Azərbaycan mətbəxində təbii və ev şəraitində hazırlanmış turşuların xüsusi yeri vardır. Onlardan biri də pərpətöyün turşusudur. Pərpətöyün bitkisi, dağlıq və meşəlik ərazilərdə yetişən, çoxlu vitamin və minerallarla zəngin olan faydalı bir bitkidir. İnsanların sağlam həyat tərzinə diqqət yetirməsi və təbii məhsullara olan marağın artması ilə pərpətöyün turşusu yenidən populyarlıq qazanır. Bu turşu yalnız dadlı olmaqla qalmır, həm də insan orqanizminin müxtəlif funksiyalarını dəstəkləyən bir təbii məhsul kimi önəm daşıyır.
Pərpətöyün turşusunun hazırlanması, ənənəvi üsullarla evdə rahatlıqla edilə bilən, həmçinin qış aylarında vitamin ehtiyatını təmin edən bir prosesdir. Onun tərkibində olan təbii antioksidantlar, vitaminlər və minerallar orqanizmin immunitet sistemini gücləndirir, həzm sistemini tənzimləyir və ümumi sağlamlığa müsbət təsir göstərir.
Pərpətöyün Turşusu Nədir və Hansı Xüsusiyyətlərə Sahibdir?
Pərpətöyün turşusu, təzə pərpətöyün bitkisinin xüsusi üsullarla turşudulması nəticəsində əldə olunan təbii məhsuldur. Pərpətöyün, Azərbaycan dilində həm də “semizotu” kimi tanınan və qədim dövrlərdən bəri xalq təbabətində istifadə olunan bir bitkidir. Bu bitki zəngin tərkibi ilə orqanizmin müxtəlif ehtiyaclarını qarşılayır.
Turşu hazırlamaq üçün pərpətöyün, sirkə, su, duz və bəzən əlavə ədviyyatlar istifadə edilir. Turşu halına gətirildikdə isə pərpətöyünün faydalı maddələri qorunur və daha uzun müddət ərzində saxlanılması təmin olunur. Pərpətöyün turşusu həmçinin qida dəyəri yüksək, aşağı kalorili və təbii probiotiklər baxımından zəngindir.
Pərpətöyün Turşusunun Hazırlanma Prosesi
Pərpətöyün turşusunun hazırlanması ev şəraitində çox sadə və əlçatan bir prosesdir. Bunun üçün aşağıdakı addımları izləmək lazımdır:
Tələb olunan ərzaqlar:
| İnqrediyent | Miqdarı |
| Təzə və sağlam pərpətöyün yarpaqları | 1 kiloqram |
| Təzə sarımsaq | 1 baş |
| Təmiz duz | 1 xörək qaşığı |
| Təmiz su | 1 litr |
| Təbii üzüm və ya alma sirkəsi | 1 stəkan |
| Dəfnə yarpağı | 5-6 ədəd |
| Acı bibər və digər ədviyyatlar | İstəyə görə |
Hazırlanma qaydası:
- Pərpətöyünün hazırlanması: Bitkinin yarpaqları təmiz şəkildə yuyulur, zədələnmiş hissələrdən təmizlənir və qurudulur.
- Sterilizasiya: İstifadə olunacaq bankalar yaxşıca yuyulur və qaynar su ilə sterilizasiya edilir ki, turşunun saxlanması zamanı mikrobların inkişafı minimuma endirilsin.
- Ədviyyatların yerləşdirilməsi: Bankanın dibinə təmizlənmiş sarımsaq dişləri, dəfnə yarpaqları və digər ədviyyatlar yerləşdirilir.
- Pərpətöyünlərin doldurulması: Yuyulmuş və qurudulmuş pərpətöyün yarpaqları sıx şəkildə bankalara doldurulur.
- Turşu məhlulunun hazırlanması: Qaynadılmış suya duz əlavə edilir və qarışdırılır, sonra isə sirkə əlavə olunur. Bu məhlul bankalara tökülür.
- Bankaların bağlanması və saxlanması: Bankalar yaxşıca bağlanır və sərin, qaranlıq yerdə saxlanılır. Təxminən 2-3 həftə sonra turşu tam dadını verir və istifadəyə hazır olur.
Pərpətöyün turşusunu hazırlayarkən diqqət edilməli ən vacib məqamlar, istifadə olunan ərzaqların təzə və keyfiyyətli olması, eləcə də bankaların steril olmasıdır. Bu, turşunun uzun müddət saxlanmasına və sağlam qalmasına zəmin yaradır.
Pərpətöyün Turşusunun Sağlamlığa Faydaları
Pərpətöyün turşusunun tərkibində olan müxtəlif vitamin və minerallar insan sağlamlığı üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bu faydalar aşağıdakılardır:
- İmmuniteti gücləndirir: Pərpətöyün turşusu tərkibində yüksək miqdarda C vitamini və digər antioksidant maddələr ehtiva edir ki, bunlar orqanizmin xəstəliklərə qarşı müqavimətini artırır.
- Həzm sistemini yaxşılaşdırır: İçərisindəki liflər və təbii probiotiklər sayəsində bağırsaq hərəkətlərini tənzimləyir və həzm prosesini asanlaşdırır.
- Qan dövranını normallaşdırır: Dəmir və digər minerallar sayəsində qan əmələ gəlməsini dəstəkləyir və qan dövranının yaxşılaşmasına kömək edir.
- Dəri sağlamlığını qoruyur: A vitamini tərkibi ilə dərinin elastikliyini artırır, onun sağlam görünməsinə kömək edir.
- Ürək-damar xəstəliklərinin qarşısını alır: Antioksidant və iltihab əleyhinə xüsusiyyətləri ilə ürək-damar sistemini qoruyur.
- Əzələ və sümük sağlamlığını dəstəkləyir: Kalsium və maqnezium kimi minerallar sayəsində sümüklərin möhkəmliyinə və əzələ funksiyalarının düzgün işləməsinə dəstək verir.
Pərpətöyün turşusunun bu sağlamlıq faydaları onu yalnız qış aylarında deyil, il boyu müntəzəm istehlak üçün dəyərli edir.
İstifadə Məsləhətləri
Pərpətöyün turşusunu əsas yeməklərin yanında, salatlarda və ya qəlyanaltı kimi istifadə etmək olar. Onun tərkibindəki təbii maddələr həzmə kömək edir və yeməkdən sonra mədənin rahatlığını təmin edir. Həmçinin, pərpətöyün turşusunu balanslı və sağlam qidalanma proqramına daxil etmək məsləhətdir.
Pərpətöyün turşusu, Azərbaycan mətbəxinin zəngin və sağlam qida ənənələrinin gözəl nümunəsidir. Onun hazırlanması sadə, dadı ləzzətli və sağlamlıq üçün çox faydalıdır. Vitamin və minerallarla zəngin olan bu təbii turşu immuniteti gücləndirir, həzm sistemini dəstəkləyir və ümumi sağlamlıq üçün əvəzsiz bir qaynaqdır. Ev şəraitində hazırlanaraq ailə süfrələrində yer alan pərpətöyün turşusu, həm də təbii qidalanmaq istəyənlər üçün ideal seçimdir.
Ən Çox Verilən Suallar
Təmiz və steril bankalarda, sərin və qaranlıq yerdə saxlanılan pərpətöyün turşusu 6 aydan artıq müddətə qoruna bilər. Lakin ən yaxşı dad və keyfiyyət üçün 2-3 ay ərzində istehlak etmək tövsiyə olunur.
Üzüm və ya alma sirkəsi ən çox tövsiyə olunan növlərdir. Təbii və kimyəvi qatqısız sirkə seçmək turşunun keyfiyyətini artırır.
O, immuniteti gücləndirir, həzm sistemini tənzimləyir, qan dövranını yaxşılaşdırır, dərini qoruyur, ürək-damar xəstəliklərinə qarşı qoruyur və sümük sağlamlığını dəstəkləyir.
Sarımsaq, dəfnə yarpağı, acı bibər və istəyə görə digər təbii ədviyyatlar istifadə olunur.
Əsas yeməklər, salatlar və ya qəlyanaltı olaraq istifadə edilə bilər.
Təzə, sağlam və zədələnməmiş yarpaqlar seçilməlidir. Kök hissələri təmizlənməlidir.
Normal miqdarda istehlak edildikdə heç bir zərərli təsiri yoxdur. Lakin turşulu qidalar mədə problemi olanlarda ehtiyatla qəbul edilməlidir.
Pərpətöyün ən çox yetişdiyi yaz və yay aylarında təzə şəkildə toplanaraq turşu hazırlanması tövsiyə olunur.
Sterilizasiya mikroorqanizmlərin inkişafını əngəlləyir və turşunun uzun müddət sağlam qalmasını təmin edir.
Limon dilimləri, zəncəfil və digər təbii ədviyyatlar əlavə etməklə dadı artırmaq mümkündür.
