Göz Ağrısı : Əsas Növləri, Səbəbləri,Klinik Görünüşü

Göz ağrısı gündəlik həyatda tez-tez rast gəlinən, lakin səbəbləri və nəticələri çox vaxt yetərincə ciddiyə alınmayan bir sağlamlıq problemidir. İnsan bədənində ən həssas və mürəkkəb orqanlardan biri olan göz, həm xarici təsirlər, həm də daxili orqanizmdə baş verən dəyişikliklər nəticəsində ağrıya məruz qala bilər. Göz ağrısının yaranma səbəbləri fərqli ola bilər və bəzən bu, sadəcə yorğunluq, toz və ya allergiya nəticəsində baş verə bilər. Ancaq bəzi hallarda göz ağrısı ciddi xəstəliklərin, infeksiyaların və ya görmə qabiliyyətinə təsir edən digər problemlərin xəbərçisi ola bilər. Məhz buna görə də, bu sahədə düzgün məlumatlılıq vacibdir. Əhalinin böyük bir hissəsi göz ağrısı ilə üz-üzə qaldıqda, tez-tez hansı mütəxəssisə müraciət etməli, nədən ehtiyat etməli olduğunu bilmir. Bəzi insanlar göz ağrısını özləri müalicə etməyə çalışır, bəziləri isə vaxtında həkimə getmədiyinə görə ciddi fəsadlarla qarşılaşır. Gözün funksionallığı və sağlamlığı birbaşa insan həyat keyfiyyətinə təsir etdiyindən, onun ağrıları ilə bağlı məlumatlı olmaq, riskləri və profilaktikanı bilmək xüsusilə önəmlidir. Hər yaşda, hər peşədə olan şəxslər üçün göz ağrısı və bu sahədə düzgün addımlar atmaq əsas məsələlərdən biridir.

Göz Ağrısının Əsas Növləri

Göz ağrısı dedikdə ilk növbədə iki əsas növ fərqləndirilir: səthi (okulyar) və dərin (orbital) ağrılar. Səthi ağrılar əsasən gözün xarici hissəsində – kornea, konyunktiva və ya göz qapaqlarında baş verir. Bu tip ağrılar adətən kəskin və yanma hissi ilə müşayiət olunur. Toz, allergiya, kontakt linzalar və ya kiçik zədələr səthi göz ağrısının ən çox rast gəlinən səbəbləridir. Dərin ağrılar isə göz almasının daxilində və ya ətraf toxumalarda hiss olunur. Bu zaman ağrı sanki gözün içindən gəlirmiş kimi hiss edilir və bəzən baş ağrısı, görmə pozğunluğu kimi əlavə simptomlarla müşayiət olunur. Dərin göz ağrıları adətən daha ciddi problemlərin, məsələn, göz təzyiqinin artması, iltihab, infeksiya və ya nevroloji pozuntuların göstəricisi ola bilər.

Hər iki növ göz ağrısı fərqli səbəblərdən yaranır və onların müalicə üsulları da fərqlənir. Səthi ağrılar adətən daha az təhlükəli hesab olunsa da, düzgün yanaşma olmadıqda infeksiya və digər ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Dərin ağrılar isə tez bir zamanda oftalmoloqa müraciət etməyi tələb edir, çünki bəzi hallarda gecikmə görmə itkisi ilə nəticələnə bilər. Hər iki halda, göz ağrısını düzgün qiymətləndirmək, ağrının növünü və səbəbini ayırd edə bilmək üçün təcrübəli həkimə müraciət etmək vacibdir.

Göz Ağrısının Səbəbləri

Göz ağrısının səbəbləri çoxşaxəlidir və onların düzgün müəyyən edilməsi xəstənin tez və effektiv sağalmasına kömək edir. Ən çox rast gəlinən səbəblərdən biri infeksiyalardır. Virus, bakteriya və ya göbələk mənşəli infeksiyalar göz toxumalarında iltihab yaradaraq, ağrı, qızartı, sulanma və bəzən irinli axıntı ilə müşayiət olunur. Kontakt linzalardan düzgün istifadə edilmədikdə də infeksiyalar yaranır. Göz zədələnmələri, korneanın cızılması və ya yad cismin gözdə qalması da ağrı yaradan amillərdəndir. Gözün quru qalması, yəni gözyaşı çatışmazlığı isə ən çox ofis mühitində kompüter qarşısında uzun müddət işləyənlərdə rast gəlinir və bu vəziyyət tədricən ağrıya, qıcıqlanmaya səbəb olur.

Allergik reaksiyalar, gözün xarici mühitə həssaslığı, migren kimi baş ağrıları, yüksək göz təzyiqi (qlaukomanın erkən əlaməti), uveit, keratit, irit kimi iltihabi xəstəliklər də göz ağrısının səbəbi ola bilər. Bəzən isə göz ətrafında yerləşən sinusların iltihabı və ya hətta diş problemləri belə göz ağrısı hissinə səbəb olur. Bütün bu faktorlar nəzərə alınaraq, göz ağrısının səbəbini vaxtında və düzgün aşkar etmək üçün peşəkar müayinəyə ehtiyac yaranır.

Göz Ağrısının Əlamətləri və Klinik Görünüşü

Göz ağrısı bəzən digər simptomlarla birlikdə meydana çıxır və onların birgə qiymətləndirilməsi diaqnozun düzgün qoyulmasına kömək edir. Ən çox rast gəlinən əlamətlərə qızartı, sulanma, işığa həssaslıq, qaşınma, şişkinlik və bəzən də görmə qabiliyyətində dəyişikliklər daxildir. Xəstələr tez-tez gözlərini qapalı saxlamağa çalışır, çünki açıq saxladıqda ağrı artır. Bəzi hallarda göz almasının hərəkət etdirilməsi zamanı ağrı güclənir, bu isə dərin toxumalarda problem olmasının göstəricisidir. İrinli axıntı, göz qapaqlarının şişməsi, göz almasının ətrafında və ya içində batan, sıxıcı ağrılar da müşahidə oluna bilər.

Əgər göz ağrısına yüksək hərarət, ümumi halsızlıq, qusma və ya baş ağrısı kimi simptomlar qoşularsa, bu artıq ciddi bir infeksiyanın və ya göz təzyiqinin kəskin artmasının əlaməti ola bilər. Görmə itkisinin birdən-birə olması, işıq parıltıları, qara nöqtələrin artması da təcili tibbi müdaxilə tələb edir. Bəzi göz xəstəlikləri uzun müddət ərzində gizli formada keçə və ancaq son mərhələdə ağırlaşmış ağrı ilə özünü göstərə bilər. Ona görə də, hər bir yeni və ya güclənən göz ağrısı vəziyyətində zamanında həkimə müraciət etmək vacibdir.

Göz Ağrısı ilə Bağlı Risk Faktorları

Bəzi insanlar göz ağrısına daha çox meyllidirlər və bu risk faktorlarını bilmək profilaktik tədbirlərin görülməsi üçün önəmlidir. Ən başlıca risk amili yaşdır. Yaş artdıqca, xüsusən də 50 yaşdan yuxarı şəxslərdə göz quruluğu, katarakta və qlaukoma kimi xəstəliklər daha çox rast gəlinir və bu da ağrı ilə müşayiət oluna bilər. Digər risk faktorları arasında şəkərli diabet, hipertoniya, autoimmun xəstəliklər və immun sistemi zəif olan şəxslər önə çıxır.

Kontakt linzalar taxanlar, göz gigiyenasına riayət etməyənlər, allergiyaya meyilli olanlar və ya tozlu, kimyəvi maddələrlə işləyənlər də risk altındadır. Uşaqlarda və gənclərdə daha çox kompüter, telefon və planşetdən uzun müddət istifadə də gözün qıcıqlanmasına, quruluğuna və nəticədə ağrıya səbəb olur. Zərərli vərdişlər, xüsusilə siqaret çəkmək və alkoqol qəbulu da göz damarlarında dəyişikliklər yaradaraq, ağrı riskini artırır. Gözə birbaşa travmalar və ya əməliyyatlardan sonrakı dövrdə də risk yüksək olur.

Göz Ağrısının Diaqnostikası

Göz ağrısının səbəbini və formasını müəyyən etmək üçün oftalmoloq tərəfindən ətraflı müayinə aparılır. Əvvəlcə xəstənin şikayətləri, xəstəlik tarixi və gündəlik vərdişləri diqqətlə dinlənilir. Sonra vizual yoxlama aparılır, göz alması, qapaqları, konyunktiva və kornea diqqətlə qiymətləndirilir. Xüsusi cihazlar vasitəsilə göz dibi və təzyiqi yoxlanılır, göz yaşı səviyyəsi ölçülür. Zəruri hallarda laborator analizlər, mikrobioloji testlər və yaxmalar götürülə bilər.

İnkişaf etmiş texnologiyalar sayəsində, bəzi hallarda ultrasəs müayinəsi, kompyuter tomoqrafiyası və ya maqnit-rezonans tomoqrafiyası kimi üsullardan istifadə olunur. Əgər ağrının səbəbi sistemik bir xəstəlikdədirsə, digər mütəxəssislərin, məsələn, nevroloq və ya revmatoloqun rəyi də alınır. Diaqnostika nə qədər düzgün və vaxtında aparılsa, müalicənin uğurlu olması ehtimalı da bir o qədər yüksək olur.

Göz Ağrısının Müalicəsi

Göz ağrısının müalicəsi birbaşa diaqnozdan asılıdır. Yüngül və səthi ağrılar üçün adətən gözyaşı damcıları, sakitləşdirici və iltihabəleyhinə preparatlardan istifadə edilir. Kontakt linzalar səbəbindən yaranan ağrılarda linzanın çıxarılması və bir müddət istifadə edilməməsi məsləhət görülür. Allergik səbəblərdə isə allergiya əleyhinə dərmanlar və göz damcıları təyin edilir. İnfeksiya olduqda antibiotik və ya antiviral dərmanlar, bəzən isə yerli antiseptik vasitələr istifadə olunur.

Quru göz sindromunda isə gözyaşı əvəzləyici damcılar və ya gel şəkilli preparatlar təyin edilir. Daha ciddi hallar, məsələn, qlaukoma, uveit və ya digər iltihabi xəstəliklərdə isə həkim tərəfindən kompleks müalicə planı hazırlanır. Bəzi hallarda cərrahi müdaxilə, lazer terapiyası və ya digər invaziv üsullara ehtiyac yaranır. Müalicə müddətində gigiyena qaydalarına əməl etmək, gözə zərər verəcək hərəkətlərdən çəkinmək və dərmanların düzgün, vaxtında qəbuluna xüsusi diqqət yetirmək lazımdır.

Ev Şəraitində Göz Ağrısına Yardım

Göz ağrısı qəfil yaranarsa və ya ətraf mühitlə bağlıdırsa, ev şəraitində bəzi tədbirlər ağrının azalmasına kömək edə bilər. İlk növbədə, gözlərinizi tez-tez yuyub təmiz saxlamaq, toz və digər zərərli hissəciklərin gözə düşməsinin qarşısını almaq vacibdir. İsti və ya soyuq kompreslər qapaq əzələlərini rahatlaşdırır, ağrını və şişkinliyi azaldır. Kompüter və digər elektron cihazlardan istifadə etdikdə hər 20 dəqiqədən bir 20 saniyəlik fasilə vermək, gözləri uzaq nöqtəyə yönəltmək yorğunluğu və ağrını azaldır.

Gözə heç bir halda məlum olmayan maddələr, xalq təbabətinə aid naməlum damcılar və məlhəmlər vurmaq olmaz. Gözə yad cisim düşübsə, ovuşdurmaq və ya çıxarmağa çalışmaq təhlükəlidir; bunun əvəzinə dərhal tibbi yardıma müraciət etmək lazımdır. Allergiya və qıcıqlanma zamanı evdə nəmli təmizlik aparmaq, toz və allergenlərdən uzaq durmaq faydalıdır. Bütün bu tədbirlər müvəqqəti rahatlıq versə də, davamlı və ya güclənən ağrı zamanı həkimə müraciət vacibdir.

Göz Ağrısının Qarşısının Alınması

Göz ağrısının profilaktikası üçün bir sıra sadə, lakin təsirli qaydalara riayət etmək lazımdır. Göz gigiyenasına xüsusi diqqət yetirmək, əl və üzün tez-tez yuyulması, şəxsi dəsmallardan istifadə olunması infeksiyaların qarşısını alır. Kontakt linzalar düzgün və təmiz saxlanmalı, yalnız müvafiq həkim məsləhəti ilə alınmalı və istifadə müddətinə əməl edilməlidir. Kompüter və digər ekran qarşısında uzun müddət işləyən şəxslər fasilələrlə gözlərini istirahət etdirməli, iş otağında yetərli işıqlandırma olmasına diqqət etməlidir.

Kəskin günəş şüalarından qorunmaq üçün gün eynəklərindən istifadə etmək, yüksək tozlu, kimyəvi maddəli mühitdə işləyərkən qoruyucu gözlük taxmaq məsləhətlidir. Balanslı qidalanma, A, C və E vitaminləri ilə zəngin qidaların qəbulu, bol su içmək və zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq da göz sağlamlığı üçün vacibdir. Allergiyaya meyilli olanlar isə mümkün qədər allergenlərdən uzaq durmalı, ehtiyac olduqda allergoloq və ya oftalmoloqdan məsləhət almalıdır.

Uşaqlarda və Yaşlılarda Göz Ağrısı

Uşaqlarda göz ağrısı adətən infeksiyalar, allergiya və ya gözə yad cismin düşməsi nəticəsində yaranır. Kiçik yaşlı uşaqlar bəzən şikayətlərini aydın ifadə edə bilmədiyindən, valideynlər diqqətli olmalı, uşağın gözünü tez-tez ovması, sulanması və ya işıqdan qaçması kimi davranışlara həssas yanaşmalıdır. Uşaqlarda baş verən hər cür göz ağrısı, xüsusilə görmədə dəyişikliklər müşahidə olunursa, təcili olaraq həkimə göstərilməlidir.

Yaşlılarda isə göz ağrısı daha çox xroniki xəstəliklərlə bağlı olur. Göz təzyiqinin artması, katarakta, diabetik retinopatiya və digər sistemik xəstəliklər ağrının və görmə pozğunluğunun əsas səbəbləridir. Bu yaş qrupunda profilaktika, vaxtaşırı göz müayinəsi və həkim nəzarəti xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Yaş artdıqca gözün quruluğu və toxumaların zəifləməsi də ağrı riskini artırır. Yaşlılar üçün xüsusi vitamin preparatları və göz damcıları həkim tövsiyəsi ilə istifadə olunmalıdır.

Göz Ağrısı və Psixoloji Faktorlar

Bəzən göz ağrısı fiziki səbəblərlə deyil, psixoloji faktorlarla bağlı olur. Stress, yorğunluq, yuxusuzluq və ya emosional gərginlik zamanı göz əzələlərində spazm, gərginlik və nəticədə ağrı hiss oluna bilər. Psixosomatik ağrılar xüsusilə ofis mühitində, uzun müddət kompüter qarşısında işləyən və daimi stress altında olan insanlarda rast gəlinir.

Bu kimi hallarda profilaktik tədbirlər, iş şəraitinin yaxşılaşdırılması, düzgün yuxu rejimi və istirahət, relaksasiya və stres idarəetmə üsulları göz ağrısının azalmasına kömək edir. Müxtəlif idman növləri, açıq havada gəzinti və yoga göz əzələlərinin rahatlamasını təmin edə bilər. Əgər ağrı davamlı olarsa və digər simptomlarla müşayiət olunarsa, həkimə müraciət etmək vacibdir, çünki bəzən psixoloji faktorlar digər xəstəliklərlə birgə də təsir göstərə bilər.

Göz ağrısı, səbəbindən asılı olmayaraq, insan həyatının müxtəlif sahələrində diskomfort yaradan və bəzən ciddi fəsadlara səbəb ola bilən bir problemdir. Onun vaxtında və düzgün qiymətləndirilməsi, səbəbinin dəqiq müəyyən olunması və səmərəli müalicə tədbirlərinin görülməsi gələcəkdə görmə qabiliyyətinin qorunması üçün əsas şərtdir. Göz ağrısının səbəbləri müxtəlif ola bilər və hər yaşda, hər peşədə olan insanlar risk altındadır. Profilaktik tədbirlərə əməl etmək, göz gigiyenasına diqqət yetirmək, vaxtında müayinələrdən keçmək və ən xırda dəyişiklikdə belə həkimə müraciət etmək hər bir fərd üçün önəmli olmalıdır. Unutmaq olmaz ki, görmə qabiliyyəti həyat keyfiyyətinin ayrılmaz hissəsidir və göz sağlamlığını qorumaq üçün hər kəs üzərinə düşən məsuliyyəti bilməli, ehtiyat tədbirlərinə riayət etməlidir.

Ən çox verilən suallar