Əuzu Billəhi: İfadənin Mənası,Quranda Yeri

İslam dini insanın həyatını həm fiziki, həm mənəvi baxımdan nizamlayan, ruhun və zehnin istiqamətini təyin edən ali bir sistemdir. Bu sistemin əsas dayaqlarından biri də duadır. Dua insanın Allahla rabitəsini qurduğu bir çağırış, bir yaxınlaşma və eyni zamanda qorunma vasitəsidir. Müsəlmanlar həyatlarının müxtəlif mərhələlərində, xüsusilə qorxu, təşviş, günahdan çəkinmə və mənəvi təhlükə hiss etdiklərində, sığınacaq olaraq bir ifadəyə müraciət edirlər: “Əuzu billəhi”. Bu qısa, lakin mənaca dərin olan ifadə təkcə dilə gətirilən söz deyil, eyni zamanda Allah-Təalanın himayəsinə yönəlmiş bir imani bağlanma, ruhi istinad nöqtəsidir. Əuzu billəhi deyərək insan öz gücsüzlüyünü etiraf edir, şeytanın və nəfsin şərindən Allahın qorumasına sığınıb mənəvi rahatlıq axtarır. İslam inancına görə bu ifadə sadə bir dua deyil, eyni zamanda təqvanın, ibadətin və Allaha təslimiyyətin rəmzidir.

Əuzu billəhi ifadəsinin mənası və quruluşu

Əuzu billəhi ifadəsi ərəb dilində “Əuzu billəhi minəş-şeytanirracim” cümləsinin bir hissəsi olaraq işlənir və mənası “qovulmuş şeytandan Allaha sığınıram” şəklində izah olunur. Söz-söz tərcümədə “əuzu” — sığınıram, “billəhi” — Allaha, “min” — -dən, “əş-şeytan” — şeytandan, “irracim” — rədd olunmuş, qovulmuş deməkdir. Bu ifadə xüsusilə Quran oxuyarkən, namaza başlarkən və ya mənəvi gərginlik yaşandıqda dilə gətirilir. Qurani-Kərimin Nəhl surəsinin 98-ci ayəsində belə buyurulur: “Qur’an oxuduğun zaman qovulmuş şeytandan Allaha sığın.” Bu ayə əuzu billəhi ifadəsinin mənəvi və əməli həyatdakı yerini açıq şəkildə göstərir. Hər bir müsəlman bu sözlərlə Allahın rəhminə yönəlir, qaranlıq düşüncələrdən və batil fikirlərdən uzaqlaşmağa çalışır. Bu baxımdan əuzu billəhi insanla Allah arasında bir sığınacaq körpüsü rolunu oynayır.

Əuzu billəhi ifadəsinin Quran və Sünnədə yeri

Əuzu billəhi ifadəsi yalnız bir ayə ilə məhdudlaşmır, İslamın müxtəlif mənbələrində, xüsusilə də Peyğəmbər Məhəmmədin (s) hədislərində də geniş şəkildə tövsiyə olunmuşdur. Quran ayələrində şeytanın vəsvəsələrinin necə insanı azdırdığı, onun gizli yollarla qəlblərə nüfuz etdiyi qeyd olunur. Bu vəsvəsələrin qarşısını almağın ən təsirli yollarından biri də Allahın adını çəkmək, Onun qorumasına sığınmaqdır. Hədislərdə bildirilir ki, Allah Rəsulu namaza başlamazdan əvvəl “Əuzu billəhi minəş-şeytanirracim” deyər və bununla ibadətə ruhən hazır olardı. Peyğəmbərin dualarında bu ifadənin tez-tez istifadə edildiyi və səhər-axşam zikrlərində yer aldığı rəvayət edilir. İmam Əli (ə) də nəql edir ki, “Əuzu billəhi” deyən şəxs qapalı bir evin qapısını döyən insana bənzər; Allah onu mütləq qəbul edər. Bu baxımdan ifadənin Quran və Sünnədəki yeri onun təkcə dil təzahürü deyil, həm də inanc dəyəri daşıdığını sübut edir.

Şeytandan sığınmağın fəlsəfi və mənəvi tərəfi

İslamda şeytan bədənin deyil, ruhun düşmənidir. O, insanı zahirdən deyil, daxildən zəif salır. Vəsvəsə, tərəddüd, qorxu, qürur, həsəd kimi mənəvi xəstəliklər onun silahıdır. Bu baxımdan əuzu billəhi ifadəsi sadəcə bir qorunma vasitəsi deyil, həm də bir ruhi ayıqlıq çağırışıdır. İnsan öz gücsüzlüyünü dərk edir, şeytanın hiyləsinə qarşı təkbaşına aciz olduğunu anlayaraq Allahdan yardım istəyir. Bu isə insanı təqvalı və məsuliyyətli davranışa yönəldir. Əuzu billəhi ifadəsi ilə edilən sığınma həm qüruru sındırır, həm də Allahla bağ quraraq möminin mənəvi dayanacağına çevrilir. Bu ifadə mənən Allaha yaxınlaşmaq üçün bir addım, şeytani düşüncələri ram etmək üçün bir sipərdir. Hətta bu ifadənin tez-tez təkrarı insanın əxlaqi təkamülündə mühüm rol oynayır, daxili narahatlıq və şübhələrin azalmasına səbəb olur.

Əuzu billəhi deyilməsinin vaxtları və halları

İslam ənənəsində əuzu billəhi ifadəsi yalnız Quran oxuyarkən deyil, gündəlik həyatın bir çox məqamlarında da deyilir. Namazdan əvvəl, yatmazdan qabaq, qorxulu yuxudan sonra, əsəb, qəzəb, vəsvəsə, şübhə hallarında, yeni bir işə başlayarkən və ya bir çətinliklə qarşılaşdıqda bu sözün deyilməsi tövsiyə olunur. Bu ifadə Allahla şüurlu bir rabitə formasıdır. İnsan hər dəfə bu sözü dilə gətirdikcə, nəfsin və şeytanın hücumlarından uzaqlaşır. Müsəlman mütəfəkkirlər bildirirlər ki, əuzu billəhi deyilməsində məqsəd yalnız qorunmaq deyil, həm də iç aləmin saflaşmasıdır. Belə ki, insanın dərk etmədiyi gizli niyyətləri, tərbiyə olunmamış ehtirasları da şeytani yönə meyllidir. Ona görə də bu ifadə hər bir müsəlman üçün ruhi bir sipər, düşüncə ayarı, davranış korrektoru rolunu oynayır.

Əuzu billəhi ifadəsinin təsiri və psixoloji əhəmiyyəti

Dini təlimlər insan psixologiyası ilə uyğunluq təşkil edir. Əuzu billəhi deyilməsi də bu baxımdan həm mənəvi, həm də psixoloji rahatlıq gətirən bir praktikadır. Bu ifadə insanın şüuraltına təsir edərək, qorxularını və stressini azaltmağa yardım edir. Psixoloqlar təsdiq edir ki, insanın içindən gələn təhlükə hissi və vəsvəsələr qarşısında təsəlli və güvən hissi formalaşması onun davranış və emosiyalarına müsbət təsir göstərir. Əuzu billəhi deməklə insan özünü nəzarət altında saxlayır, əsəbi və qeyri-iradi davranışlardan çəkinir, daxili tənzimləməyə nail olur. Bu ifadənin təkidli deyilməsi ruhi tarazlıq yaradır, tənhalıq, panika və depressiv hallar qarşısında bir dayaq nöqtəsi formalaşdırır. Hər bir müsəlman üçün bu sözlər həm Allaha yönəli mənəvi yaxınlıqdır, həm də gündəlik həyatın içində stressə qarşı mənəvi müdafiə vasitəsidir.

Uşaqlara və yeni nəsilə əuzu billəhi ifadəsinin öyrədilməsi

Əuzu billəhi ifadəsinin təkcə fərdi mənəviyyat üçün deyil, həm də ailə və cəmiyyətin mənəvi tərbiyəsi baxımından mühüm rolu var. Uşaqlara kiçik yaşlarından bu ifadənin öyrədilməsi onları qorxudan, kabuslardan və vəsvəsədən qoruyur. Həm də Allaha yönəli bir dil və düşüncə vərdişi formalaşdırır. Valideynlər övladlarına bu ifadəni gündəlik həyatın bir hissəsi kimi öyrətsələr, uşaqlarda həm Allaha bağlılıq, həm də daxili güvən inkişaf edər. Eyni zamanda məktəblərdə və dini dərslərdə bu ifadənin mənası, istifadəsi və faydaları barədə məlumat verilməlidir. Çünki bu söz təkcə qorxu anlarında deyil, ruhun möhkəmlənməsi və özünəinamın formalaşmasında da mühüm təsirə malikdir. Beləcə əuzu billəhi nəsillər arasında körpü rolunu oynayır və İslamın mənəvi dəyərlərinin yaşamasına xidmət edir.

Əuzu billəhi ilə Bismillah arasındakı fərq və əlaqə

Əuzu billəhi və Bismillahir-Rahmənir-Rahim ifadələri bir-birindən fərqli, lakin bir-birini tamamlayan mənəvi formullardır. Əuzu billəhi ifadəsi bir çəkinmə, qorunma, Allaha sığınma anlamı daşıyırsa, Bismillah bir başlama, təşəbbüs və Allahın adı ilə hərəkətə keçmək mənasını ifadə edir. Birincisi mənəvi təhlükələrdən qorunma məqsədi daşıyır, ikincisi isə hər işi Allahın adı ilə bərəkətləndirmək, niyyətə mənəvi safiyyət vermək üçündür. Müsəlmanlar bir işə başlamazdan əvvəl adətən hər iki ifadəni birgə söyləyirlər: “Əuzu billəhi minəş-şeytanirracim. Bismillahir-Rahmənir-Rahim.” Bu mənəvi silsilə ilə həm qorunmaq, həm də başlamaq niyyəti birləşmiş olur. Beləliklə, İslam dinində bu iki ifadə ruhani baxımdan bütöv bir mənəvi tərbiyənin simvolu hesab edilir.

Əuzu billəhi ifadəsinin ədəbiyyat və xalq mədəniyyətində istifadəsi

Əuzu billəhi ifadəsi təkcə dini mətnlərdə deyil, Azərbaycan xalqının şifahi və yazılı ədəbiyyatında da özünə yer tapıb. Xüsusilə nağıl və dastanlarda qəhrəmanlar qorxulu anlarda bu ifadəni deyərək təhlükələrdən xilas olurlar. Xalq inancında bu söz qoruyucu bir tılsım, bəladan xilas vasitəsi kimi qəbul olunur. Aşıq yaradıcılığında, dini nəğmələrdə və mərsiyələrdə əuzu billəhi ifadəsi həm bəla qarşısında sığınacaq, həm də Allaha çağırış funksiyası daşıyır. Həmçinin gündəlik danışıqda insanlar qorxulu bir şey eşidəndə “əuzu billəhi” deyərək özlərini mənəvi qoruma altına aldıqlarını bildirirlər. Bu, xalqın dini inanc sistemində bu ifadənin nə qədər dərin və canlı şəkildə yer aldığını göstərir.

Əuzu billəhi ifadəsi İslamın mənəvi sistemində xüsusi yer tutan, həm qorunma, həm də Allaha təslimiyyətin simvolu olan bir çağırışdır. Bu ifadə ilə müsəlman öz zəifliyini etiraf edir, Allahın mərhəmətinə sığınır və mənəvi təhlükələrdən qorunmağı arzulayır. Əuzu billəhi insanı şeytanın və nəfsin vəsvəsələrindən uzaqlaşdıraraq, ona ruhi tarazlıq, psixoloji rahatlıq və ilahi bağlılıq qazandırır. Quran və Sünnədəki tövsiyələr, Peyğəmbərin və səhabələrin davranışları bu sözün əhəmiyyətini bir daha göstərir. Gündəlik həyatın bir çox anlarında, duanın əvvəlində, namazın önündə və ruhi çətinlikdə bu ifadənin deyilməsi hər bir müsəlmanın imani baxımdan daha möhkəm olmasına xidmət edir. Əuzu billəhi dedikcə insan həm qorunur, həm saflaşır, həm də Allaha bir addım daha yaxınlaşır.

Ən Çox Verilən Suallar