Azərbaycan mədəniyyətinin, teatr və kino tarixinin ən parlaq səhifələrindən biri də şübhəsiz ki, Rza Təhmasibin adı ilə bağlıdır. Hər bir xalqın tarixində onun mədəni irsini formalaşdıran, xalqın yaddaşında silinməz izlər qoyan, sənətə can verən insanlar olur. Azərbaycan üçün belə simalardan biri məhz Rza Abbasqulu oğlu Təhmasibdir. O, təkcə dövrünün deyil, eyni zamanda bütün zamanların ən görkəmli aktyoru, rejissoru və pedaqoqu kimi xalqımızın qürur mənbəyidir.
Hər bir böyük şəxsiyyət kimi, Rza Təhmasib də zəhmətkeş, yaradıcı və yenilikçi idi. Onun irsi yalnız teatr və kino sahəsində deyil, həm də maarifçilik, pedaqoji fəaliyyət və milli-mədəni dəyərlərin qorunması sahəsində misilsizdir.
Rza Təhmasibin Uşaqlıq və Gənclik İlləri
Rza Təhmasib 20 aprel 1894-cü ildə Naxçıvan şəhərində dünyaya gəlmişdir. Ailəsi maarifçi, savadlı və vətənpərvər insanlar idi. Rza Təhmasibin uşaqlıq illəri Naxçıvanın o dövrdəki ziyalı mühitində keçmiş, bu mühit onun formalaşmasına, dünyagörüşünün genişlənməsinə müsbət təsir göstərmişdir.
O, ilk təhsilini Naxçıvanda almış, sonra Tiflis Müəllimlər Seminariyasında təhsilini davam etdirmişdir. Artıq o dövrdən Rza Təhmasibin teatra, ədəbiyyata və incəsənətə böyük marağı vardı. Teatr tamaşalarında, məktəb tədbirlərində fəal iştirak edərək, sənətə olan həvəsini praktikada göstərirdi.
Yaradıcılıq Yolunun Başlanğıcı
Rza Təhmasibin peşəkar səhnə fəaliyyəti 1910-cu illərə təsadüf edir. O, ilk dəfə Naxçıvanda fəaliyyət göstərən həvəskar teatr truppalarına qoşulmuş, burada bir çox rolları canlandırmışdır. Həmin dövrdə Azərbaycan cəmiyyətində milli teatr ənənələrinin yeni inkişaf mərhələsi yaşanırdı və Təhmasib bu prosesin fəal iştirakçısı olmuşdur.
1910-cu illərin sonlarında Bakıya gələn Rza Təhmasib burada peşəkar səhnə fəaliyyətini davam etdirmişdir. O, təkcə aktyor kimi yox, həm də rejissor kimi özünü sınamış, Azərbaycan teatrında yeni nəfəs gətirmişdir. Həm klassik, həm də müasir pyeslərin səhnələşdirilməsində fəal iştirak etmiş, bir çox uğurlu tamaşaların müəllifi olmuşdur.
Rza Təhmasib və Azərbaycan Teatrı
Teatr Rza Təhmasibin həyatının ayrılmaz hissəsi idi. O, teatr sənətinə gətirdiyi yeniliklər, səhnə mədəniyyətinin inkişafında rolu ilə yadda qalmışdır. Təhmasib Azərbaycan teatrının ilk nəsil peşəkar aktyor və rejissorlarından biri olmuşdur. Onun səhnə danışığı, aktyorluq məktəbi və pedaqoji fəaliyyəti bu gün də öz aktuallığını saxlayır.
Rza Təhmasib klassik Azərbaycan dramaturgiyasının (M.F.Axundzadə, C.Məmmədquluzadə, Ü.Hacıbəyli və s.) səhnədə canlandırılmasında xüsusi rol oynamışdır. O, yalnız aktyor yox, eyni zamanda tamaşaların quruluşçu rejissoru kimi də fərqlənirdi. Onun rejissorluq fəaliyyəti tamaşalarda bədii-estetik zövqün, milli ruhun və yeni formaların sintez olunmasına xidmət edirdi.
Teatr fəaliyyəti dövründə Rza Təhmasib bir çox gənc istedadların yetişməsində də mühüm rol oynamışdır. O, pedaqoq kimi uzun illər Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutunda dərs demiş, öz zəngin təcrübəsini yeni nəsillərə ötürmüşdür.
Rza Təhmasibin Kino Fəaliyyəti və Azərbaycan Kinosuna Töhfəsi
Rza Təhmasib Azərbaycan kinosu tarixində də xüsusi yer tutur. Onun rejissorluğu ilə çəkilmiş filmlər milli kino tariximizin qızıl fonduna daxil olmuşdur. Ən çox tanınan və sevilən ekran əsəri isə 1945-ci ildə çəkdiyi “Arşın mal alan” filmidir.
“Arşın Mal Alan” Filmi
“Arşın mal alan” Üzeyir Hacıbəylinin eyni adlı musiqili komediyası əsasında çəkilmişdir. Filmin rejissoru Rza Təhmasib olmuş, baş rollarda isə Leyla Bədirbəyli, Rashid Behbudov, Munəvvər Kəlantərli kimi Azərbaycan mədəniyyətinin tanınmış simaları oynamışdır. Bu film təkcə Azərbaycan deyil, bütün Sovet məkanında və bir sıra xarici ölkələrdə də böyük uğur qazanmışdır. Filmin dublyajı 86 dilə edilmiş, dünyanın 136 ölkəsində nümayiş olunmuş və Azərbaycan kinosunu beynəlxalq aləmdə tanıtmışdır.
Bu filmdə Təhmasibin rejissor dəsti-xətti, aktyor ansamblını düzgün seçimi, musiqi və səhnə həlləri kino sənətinin zirvələrindəndir. Rza Təhmasibin kino rejissoru kimi peşəkarlığı təkcə “Arşın mal alan”la məhdudlaşmır. Onun rejissorluq fəaliyyəti Azərbaycan kinosunun inkişafına güclü təkan vermişdir.
Digər Kino Fəaliyyətləri
Rza Təhmasibin iştirakı və rejissorluğu ilə bir neçə bədii və sənədli film də çəkilmişdir. O, həm də film aktyoru kimi müxtəlif ekran əsərlərində yaddaqalan obrazlar yaradıb. “O olmasın, bu olsun”, “Bəxtiyar”, “Görüş”, “Məhəbbət dastanı” və digər filmlərdə iştirak etməklə, kino sənətinin inkişafında və yeni kadrların yetişməsində böyük rol oynamışdır.
Pedaqoji Fəaliyyəti və Maarifçilik İrsi
Rza Təhmasibin Azərbaycan mədəniyyətinə ən böyük töhfələrindən biri də onun pedaqoji və maarifçilik fəaliyyəti olmuşdur. O, uzun illər Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutunda (indiki Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti) dərs demiş, burada yüzlərlə aktyor, rejissor və mədəniyyət xadimi yetişdirmişdir.
Onun pedaqoji metodikası, səhnə danışığı, aktyor texnikası və rejissorluq dərsləri müasir dövrdə də aktualdır. Rza Təhmasib pedaqoq kimi tələbələrində təkcə peşəkarlıq yox, həm də milli dəyərlərə hörmət, vətənpərvərlik və humanistlik hissləri aşılamışdır. Onun şagirdləri arasında Azərbaycanın ən tanınmış aktyor və rejissorları olmuşdur ki, bu da Təhmasibin irsinin nə qədər böyük və davamlı olduğunu göstərir.
Şəxsiyyəti və Xalq Sevgisi
Rza Təhmasib təkcə böyük sənətkar deyil, həm də nümunəvi vətəndaş, vətənpərvər insan kimi tanınırdı. O, hər zaman sadəliyi, səmimiliyi, zəhmətsevərliyi və yüksək mənəviyyatı ilə seçilirdi. Onun həyatı, davranışı, sənətə və insana münasibəti həmişə ətrafındakı insanlarda heyranlıq doğururdu.
Təhmasib xalqın içindən çıxmış, xalqın dərdini, sevincini, mədəniyyətini öz yaradıcılığında ən gözəl şəkildə əks etdirmişdir. Onun tamaşaları və filmləri milli-mənəvi dəyərlərin, Azərbaycançılıq məfkurəsinin təbliği baxımından əvəzsiz nümunələrdir.
Əsərləri və Yaradıcı İrsi
Rza Təhmasibin zəngin yaradıcılıq irsi Azərbaycan teatr və kino sənətinin əsas sütunlarından biridir. O, yüzlərlə tamaşa və film səhnələşdirib, müxtəlif obrazlar yaradıb, ssenarilər yazıb və sənətkar nəslinin formalaşmasında iştirak edib.
Onun əsərləri arasında müxtəlif janrlı səhnə əsərləri, ssenarilər, elmi-pedaqoji məqalələr, xatirə yazıları və sair yer alır. Bütün bu əsərlər Azərbaycan mədəni irsinin parlaq nümunələridir və bu gün də aktualdır.
Rza Təhmasibin Azərbaycan Mədəniyyətində Yeri
Azərbaycan mədəniyyəti tarixində Rza Təhmasibin tutduğu yer əvəzsizdir. O, milli səhnə sənətinin, kino və pedaqoji məktəbinin əsasını qoymuş, yüzlərlə istedadlı sənətkarın formalaşmasına, milli mədəniyyətin inkişafına təkan vermişdir.
Təhmasibin adı Azərbaycan mədəniyyətinin, teatr və kino sənətinin simvollarından birinə çevrilmişdir. Onun yaradıcılığı, sənətə olan münasibəti və insani keyfiyyətləri yeni nəsillər üçün bir örnəkdir.
Rza Təhmasibin Xatirəsi və Mükafatları
Rza Təhmasibin xidmətləri dövlət tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. O, SSRİ-nin Əməkdar İncəsənət Xadimi fəxri adına, müxtəlif dövlət mükafatlarına, orden və medallara layiq görülmüşdür. Onun xatirəsi Azərbaycan xalqının yaddaşında əbədi yaşayır.
Ölkəmizin bir çox şəhər və rayonlarında onun adına küçələr, mədəniyyət evləri, teatr studiyaları və kurslar fəaliyyət göstərir. Rza Təhmasibin adı bu gün də ehtiramla anılır, onun yaradıcılığına yeni baxışlar gətirilir, filmləri və tamaşaları müasir tamaşaçılar tərəfindən maraqla izlənilir.
Maraqlı Faktlar
- Rza Təhmasib həm teatr, həm də kino rejissoru kimi Azərbaycan sənətində ilk peşəkar nəsli təmsil edən sənətkarlardandır.
- Onun rejissorluğu ilə çəkilən “Arşın mal alan” filmi Azərbaycan kinosunun ən çox baxılan və ən çox ölkədə nümayiş olunan ekran əsərlərindən biridir.
- Rza Təhmasib pedaqoji fəaliyyətində milli aktyorluq məktəbinin əsaslarını qoyub və bu məktəb bu gün də yaşayır.
- Onun tələbələri arasında bir çox Xalq artistləri, əməkdar incəsənət xadimləri yetişmişdir.
- Rza Təhmasibin ssenarist, xatirəçi və publisist kimi də zəngin irsi var.
Rza Təhmasibin həyatı və yaradıcılığı Azərbaycan mədəniyyəti üçün örnək məktəbdir. O, öz zəhməti, istedadı, milli ruhu və dərin insani keyfiyyətləri ilə bu torpağın övladlarına daim yol göstərib, ilham verib. Rza Təhmasibin yaratdığı məktəb bu gün də yaşayır və gələcək nəsillərə işıq tutur.
Hər bir azərbaycanlı gəncin, sənətsevərin və ziyalının Rza Təhmasibin həyat və yaradıcılığından öyrənəcəyi çox şey var. Onun milli mədəniyyətimizə verdiyi töhfələr təkcə keçmişimizin deyil, həm də gələcəyimizin zəmanətidir. Rza Təhmasibin adı və irsi daim yaşayacaq, gələcək nəsillərə nümunə olacaq.
Azərbaycan xalqı və mədəniyyəti üçün Rza Təhmasib yalnız böyük sənətkar deyil, həm də milli qürur, vətənpərvərlik və insaniyyət rəmzidir. Onun həyat yolu, sənətə münasibəti və yaradıcılıq irsi hər zaman əbədi olaraq bizimlədir.
Ən Çox Verilən Suallar
Rza Təhmasib Azərbaycan teatr və kino sənətinin görkəmli nümayəndəsidir. O, aktyor, rejissor və pedaqoq kimi tanınmış, xüsusən də “Arşın mal alan” filmi ilə Azərbaycan kinosunun tarixinə adını yazdırmışdır.
O, 20 aprel 1894-cü ildə Naxçıvan şəhərində anadan olub. Uşaqlıq və gənclik illəri də burada keçib.
Ən məşhur işi rejissoru olduğu “Arşın mal alan” filmidir. Bu ekran əsəri Azərbaycan və dünya kinosunda klassikaya çevrilmişdir.
O, “Arşın mal alan” başda olmaqla bir sıra filmlərin rejissoru və aktyoru olub. Kino sahəsində milli mövzularda çəkilişlərin əsasını qoyub, Azərbaycan kinosunu dünyaya tanıdan ilk sənətkarlardandır.
Teatrda həm aktyor, həm də rejissor kimi yüzlərlə tamaşanın hazırlanmasında iştirak edib, milli səhnə sənətinin inkişafında mühüm rol oynayıb və öz aktyorluq məktəbini yaradıb.
Rza Təhmasib uzun illər Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutunda dərs deyib, yüzlərlə aktyor və rejissorun yetişməsində böyük rolu olub. Pedaqoji metodikası bu gün də aktualdır.
O, SSRİ-nin Əməkdar İncəsənət Xadimi adına, müxtəlif dövlət mükafatlarına və orden-medallara layiq görülüb.
O, ziyalı ailəsində böyüyüb. Şəxsi həyatı barədə məlumatlar əsasən onun sənət fəaliyyətinə həsr olunub. Sadə, vətənpərvər və ailə dəyərlərinə bağlı insan kimi tanınıb.
Onun çəkdiyi filmlər və səhnələşdirdiyi tamaşalar hələ də teatr və kino repertuarlarında qalır. Onun adı bir çox mədəniyyət müəssisələrinə, küçələrə və kurslara verilib, xatirəsi ehtiramla yad olunur.
Rza Təhmasib milli səhnə sənətinin əsasını qoymuş və bir çox tanınmış sənətkarın formalaşmasında iştirak etmişdir. Onun pedaqoji məktəbi bu gün də Azərbaycan teatr və kino sənətində yaşayır.
