Əhər : Coğrafi mövqe,İqlim,Etnik tərkib

Azərbaycanın tarixi, coğrafi və mədəni baxımdan sıx tellərlə bağlı olduğu İran İslam Respublikasının şimal-qərbində yerləşən Əhər şəhəri, yalnız coğrafi mövqeyinə görə deyil, həm də qədim tarixə, zəngin mədəni irsə və strateji əhəmiyyətə malik bir bölgə olaraq diqqət çəkir. Əhər həm tarixi hadisələrin, həm də təbii gözəlliklərin şahididir. Azərbaycan türklərinin ən sıx yaşadığı bölgələrdən olan Şərqi Azərbaycan ostanının bu şəhəri əsrlər boyu bir çox dövlətin tərkibində olmuş, müxtəlif mədəniyyətlərin izlərini daşıyan bir yer kimi formalaşmışdır.

Əhərin coğrafi mövqeyi və iqlimi

Əhər şəhəri İranın şimal-qərbində, Şərqi Azərbaycan ostanında yerləşir. Təbrizdən təxminən 110 km məsafədə qərarlaşmış bu şəhər Zəngan, Mərənd və Kaleybər kimi digər bölgələrlə əhatələnmişdir. Dağlıq əraziyə malik olan Əhər dəniz səviyyəsindən təxminən 1500–1800 metr yüksəklikdə yerləşir. Bu yüksəklik şəhərin iqliminə birbaşa təsir edir.

Əhərin iqlimi mülayim kontinentaldır. Qış aylarında şaxtalı və qarlı hava hökm sürsə də, yay aylarında hava mülayim və sərin keçir. Bu iqlim xüsusiyyətləri Əhəri həm kənd təsərrüfatı, həm də turizm baxımından əlverişli hala gətirir.

Əhərin tarixi və qədim dövrlər

Əhər şəhərinin tarixi çox qədim dövrlərə gedib çıxır. Tarixi mənbələrə əsasən, bu ərazi Əhəmənilər və Sasanilər dövründən bəri yaşayış məskəni olmuşdur. Ərəb istilaları dövründə şəhər müəyyən qədər zərər görsə də, sonrakı Səlcuqilər, Elxanilər və Qacarlar zamanında Əhər yenidən əhəmiyyət qazanmışdır.

Xüsusilə Elxanilər dövründə Əhər bölgəsi mədəni və dini mərkəzlərdən birinə çevrilmişdir. Şəhərin ətrafında yerləşən türbələr və tarixi abidələr bu dövrlərin izlərini bu günə qədər qoruyub saxlayır.

Əhali və etnik tərkib

Əhər əhalisinin böyük əksəriyyəti azərbaycanlı türklərdən ibarətdir. Şəhərin dil, adət-ənənə və mədəniyyət baxımından Azərbaycanla dərin bağları vardır. Əhər əhalisi türkcə danışır və gündəlik həyatlarında Azərbaycan türkcəsindən istifadə edirlər. Bəzi məhəllələrdə fars və kürd azlıqları da yaşasa da, ümumi etnik tərkib türklərin üstünlüyü ilə xarakterizə olunur.

Əhər əhalisi sadə, mehriban və qonaqpərvərliyi ilə seçilir. Kəndlərdə əsas məşğuliyyətlərdən biri də kənd təsərrüfatı və maldarlıqdır.

İqtisadi fəaliyyət və təsərrüfat sahələri

Əhərdə iqtisadi fəaliyyətlər əsasən kənd təsərrüfatı və maldarlıq üzərində qurulub. Ətraf kəndlərdə buğda, arpa, meyvə və tərəvəz becərilir. Bununla yanaşı, bağçılıq da mühüm yer tutur. Əhər qozu və alma bağları ilə tanınır. Heyvandarlıq sahəsində isə qoyunçuluq və iribuynuzlu maldarlıq geniş yayılmışdır.

Son illərdə sənaye baxımından da müəyyən inkişaflar baş verir. Kiçik emal müəssisələri və sənətkarlıq atelyeləri Əhərin iqtisadi həyatına canlılıq gətirir.

Təhsil və ictimai həyat

Əhərdə təhsil sahəsi dövlət və özəl məktəblərdən ibarətdir. Əhər Universiteti şəhərdə ali təhsil imkanları yaradan əsas mərkəzlərdən biridir. Universitetin kənd təsərrüfatı, mühəndislik və humanitar sahələr üzrə fakültələri fəaliyyət göstərir.

İctimai həyat isə əsasən ailə və məhəllə əsaslıdır. Cümə məscidləri və dini mərkəzlər əhalinin mədəni və dini həyatında mühüm rol oynayır. Kitabxanalar, mədəniyyət evləri və gənclər üçün yaradılan mərkəzlər də mövcuddur.

Əhərin mədəni irsi və memarlıq abidələri

Əhərin mədəni irsi olduqca zəngindir. Şəhərdəki ən önəmli memarlıq abidələrindən biri Şeyx Şehabəddin Əhəri türbəsidir. Bu türbə orta əsr memarlığının parlaq nümunələrindən sayılır və regionda dini turizmin əsas mərkəzlərindən biridir.

Əhərdə bir çox məscid, karvansara və körpülər də tarixi əhəmiyyətə malikdir. Onların arasında Qacar dövrünə aid abidələr xüsusi önəm daşıyır.

Əhərdə turizm imkanları

Əhər həm tarixi, həm də təbii baxımdan turizm potensialı yüksək olan bir şəhərdir. Şeyx Şehabəddin Əhəri türbəsi, Əhərin mərkəzində yerləşən qədim bazar və ətraf kəndlərdəki təbiət mənzərələri turistlərin diqqətini çəkir. Əhərin yaxınlığında yerləşən Kaleybər meşələri və Babək qalası da regiona gələnlərin əsas istiqamətlərindəndir.

Xüsusilə yay aylarında yaylaqlara köç edən əhali və yay festivalları turistlər üçün maraqlı görüntülər yaradır.

Dini həyat və ənənələr

Əhərdə dini həyat çox fəaldır. Əhali İslam dininə sadiqdir və dini mərasimlərə xüsusi önəm verir. Məhərrəm ayı və Aşura mərasimləri çox geniş şəkildə keçirilir. Əhər camaatının əksəriyyəti şiə məzhəbindədir.

Dini liderlərin və sufi ənənəsinin şəhərin tarixində mühüm rolu olmuşdur. Şeyx Şehabəddin Əhərinin məhz bu şəhərdə yaşaması və fəaliyyət göstərməsi bunun əsas sübutudur.

Əhər və Azərbaycan arasında tarixi-mədəni əlaqələr

Əhərin Azərbaycanla münasibətləri həm tarixi, həm də mədəni cəhətdən olduqca dərindir. Burada danışılan dil, ifa olunan musiqilər, geyimlər və adətlər Azərbaycanın şimalında yaşayan insanlarla demək olar ki, eynidir.

Əhərdən olan çoxsaylı ziyalılar, alimlər və sənət adamları Azərbaycan tarixində də öz izlərini qoymuşlar. Eyni zamanda bu şəhər Azərbaycan ədəbiyyatı və folkloru üçün də ilham mənbəyi olmuşdur.

Əhərdə sosial problemlər və inkişaf imkanları

Əhərdəki əsas sosial problemlərdən biri işsizlik və əhalinin daha inkişaf etmiş şəhərlərə köçməsidir. Gənclərin bölgəni tərk etməsi şəhərin iqtisadi və mədəni potensialını zəiflədə bilər.

Lakin bu problemin qarşısını almaq üçün dövlət və özəl sektorun birgə əməkdaşlığı ilə investisiyaların artırılması və turizm sahəsinin inkişaf etdirilməsi vacibdir. Əhərin zəngin tarixi və mədəniyyəti bu baxımdan böyük imkanlar təqdim edir.

Əhər şəhəri tarix, mədəniyyət, din və təbiət baxımından zəngin bir bölgə olmaqla yanaşı, Azərbaycan türklərinin kimliyini və köklərini əks etdirən önəmli bir şəhərdir. Bu şəhər yalnız İran üçün deyil, bütövlükdə Türk-İslam coğrafiyası üçün əvəzsiz bir mədəni dəyərdir. Gələcəkdə iqtisadi və turistik potensialını daha yaxşı dəyərləndirmək üçün Əhərə daha çox diqqət ayrılmalı, onun tanıdılması üçün layihələr həyata keçirilməlidir.