COVID-19 pandemiyası dünya üzərində bir çox dəyişikliklərə səbəb oldu. Bu böhran, təkcə insanların sağlamlığına deyil, həm də iqtisadiyyat, təhsil və sosial həyatımıza təsir etdi. Virusun yayılmasını dayandırmaq və cəmiyyətləri qorumaq üçün dünyada bir çox peyvəndlər inkişaf etdirildi. Bunlar arasında Pfizer-BioNTech COVID-19 vaksini, dünyanın ən çox istifadə olunan və etibarlı vaksinlərindən biri olmuşdur. Pfizer-BioNTech vaksini, insan bədənində COVID-19 virusunun S (spike) zülalına qarşı immunitetin yaranmasına səbəb olan bir mRNA vaksinidir.
Pfizer Vaksininin Yaradılması və Tədqiqat Prosesi
Pfizer-BioNTech COVID-19 vaksini, birgə əməkdaşlıqla Pfizer və BioNTech şirkətləri tərəfindən hazırlanmışdır. BioNTech, Almaniyada yerləşən biotexnologiya şirkətidir və ilk dəfə mRNA texnologiyasına əsaslanan vaksin üzərində işləməyə başlamışdır. Bu texnologiya, virusdan birbaşa istifadə etmədən, bədənin immun sistemini virusun spesifik zülalına qarşı hazırlamağa kömək edir.
Pfizer və BioNTech, COVID-19-un insanlara təsirini nəzərə alaraq bu yeni vaksin texnologiyasını çox sürətli bir şəkildə inkişaf etdirdilər. 2020-ci ilin iyul ayında Pfizer və BioNTech şirkətləri, dünyada ilk dəfə COVID-19-a qarşı mRNA texnologiyasını istifadə edən vaksininin klinik sınaqlarına başladılar. Kliniki tədqiqatlar, vaksinin təhlükəsizliyini və effektivliyini test etmək üçün üç mərhələdə həyata keçirildi: mərhələ 1, mərhələ 2 və mərhələ 3.
Pfizer Vaksininin Tərkibi
Pfizer-BioNTech vaksini, əsasən mRNA texnologiyasına əsaslanır. Vaksinin əsas tərkib hissəsi, virusun S (spike) zülalının kodunu daşıyan mRNA molekullarıdır. Bu mRNA molekulları bədənin hüceyrələrinə daxil olaraq, onların S zülalını istehsal etməsinə səbəb olur. Hüceyrələr bu zülalı tanıyır və bu, bədəndə immun cavab yaradır.
Vaksinin tərkibində həmçinin lipid nanopartikülləri, bu mRNA-nın hüceyrələrə çatdırılmasına kömək edən maddələr mövcuddur. Digər köməkçi maddələr isə vaksinin sabitliyini təmin etmək və saxlama şəraitində qorunmasını təmin etmək üçün istifadə olunur.
Pfizer Vaksininin Effektivliyi
Pfizer-BioNTech COVID-19 vaksini, geniş miqyaslı klinik sınaqlarda yüksək effektivlik göstərmişdir. İlk mərhələ tədqiqatları 2020-ci ilin sonunda başa çatdı və vaksin təxminən 95% effektivliklə təsdiqləndi. Bu, vaksin tətbiq edildikdən sonra insanların COVID-19 infeksiyasına qarşı qorunduğunu göstərir. Vaksinin effektivliyi, bir çox dəyişkəndən asılıdır, məsələn, vaksin hansı yaş qrupunda və ya hansı sağlamlıq vəziyyətində olan insanlara verilir.
Vaksinin ikinci dozası veriləndən sonra daha yüksək bir qoruma əldə edilir. İlk doza tətbiq edildikdən sonra bir neçə gün ərzində immunitet qurulmağa başlayır, lakin ikinci dozanın alınmasından sonra qoruma əhəmiyyətli dərəcədə artır. Pfizer vaksini, COVID-19-un müxtəlif variantlarına qarşı da müəyyən dərəcədə təsirli olduğunu göstərmişdir, amma bəzi yeni virus növlərinə qarşı effektivlikdə müəyyən azalmalar müşahidə olunmuşdur.
Pfizer Vaksininin Yan Təsirləri
Pfizer-BioNTech vaksini, çox yaxşı tolerantlıq ilə qəbul edilir, amma bəzi insanlar yan təsirlər yaşayır. Ən çox rast gəlinən yan təsirlərdən bəziləri aşağıdakılardır:
- Ağrı və şişlik: Çox vaxt vaksin inyeksiya olunduqdan sonra inyeksiya yerində ağrı, şişlik və ya qızartı meydana gəlir.
- Yorğunluq: Vaksin tətbiq edildikdən sonra bir neçə gün ərzində yorğunluq hissi müşahidə olunur.
- Əzələ ağrıları: Bəzi insanlar, xüsusilə ikinci doza vurulduqda, əzələlərində ağrı hiss edə bilərlər.
- Baş ağrısı: Vaksinlə əlaqəli baş ağrıları da nadir deyil.
- Qızdırma və üşütmə: Bəzi hallarda, vaksinin tətbiqindən sonra qızdırma və üşütmə müşahidə oluna bilər.
Yan təsirlər ümumiyyətlə yüngüldür və bir neçə gün ərzində keçib gedir. Lakin, çox nadir hallarda ciddi allergik reaksiyalar (anafilaksiya) baş verə bilər, buna görə də vaksin tətbiq edildikdən sonra insanlar bir neçə dəqiqə müşahidə altında saxlanır.
Pfizer Vaksininin Saxlanması və Paylanması
Pfizer-BioNTech vaksini çox soyuq şəraitdə saxlanılmalıdır. Orijinal olaraq, vaksin -70°C-də saxlanmalı idi, lakin sonradan vaksin daha yüngül temperaturda, -20°C-də saxlanması üçün uyğun hala gətirildi. Bu dəyişiklik, vaksinlərin daha geniş miqyasda və daha asan şəkildə paylanmasını təmin etdi. Vaksinlər təcili olaraq istehsal olunduğu üçün, onun paylanması sürətləndirilmiş və dünya miqyasında kütləvi immunizasiya kampaniyaları həyata keçirilmişdir.
Pfizer Vaksini və Ümumi Cəmiyyətin Qorunması
Pfizer-BioNTech vaksini, yalnız şəxsi sağlamlıq üçün deyil, həm də cəmiyyətin ümumi qorunması üçün vacibdir. Vaksin, pandemiyanı nəzarət altına almağa, xəstəxanalar üçün yükü azaltmağa və sosial həyatın bərpasına kömək edir. Vaksin, infeksiyanın yayılmasını azaltmaqla yanaşı, insanların xəstələnməsinin qarşısını alır və COVID-19-u yaşayanların ağırlaşma riskini də azaldır.
Cəmiyyətin geniş şəkildə peyvənd edilməsi, sürətli immunitetin yaranmasına və daha əvvəlki həyat tərzinin bərpasına imkan yaradır. Həmçinin, Pfizer vaksininin digər variantlara qarşı da mübarizə aparması və yeni infeksiyaların qarşısını alması, dünya miqyasında pandemiyanın qarşısını almağa kömək edir.
Pfizer Vaksini ilə Bağlı Müzakirələr və Sosial Təsirlər
Pfizer vaksini, bəzən mübahisələrə səbəb olmuşdur. Bir çox insan vaksininin təhlükəsizliyi, effektivliyi və uzunmüddətli təsirləri ilə bağlı suallar vermişdir. Bəzi sosial qruplar vaksinə qarşı çıxmış, təkcə onun etibarlılığına deyil, həm də peyvəndin sürətlə təsdiqlənməsinə şübhələrini ifadə etmişdir.
Eyni zamanda, vaksinlərin dünya üzrə bərabər paylanması və təchizat məsələləri də geniş müzakirə olunmuşdur. İqtisadi inkişaf etmiş ölkələr vaksinləri daha tez əldə edə bilmiş, inkişaf etməkdə olan ölkələr isə vaksinin çatışmazlığı ilə üzləşmişdir.
Pfizer-BioNTech COVID-19 vaksini, pandemiyanın qarşısını almaqda və cəmiyyətin qorunmasında əsas rol oynayan vaksinlərdən biridir. Yüksək effektivlik və təhlükəsizlik səviyyələri ilə bu vaksin, insanları qorumağa və həyatın normal axışını bərpa etməyə kömək edir. Həmçinin, vaksin dünyadakı sağlamlıq mütəxəssisləri tərəfindən tövsiyə edilərək, qlobal səviyyədə tətbiq olunmuşdur.
Pfizer vaksininin tətbiqi, insanları COVID-19-dan qorumaqla yanaşı, ümumilikdə pandemiyanı nəzarət altına almağa da kömək edir. Müxtəlif ölkələrdə tətbiq olunan bu vaksin, gələcəkdə daha da təkmilləşdirilərək, digər variantlara qarşı daha da təsirli hala gələcəkdir.
Ən Çox Verilən Suallar
Pfizer-BioNTech vaksini, 12 yaş və yuxarı olan şəxslərə tətbiq oluna bilər.
Pfizer-BioNTech vaksini iki doza şəklində verilir. İlk doza tətbiq edildikdən 3 həftə sonra ikinci doza verilir.
Ən çox rast gəlinən yan təsirlər arasında ağrı, yorğunluq, baş ağrısı və qızdırma vardır. Yan təsirlər adətən yüngül və keçici olur.
Pfizer vaksini, COVID-19-un bir çox variantına qarşı təsirli olsa da, bəzi yeni variantlarla əlaqədar effektivlikdə azalma müşahidə edilmişdir.
Pfizer-BioNTech vaksini, COVID-19-a qarşı təxminən 95% effektivdir.
Pfizer vaksini -70°C-də saxlanmalı idi, lakin sonradan daha yüngül temperaturda -20°C-də saxlanılması mümkün oldu.
Pfizer-BioNTech vaksini, dünya miqyasında bir çox ölkədə istifadə olunur və COVID-19-a qarşı mübarizənin əsas silahlarından biridir.
Pfizer-BioNTech vaksini, klinik sınaqlarda yüksək təhlükəsizlik göstəricilərinə sahib olmuşdur. Ciddi yan təsirlər çox nadirdir.
Tam qorunma ikinci dozanın tətbiqindən təxminən bir neçə həftə sonra əldə edilir.
Pfizer-BioNTech vaksini, 12 yaş və yuxarı yaş qruplarına tövsiyə olunur.
