Əllərin göyərməsi, yəni dəridə mavimsi və ya tünd rəng dəyişiklikləri, insanların sağlamlıqla bağlı ciddi narahatlıqlarına səbəb olan simptomlardan biridir. Bu hal tez-tez qan dövranı problemləri, damar çatışmazlığı, oksigenin toxumalara çatmaması, travmalar və digər xəstəliklərin nəticəsi kimi ortaya çıxır. Əllərin göyərməsi təkcə estetik narahatlıq deyil, həm də orqanizmdə ciddi patologiyanın əlaməti ola bilər. Bu simptomun yaranma səbəbləri genişdir və mütləq vaxtında diaqnoz və müalicə tələb edir. Hər bir insan əllərində göyərmə müşahidə etdikdə bunun arxasında hansı səbəblər ola biləcəyini bilməli və həkimə müraciət etməlidir.
Əllərin Göyərməsi Nədir və Necə Təşəkkül Tapır?
Əllərin göyərməsi, tibbdə siyanoz kimi tanınır, dərinin mavimsi və ya tünd rəng alması ilə xarakterizə olunur. Bu vəziyyət toxumalara kifayət qədər oksigen çatmadığı zaman baş verir. Normalda qan oksigenlə zənginləşir və parlaq qırmızı rəngdə olur. Oksigen çatışmadıqda isə qan daha tünd, mavi-qara rəngə çalır və bu rəng dəri üzərində görünür.
Əllərin göyərməsi lokal və ya ümumi xarakter ala bilər. Lokal göyərmə əllərin bir və ya hər iki tərəfində müşahidə oluna bilər və adətən qan dövranı pozğunluqları, damar problemləri və ya travmalardan irəli gəlir. Ümumi göyərmə isə orqanizmin digər hissələri ilə birlikdə olur və daha ciddi sistem xəstəliklərinin göstəricisi ola bilər.
Əllərin Göyərməsinin Əsas Səbəbləri
Əllərin göyərməsinə səbəb olan faktorlar müxtəlifdir. Əsas səbəblər aşağıdakılardır:
- Qan dövranı pozğunluqları: arterial və venoz sistemin çatışmazlığı, damarların daralması, tromboz.
- Rayno sindromu: soyuq havada və ya stress zamanı barmaq və əl dərisinin göyərməsi və soyuması.
- Kardiak problemlər: ürək çatışmazlığı və digər ürək xəstəlikləri nəticəsində oksigen daşınmasının azalması.
- Pulmonar xəstəliklər: ağciyərlərin funksiyasının pozulması, tənəffüs çatışmazlığı.
- Anemiya: qanda hemoglobinin azalması nəticəsində oksigen daşıma qabiliyyətinin zəifləməsi.
- Travmalar: qan damarlarının zədələnməsi və ya qırılması.
- Periferik arter xəstəliyi: əllərin qanla təminatının pozulması.
- Damarların spazmı: müxtəlif faktorlar səbəbindən damarların qısılması.
- Kəskin və ya xroniki hipoksiya: toxumalara oksigen çatışmazlığı.
- Bəzən psixoloji amillər: stress, soyuq qorxusu və s.
Bu səbəblərin hər biri fərqli diaqnostik və müalicə yanaşması tələb edir.
Rayno Sindromu və Əllərin Göyərməsi
Rayno sindromu əl və barmaq damarlarının keçici spazmı ilə xarakterizə olunur. Bu zaman əllərdə göyərmə, ağarma və sonra qızarma mərhələləri müşahidə edilir. Bu sindrom xüsusilə soyuq havalarda və ya emosional stress zamanı ortaya çıxır.
Rayno sindromunda damarlar ani şəkildə daralır və qan axını zəifləyir. Bu, toxumalarda oksigen çatışmazlığına və nəticədə göyərməyə səbəb olur. Sindrom xroniki xarakter daşıyır və həyat keyfiyyətini azalda bilər. Müalicəsi damar genişləndirici preparatlar, həyat tərzi dəyişiklikləri və soyuqdan qorunma vasitələrindən ibarətdir.
Ürək və Ağciyər Xəstəliklərinin Təsiri
Ürək və ağciyər sistemindəki xəstəliklər – ürək çatışmazlığı, aritmiya, bronxit, astma və xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi (XOAŞ) – orqanizmin toxumalara oksigen çatdırma funksiyasını pozur. Bu isə siyanoz, yəni dərinin göyərməsi ilə nəticələnir.
Bu xəstəliklərdə göyərmə yalnız əllərdə deyil, həmçinin dodaq, burun ucu, dırnaq yataqları və digər periferik bölgələrdə də müşahidə edilir. Bu simptom xəstəliyin ağırlıq dərəcəsini göstərən əlamət hesab olunur və ciddi tibbi müdaxilə tələb edir.
Damarların Zədələnməsi və Tromboz
Əllərdə göyərmənin digər səbəbi qan damarlarının zədələnməsi və ya trombozudur. Damarların içində qan laxtalarının əmələ gəlməsi qan axınının kəskin şəkildə azalmasına, toxumaların oksigensiz qalmasına gətirib çıxarır. Bu zaman dəridə tündləşmə, soyuqluq, ağrı və hərəkət məhdudiyyəti müşahidə edilir.
Tromboz zamanı vəziyyət həyati təhlükə yarada bilər və təcili tibbi yardım tələb olunur. Damar zədələnmələri travma və ya digər xəstəliklərin nəticəsi kimi meydana çıxa bilər.
Anemiya və Qan Dəyişiklikləri
Qanla oksigen daşınmasında əsas rol oynayan hemoglobinin azalması (anemiya) toxumalara kifayət qədər oksigen çatdırmır. Bu vəziyyətdə dəri, xüsusilə periferik hissələrdə, o cümlədən əllərdə mavimsi rəng alır.
Anemiya müxtəlif səbəblərdən – dəmir çatışmazlığı, B12 vitamini azlığı, xroniki xəstəliklər, qan itkisindən sonra yaranır. Anemiyanın müalicəsi səbəbin aradan qaldırılmasına yönəlib.
Periferik Arter Xəstəliyi və Əllərin Göyərməsi
Periferik arter xəstəliyi damarların sərtləşməsi və daralması ilə əlaqədar olaraq əllərin qanla təminatını azaldır. Bu zaman əllər soyuyur, göyərir, hətta qızartı və ağrı hissi də ola bilər.
Xəstəlik xüsusilə yaşlı insanlarda, siqaret çəkənlərdə və diabetli xəstələrdə daha çox rast gəlinir. Müalicə olaraq həyat tərzinin dəyişdirilməsi, dərmanlar və bəzən cərrahi müdaxilə tətbiq olunur.
Əllərin Göyərməsinin Diaqnostikası
Əllərin göyərməsi ilə bağlı diaqnostika çoxşaxəlidir və aşağıdakı mərhələləri əhatə edir:
- Ətraflı anamnez və klinik müayinə
- Qan analizləri (hemoglobin, qan qrupları, trombositlər, arterial qan qazları)
- Ürək və ağciyər funksiyalarının qiymətləndirilməsi (EKQ, eko-Kardioqrafiya, spirometriya)
- Damar müayinələri (doppler USM, angiografiya)
- Rayno sindromu testi
- Nevrologiya müayinəsi
- Vitamin və hormonal səviyyələrin yoxlanması
Diaqnostikanın məqsədi göyərmənin dəqiq səbəbini aşkar etmək və uyğun müalicə taktikası seçməkdir.
Müalicə Yolları və Tibbi Yanaşmalar
Göyərmənin müalicəsi onun səbəbindən asılıdır. Ümumiyyətlə müalicə yanaşmaları aşağıdakılardır:
- Damar genişləndiricilər və qan durulaşdırıcılar: periferik qan dövranını yaxşılaşdırmaq üçün.
- Vitamin və mineral preparatları: anemiya və metabolik çatışmazlıqlarda.
- Ürək və ağciyər xəstəliklərinin müalicəsi: əsas xəstəliyin idarə olunması.
- Rayno sindromunda soyuqdan qorunma və dərmanlar.
- Travma və infeksion hallarda müvafiq terapevtik tədbirlər.
- Həyat tərzinin dəyişdirilməsi: siqaretin buraxılması, idman, stressin azaldılması.
- Cərrahi müdaxilə: ciddi damar daralmalarında.
Müalicə planı həkim tərəfindən xəstənin vəziyyətinə uyğun olaraq fərdiləşdirilir.
Profilaktik Tədbirlər və Sağlam Həyat Tərzi
Əllərin göyərməsinin qarşısını almaq və ya azaldmaq üçün aşağıdakı profilaktik tədbirlərə riayət etmək tövsiyə olunur:
- Soyuq havadan qorunmaq, əl və barmaqları isti saxlamaq
- Siqaret və digər zərərli vərdişlərdən uzaq olmaq
- Müntəzəm fiziki aktivlik və idman
- Stressin idarə olunması və psixoloji sağlamlıq
- Düzgün qidalanma və vitaminlərlə zəngin pəhriz
- Həkim müayinələrini vaxtında keçmək
- İş zamanı əl üçün ergonomik şərait yaratmaq
- Xroniki xəstəliklərin düzgün müalicəsi
Sosial və Psixoloji Təsirlər
Əllərin göyərməsi təkcə fiziki deyil, həm də psixoloji narahatlığa səbəb ola bilər. Görünüşdəki dəyişikliklər, soyuqluq hissi və narahatlıq gündəlik fəaliyyətə və sosial həyata mənfi təsir göstərə bilər. Xəstələrdə əsəbilik, depressiya və özünə inamsızlıq inkişaf edə bilər. Psixoloji dəstək, yaxınların anlayışı və uyğun müalicə bu problemlərin aradan qaldırılmasına kömək edir.
Əllərin göyərməsi çoxsaylı xəstəliklərin, pozğunluqların və həyat tərzi amillərinin əlaməti ola bilər. Onun yaranma səbəblərinin düzgün təyin edilməsi və vaxtında müalicə sağlamlığın qorunması üçün vacibdir. Hər kəs bu simptomu laqeyd yanaşmamalı, davamlı və ya şiddətli hallarda həkimə müraciət etməlidir. Profilaktik tədbirlər və sağlam həyat tərzi göyərmənin qarşısını almaqda mühüm rol oynayır. Modern tibbi yanaşmalar sayəsində bu simptomun aradan qaldırılması mümkündür və həyat keyfiyyəti əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşır.
Ən çox verilən suallar
1. Əllərin göyərməsi nədir?
Əllərin göyərməsi dəridə mavimsi və ya tünd rəng dəyişməsi, toxumalara oksigen çatmaması ilə əlaqədardır.
2. Əllərin göyərməsinin əsas səbəbləri hansılardır?
Qan dövranı pozğunluqları, Rayno sindromu, ürək və ağciyər xəstəlikləri, anemiya, damar tıxanıqlığı və travmalar əsas səbəblərdir.
3. Rayno sindromu nədir və necə özünü göstərir?
Damarların spazmı nəticəsində barmaq və əl dərisində ağarma, göyərmə və sonra qızarma ilə müşayiət olunan vəziyyətdir.
4. Ürək və ağciyər xəstəlikləri göyərməyə necə təsir edir?
Bu xəstəliklər orqanizmə oksigen çatdırılmasını azaldaraq toxumalarda göyərmə yaradır.
5. Damar trombozu zamanı nə baş verir?
Damarların içində qan laxtası yaranır, qan axını kəsilir və toxumalarda oksigen çatışmazlığı yaranır.
6. Anemiya göyərməyə səbəb ola bilərmi?
Bəli, qanda hemoglobinin azalması oksigen daşıma qabiliyyətini azaldır və göyərmə yaradır.
7. Göyərmə zamanı hansı diaqnostik müayinələr aparılır?
Qan analizləri, ürək və ağciyər funksiyalarının qiymətləndirilməsi, damar müayinələri, Rayno testi və s. tətbiq olunur.
8. Göyərmənin müalicəsi necə aparılır?
Müalicə səbəbə görə dəyişir: damar genişləndiricilər, vitaminlər, ürək və ağciyər dərmanları, həyat tərzi dəyişiklikləri tətbiq olunur.
9. Göyərmənin qarşısını necə almaq olar?
Soyuqdan qorunmaq, siqaretdən uzaq olmaq, aktiv həyat tərzi sürmək və stressi idarə etmək tövsiyə edilir.
10. Göyərmə ciddi simptomdurmu?
Bəli, xüsusilə davamlı və şiddətli göyərmə ciddi xəstəliklərin göstəricisi ola bilər və vaxtında həkimə müraciət vacibdir.
