Azərbaycan Respublikasının milli təhlükəsizliyinin və ərazi bütövlüyünün qorunmasında Sərhəd Qoşunlarının rolu əvəzsizdir. Dövlətin sərhədləri yalnız coğrafi xəritədə bir xətt deyil, həm də suverenliyin simvolu, müstəqilliyin əsas dayağı və daxili sabitliyin təminatçısıdır. Sərhədlərin qorunması hər bir ölkənin dövlətçilik prinsiplərinin ayrılmaz tərkib hissəsidir. Azərbaycanın geosiyasi mövqeyi və strateji əhəmiyyəti nəzərə alındıqda sərhədlərin etibarlı mühafizəsi daha da aktuallaşır. Azərbaycan Sərhəd Qoşunları bu mühüm və məsuliyyətli vəzifənin icrası üçün fəaliyyət göstərir.
Sərhəd Qoşunları dövlətin xüsusi hərbi strukturudur və onların fəaliyyət sahəsinə ölkənin quru və su sərhədlərinin mühafizəsi, sərhəd xəttinin tam təhlükəsiz saxlanılması, qaçaqmalçılığa və qanunsuz sərhəd keçidlərinə qarşı mübarizə daxildir. Eyni zamanda Sərhəd Qoşunları beynəlxalq miqyasda sərhəd təhlükəsizliyi siyasətinin reallaşdırılmasında, regional əməkdaşlığın genişləndirilməsində və ölkənin müdafiə qabiliyyətinin gücləndirilməsində mühüm rol oynayır.
Sərhəd Qoşunlarının tarixi və inkişaf mərhələləri
Azərbaycan Sərhəd Qoşunlarının tarixi XX əsrin əvvəllərinə, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrünə təsadüf edir. 1918-ci ildə elan edilən müstəqillikdən sonra dövlətin sərhədlərinin qorunması üçün xüsusi qurumlar yaradılıb. Həmin dövrdə sərhəd mühafizə xidməti əsasən könüllülər və hərbi hissələr vasitəsilə təşkil olunurdu. 1920-ci ildən etibarən Sovet İttifaqının tərkibində olan Azərbaycan Respublikasının sərhədləri ümumittifaq sərhəd qoşunları tərəfindən mühafizə olunurdu.
Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra sərhəd mühafizəsi sahəsində ciddi islahatlara başlanılıb. 1992-ci ildə Dövlət Sərhəd Xidməti yaradılıb və sərhədlərin tam şəkildə qorunması bu quruma həvalə olunub. İlk illərdə maddi-texniki bazanın zəif olması, regiondakı münaqişələr və siyasi qeyri-sabitlik sərhəd mühafizəsinin təşkilində çətinliklər yaratsa da sonrakı dövrdə bu sahədə köklü dəyişikliklər edilib. Azərbaycan Sərhəd Qoşunları müasir tələblərə uyğun yenidən formalaşdırılıb, sərhəd mühafizə sistemi tam təkmilləşdirilib və peşəkar kadr korpusu hazırlanıb.
Sərhəd Qoşunlarının əsas funksiyaları və vəzifələri
Sərhəd Qoşunlarının fəaliyyəti Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və dövlət qanunvericiliyi çərçivəsində həyata keçirilir. Bu qurumun başlıca vəzifəsi dövlət sərhədlərinin toxunulmazlığının təmin edilməsidir. Konkret olaraq Sərhəd Qoşunlarının əsas funksiyalarına aşağıdakılar daxildir:
Dövlət sərhəd xəttinin pozulmasının qarşısının alınması və sərhəd təhlükəsizliyinin təmin edilməsi
Sərhəd-keçid məntəqələrində nəzarət və yoxlama tədbirlərinin həyata keçirilməsi
Qaçaqmalçılığa, narkotik vasitələrin və silahların qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə
Sərhəd bölgələrində əhalinin və obyektlərin təhlükəsizliyinin təmin olunması
Dövlət sərhədində hərbi və strateji infrastrukturun qorunması
İnsidentlər və fövqəladə hallar zamanı operativ tədbirlərin həyata keçirilməsi
Xüsusi risk zonalarında və sərhədboyu ərazilərdə nəzarətin gücləndirilməsi
Azərbaycan Sərhəd Qoşunları yalnız dövlətin quru sərhədlərinin deyil, eyni zamanda Xəzər dənizindəki su sərhədlərinin də təhlükəsizliyinə cavabdehdir.
Sərhəd Qoşunlarının strukturu və idarəetmə sistemi
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Sərhəd Xidməti Sərhəd Qoşunlarının idarə olunmasına cavabdeh olan əsas dövlət qurumudur. Dövlət Sərhəd Xidməti birbaşa Prezidentə tabe olan və ölkənin sərhəd təhlükəsizliyini təmin edən xüsusi statuslu qurumdur.
Sərhəd Qoşunlarının strukturuna aşağıdakı bölmələr daxildir:
Quru sərhəd dəstələri və sərhəd mühafizə bölmələri
Sərhəd-keçid məntəqələri və nəzarət-buraxılış məntəqələri
Sərhəd donanması (Xəzər dənizinin mühafizəsi üçün)
Xüsusi təyinatlı sərhəd dəstələri və mobil qruplar
Texniki müşahidə və elektron nəzarət sistemləri
Sərhəd patrulları və operativ xidmət bölmələri
Sərhəd Qoşunlarının fəaliyyətinin effektiv təşkili üçün müasir texnologiyalar tətbiq olunur. Elektron nəzarət sistemləri, termal kameralar, radarlar, pilotsuz uçuş aparatları və digər texniki vasitələr sərhəd mühafizəsində geniş istifadə edilir.
Sərhəd bölgələrinin xüsusiyyətləri və mühafizə rejimi
Azərbaycanın sərhədləri strateji cəhətdən mühüm əhəmiyyət daşıyır. Ermənistan, İran, Gürcüstan və Rusiya ilə olan quru sərhədləri, eyni zamanda Xəzər dənizindəki su sərhədləri regional və beynəlxalq təhlükəsizliyin ayrılmaz hissəsidir. Ermənistanla sərhəd xüsusilə həssas və təhlükəli zona sayılır. Uzun illər davam edən münaqişə və 44 günlük Vətən Müharibəsi sərhəd mühafizəsinin əhəmiyyətini bir daha ortaya qoyub.
İran və Gürcüstanla olan sərhədlər əsasən humanitar və iqtisadi əlaqələrin inkişafı üçün istifadə edilir. Buna baxmayaraq, sərhəd-keçid məntəqələrində təhlükəsizlik tədbirləri maksimum səviyyədə təşkil olunur. Xəzər dənizinin sərhədboyu zolağı isə Azərbaycanın enerji resurslarının qorunması və dəniz təhlükəsizliyinin təmin edilməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Azərbaycan Sərhəd Qoşunlarının texniki imkanları və müasir silahlanması
Azərbaycan Sərhəd Qoşunları müasir döyüş və müşahidə texnikası ilə təchiz olunub. Sərhəd zolaqlarında optik-elektron müşahidə sistemləri, radar kompleksləri və sensor avadanlıqlar quraşdırılıb. Bu texnologiyalar sərhəd pozuntularının və qeyri-qanuni fəaliyyətlərin aşkarlanmasını sürətləndirir.
Sərhəd donanması müasir patrul gəmiləri və sürətli katerlərlə təchiz olunub. Dəniz sərhədlərində sualtı diversiya təhlükələrinin qarşısının alınması məqsədilə xüsusi texnika və avadanlıqlar tətbiq edilir. Eyni zamanda pilotsuz uçuş aparatları, mobil müşahidə sistemləri və zirehli nəqliyyat vasitələri sərhəd mühafizəsində geniş istifadə olunur.
Sərhəd Qoşunlarının beynəlxalq əməkdaşlığı və təcrübə mübadiləsi
Azərbaycan Sərhəd Qoşunları beynəlxalq səviyyədə müxtəlif dövlətlərin sərhəd xidməti qurumları ilə sıx əməkdaşlıq edir. Xüsusilə qonşu dövlətlərlə sərhədlərin qarşılıqlı mühafizəsi və sərhəd təhlükəsizliyinin təmin edilməsi istiqamətində birgə tədbirlər həyata keçirilir.
Azərbaycan Dövlət Sərhəd Xidməti BMT, ATƏT, GUAM və digər beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edir, sərhəd təhlükəsizliyi sahəsində təcrübə mübadiləsi və təlim proqramlarında iştirak edir. Eyni zamanda beynəlxalq sərhəd forumlarında və müzakirələrdə Azərbaycanın mövqeyi yüksək səviyyədə təqdim olunur.
Sərhəd mühafizəsində vətəndaş məsuliyyəti və cəmiyyətin rolu
Sərhəd təhlükəsizliyinin təmin edilməsində təkcə dövlət qurumlarının deyil, həm də vətəndaş cəmiyyətinin rolu böyükdür. Sərhəd zolağında yaşayan əhali, fermer təsərrüfatları və yerli icmalar sərhəd pozuntularının qarşısının alınmasında mühüm rol oynayır. Dövlət bu istiqamətdə əhalinin maarifləndirilməsinə, vətənpərvərlik ruhunun gücləndirilməsinə və ictimai dəstəyin təmin olunmasına xüsusi önəm verir.
Eyni zamanda Sərhəd Qoşunlarının tərkibində xidmət etmək, sərhəd bölgələrinin müdafiəsində iştirak etmək hər bir vətəndaş üçün şərəfli vəzifə hesab olunur. Bu, həm də vətənin müstəqilliyinə və ərazi bütövlüyünə olan sədaqətin təzahürüdür.
Azərbaycan Sərhəd Qoşunları dövlətin müstəqilliyinin, suverenliyinin və təhlükəsizliyinin əsas dayaqlarından biridir. Sərhəd mühafizəsinin peşəkar şəkildə təşkili, müasir texnologiyaların tətbiqi və hərbi potensialın gücləndirilməsi ölkənin müdafiə qabiliyyətinin əsas hissəsini təşkil edir.
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Sərhəd Xidməti və Sərhəd Qoşunları öz fəaliyyətləri ilə sərhədlərin etibarlı mühafizəsini təmin edir, qaçaqmalçılıq, sərhəd cinayətləri və digər təhlükələrin qarşısını alır. Bu, təkcə dövlət təhlükəsizliyinin deyil, həm də ölkənin iqtisadi, sosial və regional sabitliyinin qorunmasına xidmət edir.
Ən Çox Verilən Suallar
Sərhəd Qoşunları 1992-ci ildə Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra yaradılıb və fəaliyyətə başlayıb.
Əsas vəzifə dövlət sərhədlərinin mühafizəsi, sərhəd pozuntularının və qeyri-qanuni fəaliyyətlərin qarşısının alınmasıdır.
Radar sistemləri, müşahidə kameraları, pilotsuz uçuş aparatları, patrul qayıqları və digər müasir avadanlıqlar istifadə edilir.
Quru sərhəd dəstələri, sərhəd donanması, xüsusi təyinatlı bölmələr, sərhəd-keçid məntəqələri və texniki nəzarət qrupları mövcuddur.
Sərhəd donanması və sualtı təhlükələrin qarşısının alınması üçün müasir patrul qayıqları və avadanlıqlar tətbiq edilir.
Əhali sərhəd təhlükəsizliyinə dəstək verir, pozuntular barədə məlumat verir və sərhəd mühafizəsinə yardım edir.
Əməliyyat tədbirləri, sərhəd-keçid məntəqələrində yoxlamalar və texnoloji nəzarət vasitələri ilə qaçaqmalçılığın qarşısı alınır.
Vətəndaşlar hərbi hazırlıq keçməli, fiziki və psixoloji cəhətdən sağlam olmalı və xüsusi təlim proqramlarını başa vurmalıdır.
BMT, ATƏT və digər beynəlxalq təşkilatlarla sərhəd təhlükəsizliyi üzrə layihələr və birgə tədbirlər həyata keçirilir.
Texniki imkanların genişləndirilməsi, sərhəd bölgələrinin müasir texnologiyalarla təmin olunması və əməkdaşlığın gücləndirilməsi planlaşdırılır.
