Əllərin Əsməsi : Tərifi, Tipləri, Nevrologiyada Yeri

Əllərin əsilməsi gündəlik həyatımızda tez-tez rast gəlinən, lakin diqqət yetirilmədikdə ciddi sağlamlıq problemlərinə işarə edə bilən simptomlardan biridir. Bu vəziyyət əl və barmaqlarda istənməyən, ritmik, təkrar olunan hərəkət və titrəmə şəklində özünü göstərir. Əllərin əsilməsi, tibbdə tremor olaraq adlandırılır və müxtəlif səbəblərlə bağlı ola bilər. Bu simptom nevroloji xəstəliklərdən, psixoloji vəziyyətlərdən, dərmanların yan təsirindən və ya metabolik pozğunluqlardan qaynaqlana bilər.

Əllərin əsilməsi yalnız fiziki narahatlıq yaratmır, həmçinin şəxsin psixoloji vəziyyətinə, sosial fəaliyyətinə mənfi təsir göstərə bilər. Buna görə də bu simptomu olan insanlara düzgün diaqnostika və effektiv müalicə vacibdir.

Reklam

Əllərin Əsməsinin Tərifi və Tipləri

Tremor, yəni əllərin əsilməsi, bədən hissələrinin qeyri-iradi, ritmik və təkrar olunan titrəməsidir. Əllərin əsilməsi müxtəlif formalarda ola bilər:

İstirahət tremoru: Əllər hərəkətsiz olduqda meydana çıxır.
Hərəkət tremoru: Əllər hərəkət edərkən, məsələn, bir şeyi tutarkən və ya yazarkən ortaya çıxır.
Pozisiya tremoru: Əllər müəyyən vəziyyətdə saxlanarkən müşahidə olunur.
Task tremoru: Müəyyən bir vəzifəni yerinə yetirərkən yaranan titrəmə.

Əllərin əsilməsi həm yüngül, həm də şiddətli ola bilər və bəzi hallarda insanın gündəlik iş qabiliyyətini ciddi şəkildə məhdudlaşdırır.

Əllərin Əsməsinin Nevrologiyada Yeri və Əsas Səbəbləri

Əllərin əsilməsi əsasən sinir sistemi xəstəlikləri ilə əlaqəlidir. Bu simptomun ən geniş yayılmış nevroloji səbəbləri aşağıdakılardır:

Reklam

Esansial tremor: Əllərin və digər bədən hissələrinin əsilməsi ilə xarakterizə olunan ən yaygın tremor növüdür. Adətən irsi olur və həyati təhlükə yaratmır, amma həyat keyfiyyətini azalda bilər.
Parkinson xəstəliyi: Sinir hüceyrələrinin itirilməsi ilə əlaqədar, istirahət tremoru və hərəkət məhdudluğu müşahidə olunur.
Multip skleroz: Mərkəzi sinir sisteminin xroniki iltihabi xəstəliyi, tremorla birlikdə digər nevroloji simptomlar olur.
Hidrosefaliya: Beyində maye yığılması nəticəsində təzyiq artması.
Beyin zədələnmələri: Travma, insult və ya şiş nəticəsində tremor yarana bilər.

Bu xəstəliklərdə tremor tez-tez digər simptomlarla birlikdə olur və nevroloq tərəfindən kompleks qiymətləndirilməlidir.

Metabolik və Endokrin Səbəblər

Əllərin əsilməsi bəzən orqanizmdə maddələr mübadiləsinin pozulması ilə əlaqədar yaranır:

Qalxanabənzər vəzinin hipertiroidizmi: Hormon səviyyəsinin artması tremoru artırır.
Hipoglikemiya: Qan şəkərinin aşağı düşməsi əsəb və əzələ hərəkətlərində titrəməyə səbəb olur.
Qaraciyər çatışmazlığı: Toksinlərin orqanizmdə yığılması tremor riskini artırır.
Bəzi vitamin çatışmazlıqları: Məsələn, B12 vitamininin azlığı.

Bu hallarda əsas xəstəliyin müalicəsi tremorun azalmasına kömək edir.

Psixoloji və Emosional Faktorlar

Stress, narahatlıq, panik atak, yuxusuzluq və psixoloji gərginlik əllərin əsilməsini gücləndirə və ya təhrik edə bilər. Psixogen tremor adlanan bu hal ən çox gənc və orta yaşlı insanlarda müşahidə edilir və digər nevroloji xəstəliklərdən fərqləndirilməlidir.

Bu vəziyyətlərdə psixoterapiya, stressin idarə olunması və dərman müalicəsi effektlidir.

Dərmanların və Maddələrin Təsiri

Bəzi dərmanlar və maddələr əllərin əsilməsinə səbəb ola bilər:

Antidepresantlar, astma dərmanları, bəzən anesteziya preparatları.
Qəhvə, enerji içkiləri, nikotin və alkoqolun çox qəbulu.
Mərkəzi sinir sisteminə təsir edən digər preparatlar.

Dərman yan təsirləri zamanı simptom dərman dayandırıldıqdan sonra aradan qalxır.

İrsi və Yaşla Bağlı Tremor

Esansial tremor genetik meyilli olur və əsasən yaşlı insanlarda daha çox müşahidə edilir. Bu tremor tədricən inkişaf edir, əl hərəkətləri zamanı daha çox nəzərə çarpır və yazı, yemək kimi gündəlik işləri çətinləşdirə bilər.

Bu növ tremor həyati təhlükə yaratmır, lakin həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilər.

Diaqnostika və Müayinə Yolları

Əllərin əsilməsi zamanı həkim detallı anamnez aparır, nevroloji müayinə keçirir və əlavə olaraq:

Qan analizləri (hormonal, metabolik, vitamin səviyyəsi)
Beyin MRT və ya KT
Elektromioqrafiya və digər nevrofizioloji testlər
Psixoloji qiymətləndirmə
Dərmanların qiymətləndirilməsi

Diaqnoz əsasında effektiv müalicə planı hazırlanır.

Müalicə və Reabilitasiya

Müalicə tremorun səbəbinə uyğun seçilir:

Dərman preparatları: β-blokatorlar, antikonvulsantlar, dopamin agonistləri, benzodiazepinlər.
Psixoterapiya: psixogen tremorlarda.
Cərrahi müdaxilə: dərman müalicəsinə cavab verməyən ağır tremorlarda.
Fizioterapiya və məşqlər: əzələ tonusunu normallaşdırmaq üçün.
Dərmanların tənzimlənməsi: yan təsir yaradan preparatların dəyişdirilməsi.

Müalicə mütəxəssisin nəzarəti altında aparılmalıdır.

Profilaktik Tədbirlər və Həyat Keyfiyyətinin Yaxşılaşdırılması

Tremorun qarşısını almaq və simptomları azaltmaq üçün:

Stressdən uzaq durmaq, psixoloji sağlamlığı qorumaq.
Kafein və alkoqol kimi stimulandırıcıların qəbulu məhdudlaşdırılmalıdır.
Sağlam və balanslı qidalanmaq.
Müntəzəm idman və əzələ gücünü artırmaq.
Dərmanları düzgün və vaxtında qəbul etmək.

Bu tədbirlər tremorun təsirini azalda bilər.

Sosial və Psixoloji Təsirlər

Əllərin əsilməsi sosial həyat və emosional vəziyyətə mənfi təsir göstərir. İnsanlar sosial qarşılıqlı əlaqələrdə özünə inamını itirə, iş və gündəlik həyat fəaliyyətində məhdudiyyətlər yaşayırlar. Psixoloji dəstək və terapevtik yanaşmalar bu problemlərin həllində əhəmiyyətlidir.

Əllərin əsilməsi geniş yayılmış simptom olmaqla yanaşı, müxtəlif xəstəlik və pozğunluqların göstəricisi ola bilər. Əsas səbəbin vaxtında aşkar edilməsi və müvafiq müalicə simptomların azaldılması və həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üçün vacibdir. Hər bir fərd əllərində əsilmə simptomu yarandıqda vaxt itirmədən mütəxəssisə müraciət etməli və öz sağlamlığına diqqət yetirməlidir. Müasir tibbin inkişafı bu simptomun effektiv idarə olunmasına və reabilitasiyasına imkan verir.