Mətbəx alətləri arasında bəzi əşyalar var ki, onların olmaması gündəlik yemək hazırlığını çətinləşdirə bilər. Həmin alətlərdən biri də aşsüzəndir. Yemək bişirənlərin əksəriyyəti üçün bu alət adi görünə bilər, lakin əslində, onun funksiyası və istifadə sahəsi olduqca əhəmiyyətlidir. Aşsüzən, həm gigiyenik baxımdan, həm də rahatlıq baxımından mətbəx işlərinin ayrılmaz hissəsinə çevrilmişdir. İstər makaron bişirilsin, istər düyü süzülsün, istərsə də tərəvəzlər yuyulsun, hər birində aşsüzən vacib rol oynayır.
Azərbaycan mətbəxində də süzmə prosesi vacib mərhələlərdən biridir. Bu səbəbdən, hər evdə, restoran və ictimai iaşə müəssisələrində müxtəlif formalarda və materiallarda aşsüzənlərə rast gəlmək mümkündür.
Aşsüzən nədir?
Aşsüzən, adından da göründüyü kimi, bişirilmiş və ya yuyulmuş məhsullardan artıq suyu süzmək üçün istifadə olunan alətdir. Əsas funksiyası, yeməyin içərisində olan mayeni ayırmaq və quru formada təqdim etməkdir. Süzmə prosesi zamanı məhsulların parçalanmaması və ya israf olunmaması üçün aşsüzənlər xüsusi formalarda və keyfiyyətdə hazırlanır. Onlar əsasən süzgəcli, deşikli quruluşa malikdir və mayeni saxlamadan dərhal axıtmağa imkan verir.
Mətbəxlərdə istifadə olunan aşsüzənlərin funksiyası təkcə bişmiş məhsulların suyunu süzmək deyil, həm də tərəvəz və meyvələri yumaq, təmizləmək, hətta bəzi hallarda onlara forma vermək kimi əlavə məqsədlərə də xidmət edir. Bu baxımdan, aşsüzən sadə bir alət olsa da, çoxfunksiyalı bir əşyadır.
Aşsüzən şəkli və görünüşü
Aşsüzənlər formaca əsasən yarımkürə şəklində olur və alt hissəsində müxtəlif ölçülü dəliklər yerləşdirilir. Bu dəliklər vasitəsilə su rahatlıqla axıb çıxır. Aşsüzənlərin bəzi modellərində saplar və dayaq hissələri də olur ki, bu da onu qazanın və ya qabın üzərinə yerləşdirməyə imkan verir. Müasir modellərdə isə estetik dizayna xüsusi önəm verilir. Rəng çeşidləri, ergonomik tutacaqlar və cəlbedici formalar vasitəsilə aşsüzən həm mətbəx aləti, həm də interyer elementinə çevrilir.
Plastik və metal aşsüzənlər ən geniş yayılmış formalar arasındadır. Onların hər biri öz funksiyası və dizaynı ilə müxtəlif ehtiyaclara cavab verir. Şəklinə əsasən kvadrat, oval, dairəvi və hətta təbəqə şəklində olan aşsüzənlərə də rast gəlinir.
Aşsüzən qiyməti necə dəyişir?
Aşsüzənin qiyməti bir neçə amildən asılı olaraq dəyişir. Əsas meyarlar arasında materialı, ölçüsü, brendi və funksionallığı ön plana çıxır. Ən sadə plastik aşsüzənlərin qiyməti 2-5 manat arasında dəyişə bilər. Keyfiyyətli, istiliyədavamlı plastikdən hazırlanan modellər 7-10 manat arasında təklif olunur.
Paslanmayan metaldan (inox) hazırlanan aşsüzənlər isə adətən daha bahalı olur. Onların qiyməti 10 manatdan başlayır və 25-30 manata qədər yüksələ bilər. Dizayner məhsulları, çoxfunksiyalı və ya qatlanan aşsüzənlər daha yüksək qiymətlə satılır. Əlavə olaraq, bəzi brend mətbəx alətləri istehsal edən şirkətlərin məhsulları daha baha qiymətə təqdim edilir.
Plastik aşsüzən
Plastik aşsüzənlər mətbəxlərdə ən çox istifadə olunan növlərdəndir. Onlar yüngül, istifadəsi rahat və qiymət baxımından əlverişlidir. Uşaq yeməkləri hazırlayan analar, tez-tez süzmə işi görən evdar qadınlar üçün ideal sayılır. Plastik aşsüzənlər adətən isti su ilə təmasda yumşalmır və rəngini saxlayır.
Bununla yanaşı, ucuz plastik məhsulların tez zədələnməsi və keyfiyyətsiz olması riski də var. Bu səbəbdən, istilik və təzyiqə davamlı plastikdən hazırlanmış məhsullar seçilməlidir. BPA (bisfenol A) tərkibli plastiklərdən uzaq durmaq da sağlamlıq baxımından vacibdir.
Metal aşsüzən
Metal aşsüzənlər xüsusilə peşəkar mətbəxlərdə geniş istifadə olunur. Onlar daha dayanıqlı, paslanmayan və istiliklə təmasda deformasiyaya uğramayan materialdan hazırlanır. Xüsusilə inox (stainless steel) tipli modellər həm uzunömürlü, həm də estetik baxımdan daha cəlbedicidir.
Metall aşsüzənlərin bəzilərində iki qulp, alt dayaqlıq və iri tutumlu quruluş olur. Bu tip modellər böyük qazanlarda makaron, tərəvəz və digər məhsulların süzülməsi zamanı çox faydalıdır. Dəmir aşsüzənlər isə istiyə daha dözümlü olsa da, zamanla paslanma riski olduğuna görə inox modellər üstünlük təşkil edir.
Süzgəc və aşsüzən: fərqlər və oxşarlıqlar
Çox zaman insanlar süzgəc və aşsüzən anlayışlarını qarışdırır. Hər ikisi suyu ayırmaq üçün istifadə olunsa da, aralarında müəyyən fərqlər mövcuddur. Aşsüzən adətən daha böyük həcmdə hazırlanır və əsasən bişmiş qidaların suyunun süzülməsi üçün nəzərdə tutulur. Onun dəlikləri nisbətən iri olur və daha çox həcmi olan qidaların süzülməsi üçün idealdır.
Süzgəc isə daha kiçik ölçüdə olur və dəlikləri daha sıxdır. Bu, əsasən çay, ədviyyat, qəhvə kimi kiçik hissəciklərin süzülməsi üçün istifadə edilir. Bəzi hallarda süzgəcin metall şəbəkəsi olur və o, maye ilə bərk hissəcikləri ayırmaq üçün daha səmərəli olur.
Aşsüzən necə təmizlənir?
Aşsüzənin təmizliyi mətbəxdə gigiyenanın qorunması üçün vacib məsələdir. Əgər aşsüzəndə yemək qalığı qalarsa, bakteriyalar çoxala bilər. Təmizləmə zamanı su və qabyuyan vasitə istifadə etmək kifayət etsə də, dərin təmizləmə üçün bəzi üsullar da mövcuddur.
Metal aşsüzənləri təmizləmək üçün bəzən isti suda saxlayıb, sonra sərt süngərlə silmək tövsiyə olunur. Əgər yağlılıq qalarsa, sirkə və ya soda ilə ovuşdurmaq effektiv nəticə verir. Plastik aşsüzənlər isə adətən daha sadə təmizlənir. Onların qabyuyan maşında yuyulması mümkündür. Ancaq hər istifadədən sonra dərhal təmizləmək tövsiyə olunur.
Aşsüzən növləri
Aşsüzənlər material, forma, tutum və istifadə məqsədinə görə müxtəlif növlərdə olur:
- Klassik aşsüzənlər: Adi forma, sadə dizaynlı, plastik və ya metaldan olan modellərdir.
- Qatlanan aşsüzənlər: Saxlama rahatlığı üçün silikon və ya yumşaq materialdan hazırlanmış, qatlanan modellərdir.
- İnteqrasiya olunmuş aşsüzənlər: Qazanların və ya digər qabların içində quraşdırılmış formada olur.
- Tutacaqla olan aşsüzənlər: İki tərəfli və ya uzun saplı olan modellərdir, istifadədə rahatlıq yaradır.
Bu növlər arasında seçim edərkən istifadə məqsədi və mətbəx şəraiti nəzərə alınmalıdır.
Aşsüzən haradan almaq olar?
Aşsüzən almaq üçün bir neçə seçim mövcuddur. Azərbaycanda aşağıdakı yerlər geniş seçim imkanı təqdim edir:
- Mətbəx avadanlıqları mağazaları: Bravo, Bazarstore, Araz, Megastore kimi supermarketlərdə.
- Mebel və ev əşyaları mağazaları: IKEA Bakı bölməsi, Embawood, Domus kimi brend mağazalarda.
- Onlayn satış platformaları: Kontakt Home, Maxi.az, Baku Electronics və digər onlayn ticarət saytlarında geniş çeşidli aşsüzən modelləri təqdim olunur.
Alış zamanı məhsulun keyfiyyəti, materialı və istifadəyə uyğunluğu nəzərə alınmalıdır.
Aşsüzən, sadə görünməsinə baxmayaraq, mətbəxin ən zəruri və çoxfunksiyalı alətlərindən biridir. O, həm praktik, həm də estetik baxımdan vacib rol oynayır. Mətbəx işlərinin asanlaşması, yeməklərin düzgün və gigiyenik formada hazırlanması üçün keyfiyyətli aşsüzən seçimi çox önəmlidir. Plastik və metal modellərin hər biri öz üstünlükləri ilə seçilir. Onların təmizlənməsi, saxlanması və düzgün istifadəsi uzunömürlülük baxımından vacibdir. Aşsüzən seçərkən material, forma, dayanıqlılıq və qiymət balansını qorumaq lazımdır. Bu alət, mətbəxin gündəlik işlərində öz rolunu səssizcə oynasa da, əhəmiyyəti danılmazdır.
Ən çox verilən suallar
Aşsüzən bişmiş qidaların suyunu süzmək, tərəvəz və meyvələri yumaq və maye ilə bərk maddələri ayırmaq üçün istifadə olunur.
Xeyr. Süzgəc daha xırda hissəciklər üçün, aşsüzən isə iri qida məhsulları üçün nəzərdə tutulur.
Yüksək keyfiyyətli və BPA-sız plastik aşsüzənlər sağlamlıq üçün zərərsizdir. Keyfiyyətsiz məhsullardan çəkinmək lazımdır.
İnox (paslanmayan polad) olan modellər paslanmır və daha uzunömürlü olur. Ancaq dəmir modellərdə zamanla pas riski ola bilər.
Əksər plastik və inox aşsüzən modelləri qabyuyan maşında rahatlıqla yuyula bilər. İstilik davamlılığına diqqət yetirmək lazımdır.
Materialı, brendi, funksionallığı və ölçüsünə görə qiymət dəyişir. Plastik modellər daha ucuz, metal modellər isə nisbətən bahadır.
Keyfiyyətli materialdan hazırlanmış aşsüzən illərlə istifadə oluna bilər. Plastik modellər daha tez deformasiyaya uğraya bilər.
Onlar az yer tutur, saxlama baxımından rahatdır və əsasən silikon materialdan hazırlandığı üçün elastikdir.
Məhsul çeşidi, qiymət və keyfiyyət baxımından onlayn mağazalar və böyük supermarketlər uyğun seçimdir.
Tefal, Ikea, Joseph Joseph, Homeclub kimi brendlərin məhsulları keyfiyyətli və dayanıqlı sayılır.
