Qüfeylə Namazı : Hüquqi Statusu, Dini Hökmü, Şərtləri

İslam dini insan həyatının müxtəlif mərhələlərini, gündəlik fəaliyyətlərini və ən önəmlisi, ibadət qaydalarını tənzimləyən geniş bir dini sistemdir. İbadət, müsəlmanın Allaha olan bağlılığını və itaətini göstərən əsas vasitə hesab olunur. Namaz isə bu ibadətlərin ən əsas və əhəmiyyətli hissəsidir. Namazın müxtəlif növləri və vaxtları var. Onlardan biri də, çox zaman dini ədəbiyyatda və xalq arasında maraqla qarşılanan “Qüfeylə Namazı”dır. Bəzi mənbələrdə “Qüfeylə” və ya “Qüfleyə” adlandırılan bu namazın tarixi, hökmü, fəziləti və icra qaydaları barədə geniş məlumatların verilməsi zərurəti vardır. Qüfeylə Namazı xüsusilə İslamın başlanğıc dövrlərində, ilk müsəlmanların həyatında, eləcə də bu günün bəzi müsəlman icmalarında xüsusi dəyərləndirilir. Hər bir müsəlman üçün ibadətin əsl mənasını anlamaq, onun mənəvi və ruhi təsirlərini hiss etmək üçün Qüfeylə Namazı barədə doğru və geniş məlumat almaq vacibdir. Namazın bu növünün hansı məqamda, necə, hansı niyyətlə və hansı dualarla qılındığını bilmək, insanı həm dini baxımdan, həm də mənəvi baxımdan zənginləşdirir. Qüfeylə Namazının mahiyyətinin, tarixi inkişafının, dini hökmlərinin, fəzilətlərinin, qılınma qaydalarının, digər namaz növləri ilə fərqinin, vəzifə və sünnə məsələlərinin aydın izahı, möminlərin dini həyatında mühüm yer tutur.

Qüfeylə Namazının Mənşəyi və Tarixi İnkişafı

Qüfeylə Namazı İslam tarixində, xüsusilə də, Məhəmməd peyğəmbərin (s) zamanında və ondan sonra müsəlman icmasında qılınan, xüsusi əhəmiyyət kəsb edən namazlardandır. Ərəbcə “qüfeylə” sözü “az əvvəl, bir az qalmış” mənasını verir. Termin olaraq isə, Qüfeylə Namazı axşam namazı ilə məğrib namazı arasında qılınan iki rəkətli müstəhəb (təqdir olunan, savab qazandıran) namaz növüdür. İslamın ilk illərində müsəlmanlar axşam namazını vaxtında qılmağa və Qüfeylə Namazını yerinə yetirməyə böyük önəm verirdilər. İmamlar, xüsusilə İmam Cəfər Sadiq və İmam Əli (ə) Qüfeylə Namazının savabını və mənəvi təsirini tez-tez vurğulamışlar. Tarixi mənbələrdə qeyd olunur ki, bu namazın başlanğıcı hələ Mədinə dövrünə, müsəlmanların məscid və ibadət həyatının daha da dərinləşdiyi bir zamana təsadüf edir. Hədis və rəvayətlərdə onun fəziləti və müstəhəbliyi barədə kifayət qədər məlumatlar vardır. Qüfeylə Namazı təkcə müsəlmanlar arasında deyil, həmçinin bəzi İslam təriqətlərində də xüsusi bir mərasim, ruhi hazırlıq və dua vasitəsi kimi dəyərləndirilir.

Qüfeylə Namazının Hüquqi Statusu və Dini Hökmü

Qüfeylə Namazı fiqh elminin araşdırdığı ibadət məsələlərindən biridir. Əhli-sünnə və şiə fiqhində bu namaz haqqında bəzən fərqli fikirlər olsa da, ümumilikdə onun müstəhəb olduğu qəbul edilir. Yəni, bu namazı qılmaq dini baxımdan vacib deyil, lakin yerinə yetirilməsi insan üçün savab gətirir. İslam hüququnun müxtəlif məktəblərində Qüfeylə Namazının statusu, vacibliyi və sünnət olub-olmaması barədə müzakirələr aparılıb. Bəzi alimlər bu namazı axşam namazı ilə məğrib namazı arasında qılınmasını təşviq edib, bəziləri isə onun xüsusi vaxtının olmadığını bildiriblər. Qüfeylə Namazı dini praktikada müstəhəb namazlar siyahısına daxil edilir və bu səbəbdən, onu qılmayanlar günah qazanmır, amma qılanlar böyük savab əldə etmiş olurlar. İslam hüququnda bu cür müstəhəb ibadətlərin məqsədi insanı Allaha daha da yaxınlaşdırmaq, gündəlik həyatında ruhunu təmizləmək və mənəvi tərbiyəsini möhkəmləndirməkdir.

Qüfeylə Namazının Qılınma Vaxtı və Şərtlər

Qüfeylə Namazının ən əsas xüsusiyyətlərindən biri də onun qılınma vaxtıdır. Fiqhi mənbələrdə qeyd olunur ki, bu namaz axşam (məğrib) azanından sonra, məğrib və işa namazları arasında, əsasən axşam namazından sonra, işa namazına qədər olan müddətdə qılınır. Bu müddət çox uzun olmasa da, Qüfeylə Namazı üçün kifayət qədər vaxt ayrılır. Şiə məzhəbinə görə, axşam namazı ilə işa namazı arasında iki rəkət namaz qılmaq Qüfeylə Namazı sayılır. Əhli-sünnə məzhəbində isə bu namaz bəzən fərqli vaxtlarda qılınır və müəyyən bölgələrdə adət olaraq başqa vaxtlarda yerinə yetirilə bilər. Qüfeylə Namazının şərtləri digər nafilə (sünnə, müstəhəb) namazlarla eynidir: dəstəmazlı olmaq, pak libasda olmaq, üzü qibləyə yönəlmək, niyyət etmək və diqqətli olmaq lazımdır. Bu şərtlərə riayət edərək qılınan Qüfeylə Namazı ibadət edən şəxsin Allaha yaxınlaşmasında və mənəvi saflaşmasında mühüm rol oynayır.

Qüfeylə Namazının Qılınma Qaydası və Duaları

Qüfeylə Namazı iki rəkət halında qılınır və xüsusi niyyəti var. Niyyət edilir ki, “Qüfeylə Namazı qılıram, qurbətən ilallah”. Hər rəkətdə Fatiha surəsi oxunduqdan sonra ikinci rəkətdə xüsusi dua oxunur. Bu dua “Qüfeylə Duası” adlanır və çox mühüm hesab olunur. Dua belədir:
“Allahummə inni əs’əluka bima tərta bi-hi min əmrik, və əuzü bikə min səxtikə, və bi-mərifətikə və miftahi rəhmətikə…” və sair. Bu dua mənbələrdə daha uzun şəkildə qeyd olunur və namazın ikinci rəkətində, Fatihadan sonra, rükuya getməmişdən əvvəl oxunur. Namazın qaydası, rəkətlərin oxunuş ardıcıllığı, səcdə və salam mərhələləri digər nafilə namazlarla eynidir. Hər iki rəkətdə istənilən surə oxuna bilər, amma bəzi alimlər müəyyən surələrin (məsələn, “İxlas”, “Kafirun”) oxunmasını tövsiyə ediblər. Qüfeylə Namazını qıldıqdan sonra insan dua edərək, Allahdan bağışlanma və bərəkət diləyə bilər.

Qüfeylə Namazının Fəzilətləri və Ruhani Təsiri

Qüfeylə Namazı bir çox hədis və dini rəvayətlərdə fəzilətli ibadət kimi təqdim olunur. Müsəlman alimləri, xüsusilə də şiə mənbələrində, bu namazın insanın ruhuna müsbət təsir etdiyini, günahların bağışlanmasına səbəb olduğunu və insanın dua və istəklərinin qəbul olunduğunu qeyd edirlər. Peyğəmbər (s) və İmam Əli (ə) bu namazı qılmağı təşviq etmiş, onun fəzilətlərini dəfələrlə vurğulamışlar. Qüfeylə Namazı qılan insan, gündəlik həyatın stres və qayğılarından uzaqlaşır, Allaha daha yaxın hiss edir, ürəyində ruhi rahatlıq və dinclik tapır. Həmçinin, bu namaz bəzən duaların qəbul olunması üçün bir vasitə kimi də təqdim olunur. Müsəlmanlar arasında geniş yayılmış inanca görə, Qüfeylə Namazı insanın Allahla əlaqəsini gücləndirir və dini həyatında daha məsuliyyətli olmasına şərait yaradır.

Qüfeylə Namazı ilə Digər Nafilə Namazlar Arasındakı Fərqlər

İslam dinində müstəhəb və ya nafilə namazların bir çox növləri mövcuddur. Bunlar arasında Qüfeylə Namazı özünəməxsus yeri və icra qaydası ilə seçilir. Digər nafilə namazlardan fərqli olaraq, Qüfeylə Namazının müəyyən bir vaxtı və xüsusi duası vardır. Məsələn, təhəccüd namazı gecə vaxtı qılınır, duha namazı isə günortadan əvvəl, günəş doğandan sonra yerinə yetirilir. Qüfeylə Namazı isə yalnız axşam və işa namazları arasında, məhdud zaman kəsiyində qılınır. Həmçinin, Qüfeylə Namazında xüsusi “Qüfeylə Duası” oxunur ki, bu da digər nafilə namazlardan fərqli olaraq onu daha məxsusi və mənalı edir. Nafilə namazların ümumi məqsədi insanın mənəviyyatını gücləndirməkdir, amma hər birinin fərqli vaxtı və icra xüsusiyyətləri var.

Qüfeylə Namazının İctimai və Ailə Həyatında Rolu

Qüfeylə Namazı təkcə fərdi ibadət kimi yox, ailə və cəmiyyət həyatında da mühüm rol oynayır. Bir çox ailələrdə böyüklər Qüfeylə Namazını övladlarına öyrədir, birlikdə qılır və dini tərbiyənin bir hissəsi kimi ona xüsusi diqqət yetirirlər. Müsəlman icmalarında, xüsusilə dini bayram və mərasimlərdə Qüfeylə Namazı qılmaq ənənəvi xarakter daşıyır. İctimai mühitdə, məscidlərdə və dini ocaqlarda bu namazın birgə qılınması insanların həm dini, həm də sosial əlaqələrini möhkəmləndirir. Qüfeylə Namazı ailə üzvləri arasında birliyə, həmrəyliyə, mənəvi dəyərlərin təbliğinə və nəsildən-nəsilə ötürülməsinə səbəb olur. Bu namaz vasitəsilə ailələr və icmalar Allaha daha yaxın olmağın, birlik və bərabərliyin əhəmiyyətini dərk edirlər.

Qüfeylə Namazının Psixoloji və Ruhi Təsiri

İnsanın gündəlik həyatında rast gəldiyi stress, narahatlıq və gərginlik hallarını aradan qaldırmaq üçün ibadətlərin, xüsusilə də nafilə namazların xüsusi təsiri vardır. Qüfeylə Namazı ruhi tarazlığın bərpası, daxili rahatlıq və psixoloji sakitliyin əldə olunması baxımından çox faydalıdır. Bu namazın qılınması zamanı insan tam səmimi şəkildə Allaha yönəlir, gündəlik qayğılardan uzaqlaşır və dua vasitəsilə özünü daha inamlı və güclü hiss edir. Mütəxəssislər qeyd edir ki, dini ibadət və meditasiya insan psixikasında sakitlik və məmnunluq hisslərini artırır. Qüfeylə Namazı insanın öz mənəvi aləminə daha dərin baxmasına, mənfi emosiyalardan azad olmasına və daxili qüvvəsini tapmasına şərait yaradır.

Qüfeylə Namazı ilə Bağlı Məşhur Rəvayətlər və Hədislər

Qüfeylə Namazının fəziləti, əhəmiyyəti və icrası barədə bir sıra məşhur hədislər və rəvayətlər mövcuddur. Əhli-beyt imamları və səhabələr bu namazın qılınmasını təkidlə tövsiyə etmişlər. Rəvayət olunur ki, Məhəmməd peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Axşam namazı ilə işa namazı arasında qılınan Qüfeylə Namazı, Allahın rəhmətini cəlb edən ən üstün ibadətlərdəndir.” İmam Cəfər Sadiq (ə) isə qeyd etmişdir: “Qüfeylə Namazı günahların bağışlanmasına, duaların qəbuluna və ürəyin rahatlığına səbəb olur.” Bu cür hədislər və rəvayətlər Qüfeylə Namazının İslam dinində və müsəlmanların gündəlik həyatında nə qədər böyük önəm daşıdığını göstərir. Tarixi mənbələr və klassik fiqh kitablarında bu hədislərin müxtəlif variantları və təfsirləri vardır.

Qüfeylə Namazının Müasir Dövrdə Əhəmiyyəti və Tətbiq

İndiki dövrdə, texnologiyanın və sürətli həyat tərzinin hökm sürdüyü bir zamanda, insanların mənəvi ehtiyacları daha da artıb. Müsəlmanlar üçün Qüfeylə Namazı, gündəlik tələskənlik və qayğılar arasında bir nəfəs alma, ruhi bərpa və Allaha daha yaxın olmaq üçün gözəl bir fürsət yaradır. Dini ənənələrə bağlı olan ailələr, bu namazı müntəzəm şəkildə yerinə yetirməyə və yeni nəslə öyrətməyə böyük diqqət göstərirlər. Müasir islam alimləri Qüfeylə Namazının ruhani, psixoloji və sosial əhəmiyyətini vurğulayır, onu həyatın mənəvi tərbiyə hissəsinin ayrılmaz hissəsi kimi dəyərləndirirlər. Gənc nəsil üçün bu namaz həm dini biliklərin artırılması, həm də şəxsiyyətin inkişafında mühüm rol oynayır.

Qüfeylə Namazı İslamın zəngin ibadət ənənəsinin bir hissəsi olaraq həm dini, həm də mənəvi baxımdan böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu namazın tarixi kökləri, fiqhi hökmləri, qılınma qaydası, duaları və fəzilətləri barədə geniş məlumatlar hər bir müsəlmanın gündəlik həyatında tətbiq edə biləcəyi dəyərli biliklərdir. Qüfeylə Namazı yalnız bir ibadət formasından ibarət deyil, eyni zamanda insanın ruhani təmizlənməsi, psixoloji rahatlığı və ictimai birlik üçün önəmli bir vasitədir. Müasir dövrdə belə, bu namazın insan həyatında yerini qoruyub saxlaması, onun dini və sosial dəyərlər sistemində nə qədər əhəmiyyətli olduğunun göstəricisidir. Qüfeylə Namazının davamlı qılınması, müsəlmanlar üçün Allaha daha yaxın olmaq, mənəvi inkişaf və ailə, cəmiyyət birliyinin möhkəmləndirilməsi baxımından əvəzsiz bir ibadət formasıdır.

Ən çox verilən suallar