Əllərin Qaşınması : Klinik Təsviri, Lokal Dəri Problemləri

Əllərin qaşınması həyatın müxtəlif dövrlərində qarşılaşılan, lakin diqqətdən kənar qala biləcək narahatlıq yaradan simptomlardan biridir. Qaşınma hissi, həm tibbi, həm də psixoloji mənşəli ola bilər və müxtəlif səbəblərdən qaynaqlana bilər. Bu simptom təkcə dəridə yaranan lokal problemlərdən deyil, həmçinin sistemli xəstəliklərdən, allergik reaksiyalardan, parazit infeksiyalarından və başqa amillərdən irəli gələ bilər. Əllər bədənimizin ən çox istifadə olunan və digər insanlarla ən çox təmasda olan hissələrindən biridir. Ona görə də, burada yaranan qaşınma gündəlik həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərə bilər.

Əllərin Qaşınmasının Tərifi və Klinik Təsviri

Qaşınma (pruritus) – dəridə yaranan, insanın qaşınmağa və dərini qıcıqlanmış nahiyəni ovuşdurmağa vadar edən narahatlıqdır. Əllərdə qaşınma təkcə dəri səthində qıcıqlanma deyil, həm də bu qıcıqlanmanın nəticəsi olaraq ortaya çıxan reaksiya halıdır. Qaşınma ilə bərabər dəridə qızartı, quruluq, qabıqlanma və ya kiçik səpkilər də müşahidə oluna bilər.

Reklam

Əllərdə qaşınma müvəqqəti və ya davamlı, yüngül və ya şiddətli ola bilər. Bu simptom insanın gündəlik iş qabiliyyətinə, yuxusuna, sosial münasibətlərinə mənfi təsir göstərə bilər. Qaşınmanın intensivliyi və davamlılığı onun səbəbinə görə dəyişir.

Lokal Dəri Problemləri və Əllərin Qaşınması

Əllərdə qaşınmanın ən çox rast gəlinən səbəblərindən biri də lokal dəri xəstəlikləridir. Bunlara aşağıdakılar daxildir:

Quru dəri (kseroz) – xüsusilə qış aylarında, soyuq və quru havada dərinin quruması və çatlaması qaşınmaya səbəb olur.
Kontakt dermatit – allergik və ya irritant maddələrlə təmas nəticəsində əl dərisində iltihab və qaşınma yaranır. Məsələn, deterjan, sabun, lateks əlcəklər, kosmetik vasitələr.
Atopik dermatit – genetik meyilli olan, dəri iltihabı və qaşınma ilə xarakterizə olunan xroniki xəstəlik.
Psoriaz – dəriyə xas qabıqlanma və qaşınma ilə müşayiət olunan autoimmun xəstəlik.
Mikotik infeksiyalar (mantar xəstəlikləri) – əl dərisində göbələk infeksiyaları qaşınma və qızartı yaradır.

Lokal dəri xəstəlikləri zamanı qaşınma dəridə quruluq, səpkilər, qabıqlanma və ya qızartı ilə müşayiət olunur və adətən yerli müalicə ilə aradan qalxır.

Reklam

Allergik Reaksiyalar və Kontakt Dermatit

Allergik reaksiyalar, xüsusilə kontakt dermatit, əllərin qaşınmasının səbəbləri arasında geniş yer tutur. Dərinin allergenlə təması zamanı orqanizm immun reaksiyası verir, dəridə iltihab və qaşınma yaranır. Kontakt dermatit ən çox ev təmizliyi, sənaye işləri ilə məşğul olanlarda rast gəlinir.

Allergenlərə misal olaraq kimyəvi maddələr, parfüm, boyalar, metal və plastik məhsullar, təmizləyici vasitələr göstərilə bilər. Allergik qaşınma zamanı dəridə qızartı, kabarcıqlar və çatlamalar olur. Müalicədə allergendən uzaq durmaq və həkim tərəfindən təyin olunan dərmanlardan istifadə vacibdir.

Parazitar və İnfeksion Xəstəliklər

Əllərdə qaşınmanın digər səbəbi də parazit və infeksion xəstəliklərdir. Məsələn:

Qurd və dəridə yaşayan parazitlər (sarıqurd, scabies) dəridə şiddətli qaşınma və səpkilərə səbəb olur.
Bakterial və virus infeksiyaları – sellülit, herpes və s. kimi xəstəliklər qaşınma ilə müşayiət edilə bilər.
Göbələk infeksiyaları – əl dərisində qaşınma, qızartı və qabıqlanma ilə özünü göstərir.

Bu səbəblərin diaqnostikası və müalicəsi xüsusi laborator analizlər və dermatoloq nəzarətində aparılmalıdır.

Sistematik Xəstəliklər və Əllərin Qaşınması

Əllərdə qaşınma bəzən də orqanizmin ümumi xəstəliklərinin əlaməti kimi meydana çıxır. Onlara aşağıdakılar daxildir:

Daxili orqan xəstəlikləri: qaraciyər, böyrək çatışmazlığı, şəkərli diabet.
Endokrin pozğunluqlar: qalxanabənzər vəzinin funksiyasının pozulması (hipotireoz).
Neyroloji xəstəliklər: sinir sistemi zədələnmələri və ya iltihabları.
Psixoloji faktorlar: stres, depressiya, somatoform pozğunluqlar qaşınmanın səbəbi ola bilər.

Sistematik xəstəliklərdə qaşınma çox vaxt bədən digər hissələrinə də yayılır və yerli müalicəyə tabe olmur.

Dərinin Quru Olması və Ekoloji Amillər

Quru dəri əllərin qaşınmasının ən çox yayılmış səbəblərindəndir. Soyuq hava, quru mühit, kimyəvi təmizləyicilər, tez-tez yuma, dəri yağlarının itməsi dərini qurudur, elastikliyini azaldır. Nəticədə qaşınma, çatlama və bəzən qanama baş verir.

Dərinin nəmləndirilməsi, yumşaldılması, müvafiq dərman və kosmetik vasitələrin istifadəsi qaşınmanın qarşısını almaqda effektivdir.

Diaqnostika: Müayinə və Testlər

Əllərdə qaşınma şikayəti ilə müraciət edən xəstələrdə anamnez (şəxsi və ailə tarixi), dəri müayinəsi, allergoloji testlər, qan analizləri, endokrin və metabolik göstəricilərin yoxlanması aparılır. Lazım olduqda, dəri biopsiyası, mikrobioloji analiz və digər laborator və instrumental müayinə üsullarına müraciət edilir.

Diaqnozun dəqiqləşdirilməsi müalicə prosesinin uğurlu olması üçün vacibdir.

Müalicə Yolları və Dərman Preparatları

Müalicə əsasən qaşınmanın səbəbinə yönəldilir:

Lokal müalicə: Krem və məlhəmlər (kortikosteroid, nəmləndirici, iltihabəleyhinə).
Antihistaminiklər: Allergik qaşınma zamanı təsirlidir.
Antibiotik və antifungal dərmanlar: İnfeksion və göbələk xəstəliklərində.
Vitamin və minerallar: Vitamin çatışmazlığında (B qrupu vitaminləri).
Psixoloji dəstək və sedativlər: Stres və psixoloji səbəblərdə.
Hidratasiya və dəri qulluq vasitələri: Quru dəri üçün.

Müalicə mütləq həkim nəzarəti altında aparılmalıdır.

Profilaktik Tədbirlər və Dəri Qulluğu

Əllərin sağlamlığını qorumaq, qaşınmanın qarşısını almaq üçün aşağıdakı qaydalara riayət etmək vacibdir:

Dəriyə zərər verməyən yumşaq təmizləyicilərdən istifadə etmək.
Əlləri tez-tez yumaqdan və sərt kimyəvi vasitələrdən çəkinmək.
Müvafiq nəmləndirici və qoruyucu krem istifadə etmək.
Allergik maddələrdən uzaq durmaq.
Stressi azaltmaq, sağlam həyat tərzi sürmək.
Həkim məsləhəti olmadan dərman istifadəsindən çəkinmək.

Qaşınmanın Sosial və Psixoloji Aspektləri

Uzun müddətli və davamlı qaşınma insanın psixoloji vəziyyətinə mənfi təsir göstərir. Yuxusuzluq, əsəbilik, sosial həyatdan uzaqlaşma kimi problemlər yaranır. Xəstələrdə özünə inamsızlıq və sosial fobiya inkişaf edə bilər. Bu səbəbdən, qaşınmanın vaxtında diaqnoz və müalicəsi həm fiziki, həm də psixoloji sağlamlıq üçün əhəmiyyətlidir.

Əllərin qaşınması çox zaman sadə və müvəqqəti hal kimi qəbul olunsa da, onun arxasında ciddi dermatoloji, allergik, nevroloji və sistem xəstəlikləri durur. Dəriyə düzgün qulluq, sağlam həyat tərzi, vaxtında tibbi müayinə və müalicə qaşınmanın qarşısını almaq və əllərin sağlamlığını qorumaq üçün əsasdır. Hər bir fərd öz bədənində yaranan bu simptomu diqqətlə izləməli və şiddətlənmə və ya davamlılıq müşahidə edildikdə mütləq mütəxəssisə müraciət etməlidir. Həkim tərəfindən qoyulan düzgün diaqnoz və effektiv müalicə həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırır və xəstəliklərin ağırlaşmasının qarşısını alır.