Əllərin saralması bəzən insanın üzərində ciddi narahatlıq yaradan və sağlamlıq problemlərinin xəbərçisi ola bilən bir simptomdur. Bu vəziyyət müxtəlif səbəblərlə ortaya çıxa bilər və yalnız kosmetik narahatlıq deyil, bəzən ciddi xəstəliklərin göstəricisi ola bilər. Saralmış əl dərisi, tez-tez qan dövranı problemləri, qaraciyər xəstəlikləri, anemiya və ya digər metabolik pozğunluqlar nəticəsində müşahidə olunur. Bu simptomun düzgün qiymətləndirilməsi, səbəbin aydınlaşdırılması və vaxtında müalicə olunması sağlamlığın qorunması üçün vacibdir.
Əllərin Saralmasının Tərifi və Klinik Təsviri
Əllərin saralması dəridə sarımtıl rəngin əmələ gəlməsi ilə xarakterizə olunur. Dəri rəngindəki dəyişiklik dəri və altındakı toxumaların strukturundan, qan və safra pigmentlərinin miqdarından asılıdır. Saralmış əl dərisi tez-tez sarılıqla əlaqələndirilir, lakin saralmanın digər səbəbləri də mövcuddur.
Kliniki baxımdan saralma dəridə bərabər və ya qeyri-bərabər şəkildə olur və bəzən dırnaq yataqları, barmaqlar və ovuc da daxil olmaqla bütün əl nahiyəsini əhatə edir. Əllərin saralması bəzən digər simptomlarla – yorğunluq, halsızlıq, dəri qaşınması və s. – müşayiət olunur.
Qaraciyər Xəstəlikləri və Sarılıq
Əllərin saralmasının ən çox bilinən səbəblərindən biri qaraciyər xəstəlikləridir. Qaraciyərin funksiyasının pozulması safra maddələrinin normal ifrazını və qan dövranını əngəlləyir. Bu isə bədəndə bilirubin adlı sarı rəngli pigmentin yığılmasına səbəb olur.
Sarılıq adətən gözlərin ağ hissəsində (sklera) əvvəlcə başlayır, daha sonra isə dəridə, o cümlədən əllərdə saralma yaradır. Qaraciyər sirrozu, hepatit, safra yollarının tutulması və digər qaraciyər xəstəlikləri bu simptomun yaranmasına gətirib çıxarır. Qaraciyər xəstəliklərində sarılıqla bərabər digər əlamətlər də müşahidə olunur.
Anemiya və Qan Problemləri
Qan sistemində problemlər, xüsusilə də anemiya, əllərin saralmasının digər əsas səbəbləridir. Anemiyada qanda qırmızı qan hüceyrələrinin və hemoglobinin azalması nəticəsində dəridə solğunluq və saralma yaranır.
Ən çox rast gəlinən anemiya növləri dəmir çatışmazlığı anemiyası və hemolitik anemiyadır. Bu xəstəliklərdə dərinin saralması ilə yanaşı halsızlıq, nəfəs darlığı və ürək döyünməsində artım da müşahidə edilir.
Qida Rasionu və Vitamin Çatışmazlığı
Düzgün olmayan qidalanma, xüsusilə də vitamin A, B12 və fol turşusu kimi vacib vitaminlərin çatışmazlığı dəridə saralma və solğunluğa səbəb ola bilər. Bu vitaminlər dəri və qan hüceyrələrinin normal funksiyası üçün zəruridir.
Vitamin çatışmazlığı hallarında, saralma ilə yanaşı, dəri quruluğu, saç tökülməsi və zəiflik də ola bilər. Bu səbəbdən balanslı və zəngin qidalanma vacibdir.
Damar və Qan Dövranı Problemləri
Əllərin qan dövranının zəifləməsi, damar tıxanıqlığı, periferik arter xəstəliyi və digər damar patologiyaları sarımtıl və ya solğun rəng dəyişikliklərinə səbəb ola bilər. Bu hallarda əllərdə soyuqluq, uyuşma, göyərmə kimi əlavə simptomlar da müşahidə olunur.
Damar problemləri zamanı qan və oksigen toxumalara yetərincə çatmadığı üçün dəridə rəng dəyişir və saralma baş verir.
Böyrək Xəstəlikləri və Toksinlərin Yığılması
Böyrəklərin düzgün işləməməsi bədəndə toksinlərin yığılmasına və maye balansının pozulmasına gətirib çıxarır. Bu isə dəridə dəyişikliklər, o cümlədən saralma ilə müşayiət oluna bilər.
Böyrək çatışmazlığı olan xəstələrdə dərinin rəngi dəyişir, qaşınma və digər dermatoloji problemlər inkişaf edir.
Endokrin Xəstəliklər və Hormon Pozğunluqları
Qalxanabənzər vəzin funksiyasının pozulması (hipotireoz, hipertiroidizm) dəridə sarımtıl rəngin yaranmasına səbəb ola bilər. Hormonların balanssızlığı dərinin normal rəngini dəyişdirir və metabolik proseslərə təsir edir.
Bu xəstəliklərdə digər simptomlarla yanaşı, əllərin və üzün saralması müşahidə olunur.
Hamiləlik və Fizioloji Saralma
Hamiləlik zamanı bəzi qadınlarda hormonal dəyişikliklər və qanda bəzi maddələrin səviyyəsinin dəyişməsi nəticəsində əllərin və dərinin digər hissələrinin saralması ola bilər. Bu adətən müvəqqətidir və doğuşdan sonra keçər.
Lakin bu vəziyyət zamanı da həkim nəzarəti vacibdir ki, ciddi xəstəliklər istisna edilsin.
Diaqnostika və Müayinə Metodları
Əllərin saralması zamanı həkim anamnez toplayır, fiziki müayinə aparır və aşağıdakı laborator və instrumental üsullardan istifadə edir:
- Qan analizi (bilirubin, hemoglobin, qaraciyər və böyrək funksiyası)
- Qaraciyər və böyrək ultrasəsi
- Qalxanabənzər vəzinin funksional testləri
- Damar müayinələri
- Endoskopik və digər ixtisaslaşmış testlər
Diaqnoz səbəbinin müəyyənləşdirilməsi müalicənin əsasını təşkil edir.
Müalicə və Profilaktika
Əllərin saralmasının müalicəsi əsas xəstəliyin aradan qaldırılmasına yönəlib. Qaraciyər xəstəlikləri, anemiya, damar pozğunluqları və digər xəstəliklərə qarşı müvafiq terapevtik tədbirlər görülür.
Profilaktik tədbirlər aşağıdakılardır:
- Sağlam və balanslı qidalanma
- Zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq
- Mütəmadi tibbi müayinələr
- Stressin idarəsi və həyat tərzi dəyişiklikləri
- Vitamin və mineral balansının qorunması
Sosial və Psixoloji Təsirlər
Dəri rəngindəki dəyişiklik, xüsusilə əllərin saralması insanlarda özünəinam və sosial münasibətlərdə problemlərə səbəb ola bilər. Bu simptom estetik narahatlıqla yanaşı, psixoloji stres və sosial izolyasiya da yarada bilər. Psixoloji dəstək və peşəkar yanaşma bu problemlərin aradan qaldırılmasında mühüm rol oynayır.
Əllərin saralması müxtəlif xəstəlik və pozğunluqların əlaməti ola bilər. Bu simptomun vaxtında qiymətləndirilməsi, səbəbin aydınlaşdırılması və müalicəyə başlanması sağlamlıq üçün həyati önəm daşıyır. Hər kəs öz sağlamlığına diqqət etməli və dəridə rəng dəyişiklikləri olduqda mütəxəssisə müraciət etməlidir. Müasir tibb bu simptomun səbəbini dəqiqləşdirərək, effektiv müalicə təmin edə bilir.
Ən çox verilən suallar
1. Əllərin saralması nədir?
Əllərin saralması dəridə sarımtıl rəngin əmələ gəlməsi və müxtəlif xəstəliklərin göstəricisidir.
2. Saralmanın ən çox rast gəlinən səbəbləri hansılardır?
Qaraciyər xəstəlikləri, anemiya, damar problemləri, vitamin çatışmazlığı və endokrin pozğunluqlar.
3. Qaraciyər xəstəlikləri saralmaya necə təsir edir?
Qaraciyərdə bilirubinin artması dərinin və əllərin saralmasına səbəb olur.
4. Anemiyada niyə dəridə saralma olur?
Qan hüceyrələrinin və hemoglobinin azalması dərinin solğunlaşmasına və sarımtıl rəng almasına gətirib çıxarır.
5. Saralma zamanı hansı əlavə simptomlar ola bilər?
Yorğunluq, halsızlıq, qaşınma, iştahsızlıq və digər sistem simptomları.
6. Saralmanın diaqnostikası necə aparılır?
Qan analizi, qaraciyər və böyrək funksiyasının qiymətləndirilməsi, ultrasəs və hormonal testlər.
7. Saralmanın müalicəsi necədir?
Əsas xəstəliyin müalicəsi, vitaminlərin qəbulu və həyat tərzi dəyişiklikləri ilə həyata keçirilir.
8. Vitamin çatışmazlığı saralma yarada bilərmi?
Bəli, xüsusilə B12 və A vitamini çatışmazlığı dərinin rəngində dəyişiklik yaradır.
9. Saralmanın qarşısını almaq üçün nə etmək lazımdır?
Sağlam qidalanmaq, mütəmadi tibbi yoxlama, zərərli vərdişlərdən uzaq olmaq və stresdən qaçmaq.
10. Saralma nə vaxt təcili tibbi yardım tələb edir?
Əgər saralma sürətlə artırsa, bədən digər hissələrinə yayılırsa və ya nəfəs darlığı, başgicəllənmə ilə müşayiət olunursa.
