndinin tarixi çox qədim dövrlərə, hələ Eneolit və Tunc dövrlərinə qədər uzanır. Ərazidə aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı tapılmış maddi-mədəniyyət nümunələri, gil qablar, əmək alətləri və müxtəlif məişət əşyaları bu torpağın insan məskəninə çevrildiyini göstərir.

Xüsusilə 16-cı əsrdə İlisu sultanlığının mərkəzi kimi mühüm rol oynayan İlisu kəndi, Qafqaz Albaniyasının mədəni irsini də özündə yaşadır. Sultanlıq dövründə İlisu yalnız hərbi və inzibati mərkəz deyil, həm də iqtisadi və mədəni mərkəz funksiyasını yerinə yetirib. Sultanlıq əsasən Tsaxur mənşəli feodal ailələri tərəfindən idarə olunub.

19-cu əsrin əvvəllərində Rusiya imperiyasının bölgəyə daxil olması ilə İlisu sultanlığı ləğv edilir və kənd Rusiya hakimiyyətinə tabe edilir. Bu dövrdən etibarən kəndin idarəetmə sistemi dəyişir, rus inzibati idarəetməsi tətbiq olunmağa başlayır. Buna baxmayaraq, kənd öz tarixi simasını, adət-ənənələrini və mədəni dəyərlərini bu günə qədər qoruyub saxlayır.

Reklam

Əhali və Etnik Tərkibi

İlisu kəndinin əhalisi təxminən 1,400 nəfər civarındadır. Əhalinin əsas hissəsini azərbaycanlılar təşkil edir. Bununla yanaşı, kənddə Tsaxurlar və ingiloylar da yaşayır. Tsaxurlar əsasən kəndin qədim tarixində mühüm rol oynayan etnik qrup hesab olunur. Onlar öz dillərini, mədəniyyətlərini və adət-ənənələrini bu gün də qoruyub saxlayırlar.

Bu etnik müxtəliflik kənddə multikultural mühitin formalaşmasına səbəb olur. İlisu kəndində milli bayramlar, toy mərasimləri, dini mərasimlər və digər tədbirlər bir-birinə hörmət və dostluq mühiti şəraitində keçirilir.

Mədəniyyət və Memarlıq

İlisu kəndi zəngin mədəni irsi və qədim memarlıq nümunələri ilə seçilir. Əsas tarixi abidələrdən biri 18-ci əsrə aid Ulu Məscid (Cümə Məscidi) hesab olunur. Bu məscid kəndin mərkəzində yerləşir və sadə memarlıq üslubu ilə diqqəti cəlb edir. Onun tikintisində yerli daş materiallardan istifadə olunub, bu da abidənin özünəməxsus görünüşünü formalaşdırıb.

Kənddə Sumug-gala, Jinli qala və Galacha kimi müdafiə qalaları da mövcuddur. Bu qalalar bir tərəfdən kəndin keçmişdə strateji mövqeyini və müdafiə əhəmiyyətini göstərirsə, digər tərəfdən də burada yaşayan insanların keçmiş həyat tərzini əks etdirir. Sumug-gala 17-18-ci əsrlərə, Jinli qala isə 7-9-cu əsrlərə aid edilir və hər biri öz dövründə kəndin müdafiə xətti kimi istifadə olunub. Galacha qalası isə 19-cu əsrin əvvəllərində kəndin müdafiə məqsədilə tikilmişdir.

Təbiət və Turizm

İlisu kəndi təbii gözəllikləri ilə də məşhurdur. Kəndin ərazisi sıx meşələrlə, dağ mənzərələri və saf bulaqlar ilə zəngindir. Burada yerləşən İlisu Dövlət Təbiət Qoruğu, nadir flora və fauna növləri ilə zəngindir. Qoruq 1987-ci ildə yaradılıb və təxminən 17,400 hektar ərazini əhatə edir. Burada 500-dən çox bitki növü, onlardan 60-a yaxını endemikdir. Heyvanat aləmində isə dağ keçisi, vəhşi donuz, ayı, çaqqal və müxtəlif quş növləri mövcuddur.

Kəndin ən məşhur təbii abidələrindən biri isə Ram-Rama şəlaləsi (İlisu şəlaləsi) hesab olunur. Təxminən 25 metr hündürlüyə malik olan bu şəlalə həm yerli, həm də xarici turistlərin böyük marağına səbəb olur. Şəlaləyə aparan yol boyunca təbii mənzərələr, gur meşələr və dağ çayları insanı valeh edir.

Turizm baxımından kənddə yeni otellər, istirahət mərkəzləri və qonaq evləri fəaliyyət göstərir. Turistlər üçün kənddə həm piyada yürüş marşrutları, həm də dağ velosipedi və at turizmi üçün geniş imkanlar yaradılıb.

İqtisadiyyat və Yaşam

İlisu kəndinin iqtisadiyyatı əsasən kənd təsərrüfatı və turizm sahələrinə əsaslanır. Əhali əkinçilik, heyvandarlıq və arıçılıqla məşğuldur. Əsas kənd təsərrüfatı məhsulları taxıl, tərəvəz, kartof və meyvədir. Bölgənin təmiz havası və təbii şəraiti arıçılığın inkişafına da şərait yaradır. İlisu balı keyfiyyəti və təbii dadı ilə məşhurdur.

Son illərdə turizm sahəsinin inkişafı kəndin iqtisadiyyatına müsbət təsir göstərir. Burada yeni turizm obyektlərinin, otellərin, restoranların və istirahət mərkəzlərinin açılması əhalinin məşğulluğunu artırmış, yaşayış səviyyəsini yaxşılaşdırmışdır.

İnkişaf və İnfrastruktur

İlisu kəndində son illərdə infrastruktur sahəsində əhəmiyyətli işlər görülüb. Yollar təmir edilib, kəndlərarası nəqliyyat əlaqələri yaxşılaşdırılıb. Elektrik enerjisi, su təchizatı və rabitə xidmətləri müasir tələblərə uyğunlaşdırılıb. Kənddə yeni məktəblər, tibb məntəqələri və uşaq bağçaları tikilərək əhalinin xidmətinə verilib. Bu işlər əhalinin həyat şəraitinin yüksəlməsinə, kəndin daha da abadlaşmasına şərait yaradıb.

Gəzməli Yerlər

İlisu kəndində ziyarət etməli əsas tarixi və təbii yerlər:

Ulu Məscid (Cümə Məscidi) – 18-ci əsrə aid olan bu dini abidə kəndin mərkəzində yerləşir və memarlıq üslubu ilə seçilir.

Sumug-gala – 17-18-ci əsrlərə aid müdafiə qalası, kəndin qədim strateji əhəmiyyətini göstərir.
Jinli qala – 7-9-cu əsrlərə aid qala, kəndin yaxınlığında yerləşir və tarixi baxımdan maraqlıdır.
Galacha qalası – 19-cu əsrin əvvəllərində tikilmişdir, kəndin müdafiə sisteminin bir hissəsi olub.
İlisu şəlaləsi (Ram-Rama) – kəndin ən məşhur təbii abidəsidir, 25 metr hündürlüyündə möhtəşəm mənzərə yaradır.
İlisu Dövlət Təbiət Qoruğu – təbii sərvətləri, nadir flora və fauna növləri ilə məşhurdur.

İlisu kəndi qədim tarixinin izlərini qoruyub saxlayan, zəngin mədəni irsi və təbii gözəllikləri ilə seçilən Azərbaycanın ən maraqlı bölgələrindən biridir. Kəndin qədim abidələri, füsunkar mənzərələri, qonaqpərvər insanları və turizm potensialı onu həm yerli, həm də xarici turistlər üçün cəlbedici edir. İlisu həm tarixi səyahətlər, həm də ekoturizm üçün ideal bir məkandır.