Övladlığa götürmə ailə qurmaq və uşaqlara sevgi dolu bir mühit bəxş etmək istəyən insanlar üçün həm məsuliyyətli, həm də mənalı bir addımdır. Bu proses həm uşaqların, həm də onları övladlığa götürmək istəyən şəxslərin hüquqlarının qorunmasını, şəffaflığı və ədaləti təmin edən müəyyən qanunvericilik çərçivəsində həyata keçirilir. Azərbaycanda övladlığa götürmə qaydaları və tələbləri, həmçinin prosesin mərhələləri haqqında ətraflı məlumat əldə etmək, bu sahədə addım atmaq istəyən hər kəs üçün vacibdir. Hər bir uşaq üçün təhlükəsiz, qayğıkeş və inkişafına şərait yaradan ailəyə sahib olmaq əsas prinsiplərdən biridir.

Övladlığa Götürmə Nədir?

Övladlığa götürmə, qanunvericiliyə əsasən, bir uşağın bioloji valideynlərindən fərqli olaraq başqa bir ailə tərəfindən rəsmi qaydada övlad kimi qəbul edilməsidir. Bu proses nəticəsində uşaq ilə onu övladlığa götürən şəxslər arasında qanuni valideyn-övlad münasibətləri yaranır və uşaq bütün hüquq və vəzifələr baxımından həmin ailənin tamhüquqlu üzvünə çevrilir. Övladlığa götürmə, uşağın ailədə böyüməsi, tərbiyə alması və cəmiyyətə inteqrasiyası üçün mühüm sosial institutlardan biri hesab olunur.

Övladlığa Götürmənin Hüquqi Əsasları

Övladlığa götürmənin hüquqi əsasları Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsində və digər müvafiq normativ hüquqi aktlarda ətraflı tənzimlənir. Bu hüquqi çərçivə övladlığa götürmənin qaydalarını, şərtlərini və prosedurlarını müəyyən edir, həmçinin uşağın və övladlığa götürən şəxslərin hüquq və vəzifələrini qoruyur. Prosessual baxımdan, övladlığa götürmə yalnız məhkəmə qərarı ilə və uşağın maraqları nəzərə alınmaqla həyata keçirilir. Qanunvericilik, uşağın mənafeyi naminə şəffaflıq və nəzarəti təmin etmək məqsədilə müəyyən məhdudiyyətlər və tələblər də nəzərdə tutur.

Kimlər Övladlığa Götürə Bilər?

Övladlığa götürmə hüququna malik olmaq üçün şəxslər müəyyən qanuni şərtlərə cavab verməlidirlər. Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən, övladlığa götürmək istəyən şəxslər yetkinlik yaşına çatmış, tam fəaliyyət qabiliyyətli, məhkəmə tərəfindən valideyn hüquqlarından məhrum edilməmiş və uşağın rifahını təmin edə biləcək maddi və mənəvi şəraitə malik olmalıdırlar. Həmçinin, övladlığa götürmək istəyən şəxslərin və uşağın yaş fərqi, ailə vəziyyəti və digər sosial-məişət amilləri də nəzərə alınır. Bu tələblər uşağın təhlükəsiz, sağlam və sevgi dolu mühitdə böyüməsini təmin etmək məqsədilə müəyyən edilib.

Övladlığa Götürüləcək Uşaqlara Qoyulan Tələblər

Övladlığa götürüləcək uşaqlara müəyyən tələblər qoyulur ki, bu da onların hüquqlarının qorunmasına və ailə mühitində sağlam inkişaf etmələrinə xidmət edir. Əsasən, övladlığa verilməsi nəzərdə tutulan uşaq valideyn qayğısından məhrum olmuş, valideynləri və ya qanuni nümayəndələri tərəfindən himayə olunmayan, yaxud məhkəmə qərarı ilə valideyn hüquqlarından məhrum edilmiş şəxslərin övladları olmalıdır. Uşağın yaşı, sağlamlıq vəziyyəti və sosial durumu da nəzərə alınır. Eyni zamanda, uşağın razılığı da mühüm əhəmiyyət daşıyır; əgər uşaq müəyyən yaş həddinə çatıbsa, onun fikri və istəyi də nəzərə alınır. Dövlət orqanları uşaqların mənafeyini qorumaq məqsədi ilə onların övladlığa verilməsi prosesini ciddi şəkildə nəzarətə götürür və hər bir halı fərdi qaydada qiymətləndirir.

Sənədlərin Hazırlanması və Tələb Olunan Məlumatlar

Övladlığa götürmə prosesi üçün sənədlərin düzgün və tam şəkildə hazırlanması əsas şərtlərdən biridir. Namizədlərdən əsasən şəxsiyyət vəsiqəsinin surəti, ailə tərkibi haqqında arayış, yaşayış yerini təsdiq edən sənəd, gəlir mənbəyi və maliyyə vəziyyətini əks etdirən məlumatlar, tibbi arayış və psixoloji sağlamlıq barədə rəylər tələb olunur. Əlavə olaraq, bəzən namizədlərin məhkumluq barədə arayışları və nikah şəhadətnaməsi də istənilə bilər. Bütün sənədlərin orijinallığı və düzgünlüyü yoxlanılır, məlumatların dəqiqliyi isə xüsusi dövlət orqanları tərəfindən təsdiqlənir. Sənədlərin tamlığı və düzgünlüyü müraciət prosesinin uğurla davam etməsi üçün vacib amillərdən biridir.

Müraciət Prosesi və Qiymətləndirmə

Övladlığa götürmə üçün müraciət prosesi bir neçə mərhələdən ibarətdir və hər bir mərhələdə namizədlərin uyğunluğu diqqətlə araşdırılır. Müraciət edən şəxslər bütün tələb olunan sənədləri təqdim etdikdən sonra onların ailə və sosial vəziyyəti dövlət orqanları tərəfindən qiymətləndirilir. Qiymətləndirmə zamanı namizədin uşağa uyğun ailə şəraiti yaratmaq imkanları, mənəvi və sosial keyfiyyətləri, uşağın rifahına təsir edə biləcək digər amillər diqqətə alınır. Prosesin sonunda isə müvafiq komissiya qərar qəbul edir və övladlığa götürmə ilə bağlı yekun nəticə namizədə bildirilir. Bütün bunlar uşağın mənafeyinin qorunması və sağlam mühitdə böyüməsini təmin etmək məqsədi daşıyır.

Qəbul və Qeydiyyat Proseduru

Övladlığa götürmə prosesi bir sıra rəsmi mərhələləri əhatə edir və bu prosesin uğurla başa çatması üçün müəyyən sənədlərin təqdim edilməsi və müvafiq qurumlarla əlaqə saxlanılması tələb olunur. Əvvəlcə, övladlığa götürmək istəyən şəxslər aidiyyəti dövlət orqanına müraciət edərək, lazımi ərizə və sənədləri təqdim etməlidirlər. Burada ailə vəziyyəti, maddi imkanlar, sağlamlıq durumu və digər vacib meyarlar yoxlanılır. Qəbula alınan ərizə əsasında namizədlər psixoloji qiymətləndirmədən keçirilir və müvafiq orqanlar tərəfindən onların uşağı övladlığa götürməyə uyğunluğu müəyyən edilir. Qeydiyyat mərhələsində isə namizədin bütün məlumatları xüsusi məlumat bazasında qeyd olunur və prosesin şəffaflığı təmin edilir.

Övladlığa Götürmədən Sonra Hüquq və Məsuliyyətlər

Övladlığa götürmə aktı təsdiqləndikdən sonra, yeni valideynlər uşağa qarşı tam hüquqlu vəzifə və məsuliyyətlərə sahib olurlar. Bu hüquqlara uşağın təhsili, sağlamlığı, baxımı və inkişafı üçün şərait yaratmaq, onun hüquq və maraqlarını qorumaq daxildir. Valideynlər uşağın adını, soyadını dəyişdirmək hüququna da malikdirlər və dövlət tərəfindən müəyyən edilən qaydalara əsasən övladlığa götürülmüş uşağın hüquqlarını təmin etməlidirlər. Eyni zamanda, övladlığa götürülmüş uşaq da ailədə bioloji uşaqlarla eyni hüquqlara sahib olur və dövlətin nəzarətində onun rifahı daim diqqət mərkəzində saxlanılır. Valideynlər həmçinin uşağın sosiallaşması və cəmiyyətə inteqrasiyası üçün də məsuliyyət daşıyırlar.

Övladlığa götürmə prosesi hər bir uşağın ailə sevgisi və dəstəyi ilə böyüməsi üçün cəmiyyətin üzərinə düşən ən vacib vəzifələrdən biridir. Azərbaycan qanunvericiliyinin bu sahədə tətbiq etdiyi aydın və detallı tələblər, həm uşaqların, həm də övladlığa götürmək istəyən şəxslərin hüquqlarının və mənafeyinin qorunmasına xidmət edir. Rəsmi mərhələlərin və tələb olunan sənədlərin dəqiq yerinə yetirilməsi, namizədlərin şəraiti və sosial-məişət vəziyyətinin diqqətlə qiymətləndirilməsi, uşaqlar üçün təhlükəsiz, sabit və qayğıkeş ailə mühitinin formalaşmasına imkan yaradır. Bu prosesdə valideynlərin həm hüquqları, həm də məsuliyyətləri bərabər şəkildə təmin edilir, uşaqlar isə cəmiyyətə tam inteqrasiya olaraq yeni ailədə özlərini güvənli hiss edirlər. Hər bir mərhələdə şəffaflıq və ədalət prinsiplərinin əsas götürülməsi, övladlığa götürmənin insan həyatı üçün nə qədər önəmli və həssas bir qərar olduğunu bir daha göstərir.