Türk dünyasının tarixinə adını qızıl hərflərlə yazdıran şəxsiyyətlərdən biri də Ərtuğrul Qazıdır. Onun həyatı və fəaliyyəti təkcə türklərin deyil, bütövlükdə İslam dünyasının tarixində xüsusi yer tutur. Ərtuğrul bəy həm siyasi uzaqgörənliyi, həm də hərbi bacarıqları ilə gələcək Osmanlı İmperiyasının əsasını qoyan şəxsiyyətlərdən biri kimi tanınır.
Ərtuğrul bəyin həyatı və fəaliyyəti son illərdə dünya miqyasında geniş marağa səbəb olub. Xüsusilə “Diriliş: Ərtuğrul” serialının nümayişindən sonra onun adı dünya tarixində yenidən aktuallaşıb. Əslində isə Ərtuğrul bəyin real həyatı, siyasi mübarizəsi və tarixi rolu minilliklərə dayanan türk tarixinin təməl sütunlarından biridir.
Ərtuğrul bəyin Mənşəyi və Ailəsi
Tarixi mənbələrə görə, Ərtuğrul bəy 1191-ci ildə dünyaya gəlib. O, Oğuz türklərinin Bozok qolunun Qayı boyuna mənsub olub. Ərtuğrulun atası Süleyman Şah, anası isə Heymə Ana kimi tanınır.
Qayı boyu qədim türklərin döyüşkən və azad ruhunu daşıyan tayfalardan biri olub. Ərtuğrulun ailəsi və boyu müxtəlif tarixi hadisələr nəticəsində Orta Asiyadan Anadoluya köç etmişdi. Bu köç zamanı Qayı boyu həm yeni yurd axtarır, həm də öz milli kimliyini və dövlətçilik ənənələrini qorumağa çalışırdı.
Ərtuğrulun ailəsi təkcə siyasi yox, həm də mənəvi cəhətdən güclü idi. Heymə Ana türk tarixində qadın liderliyi və müdrikliyi ilə seçilən simalardan biri olub. Ərtuğrul bəy ailəsinin və tayfasının liderliyini atasının vəfatından sonra öz üzərinə götürüb.
Ərtuğrul bəyin Tarixi Missiyası və Hərbi Fəaliyyəti
Ərtuğrul bəyin əsas tarixi missiyası türk tayfalarını birləşdirmək, onların yeni yurd tapmasına və təhlükəsizliyinin təmin olunmasına nail olmaq idi. O, bu məqsədlə Anadoluya köç edən türk boylarının liderlərindən biri kimi çıxış edib.
Ərtuğrul bəy dövrünün çətin və ziddiyyətli siyasi şəraitində bir sıra mühüm addımlar atıb. Xüsusilə Anadolu Səlcuq dövlətinə və İslam dünyasına qarşı hücum edən Bizans və monqol qüvvələrinə qarşı apardığı mübarizə onun adını tarixin unudulmaz səhifələrinə yazıb.
Ərtuğrulun hərbi fəaliyyəti aşağıdakı istiqamətlərdə özünü göstərib:
- Qayı boyunun yeni və təhlükəsiz ərazilərə köçürülməsi və yerləşdirilməsi
- Bizans qüvvələrinə qarşı uğurlu döyüşlərin aparılması
- Anadolu Səlcuq sultanları ilə ittifaqın qurulması
- Türk tayfaları arasında həmrəyliyin və birliyin möhkəmləndirilməsi
- Qayı boyunun müstəqil siyasi güc kimi tanıdılması
Ərtuğrul bəy bu fəaliyyəti ilə gələcəkdə Osmanlı dövlətinin qurulmasına zəmin yaradıb.
Ərtuğrul bəy və Anadolu Səlcuqları
Ərtuğrul bəyin fəaliyyəti Anadolu Səlcuqları ilə sıx bağlı olub. O, Səlcuq sultanı I Əlaəddin Keyqubadın dövründə dövlətin sərhədlərinin qorunmasında və genişlənməsində mühüm rol oynayıb.
Ərtuğrul bəyin Səlcuq sarayı ilə münasibətləri əsasən dostluq və strateji müttəfiqlik üzərində qurulmuşdu. Sultan Əlaəddin Keyqubad Ərtuğrul bəyə dövlətin qərb sərhədlərini qorumaq üçün Karacadağ bölgəsini və sonradan Söğüt ərazilərini verib.
Bu addım Qayı boyunun müstəqil şəkildə siyasi və hərbi güc kimi formalaşmasına imkan yaradıb. Eyni zamanda Ərtuğrul bəyin Səlcuq sultanına sədaqəti və vətənpərvərliyi ona böyük nüfuz qazandırıb.
Ərtuğrul bəy və Söğüt Yurdu
Ərtuğrul bəyin Anadoluya köç etdiyi dövrdə türk boyları təhlükəli və qeyri-sabit şəraitdə yaşayırdı. Onun ən mühüm uğurlarından biri Söğüt və ətraf əraziləri ələ keçirməsi və burada türklərin təhlükəsiz və sabit həyat qurmasına nail olmasıdır.
Söğüt ərazisi coğrafi baxımdan strateji mövqedə yerləşirdi. Buradan həm Bizans torpaqlarına nəzarət etmək, həm də gələcək siyasi və hərbi əməliyyatlar üçün əlverişli şərait yaratmaq mümkün idi.
Ərtuğrul bəy Söğütü təkcə siyasi və hərbi baza kimi deyil, həm də mədəni və dini mərkəz kimi inkişaf etdirib. Söğütdə məscidlər, karvansaralar və bazarlar tikilib, əhali arasında sabitlik və firavanlıq təmin olunub.
Ərtuğrul bəyin Oğlu Osman Qazi və Osmanlı Dövlətinin Təməli
Ərtuğrul bəyin ən böyük tarixi xidmətlərindən biri də oğlu Osman Qazini dövlət quruculuğuna hazırlaması və ona müstəqil liderlik yolu açmasıdır. Osman Qazi gələcək Osmanlı dövlətinin qurucusu olub.
Ərtuğrul bəy övladlarının və tayfasının milli ruhda tərbiyə olunmasına xüsusi diqqət yetirib. O, oğlunu hərbi, siyasi və dini biliklərlə yanaşı, ədalət və əxlaq prinsiplərinə uyğun şəkildə böyüdüb.
Ərtuğrulun yaratdığı siyasi və hərbi şərait Osman Qazinin dövlət qurmaq üçün əlverişli zəmin tapmasına səbəb olub. Bu gün dünya tarixində güclü imperiya kimi tanınan Osmanlı dövlətinin təməli məhz Ərtuğrul bəyin fəaliyyəti ilə bağlıdır.
Ərtuğrul bəyin Dini və Mənəvi Dəyərləri
Ərtuğrul bəy yalnız döyüş və siyasət meydanında deyil, həm də mənəviyyat sahəsində örnək şəxsiyyət olub. Onun fəaliyyətində İslam dəyərlərinin, ədalət və bərabərliyin, din və dövlət vəhdətinin təbliği mühüm yer tuturdu.
Ərtuğrul bəy aşağıdakı dini və mənəvi prinsiplərə sadiq olub:
- İslam dininin əsaslarına bağlılıq
- Ədalətli idarəçilik və zəiflərin müdafiəsi
- Türk və İslam mədəniyyətinin qorunması və yayılması
- Sufi təriqətləri və dini alimlərlə əməkdaşlıq
- Xalq arasında birlik və bərabərliyin təşviqi
Ərtuğrul bəyin mənəvi dünyagörüşü onun siyasi və hərbi qərarlarına da təsir edib və xalq arasında böyük hörmət qazandırıb.
Ərtuğrul bəyin Tarixi İrsinin Davamı və Mədəni Əhəmiyyəti
Ərtuğrul bəyin yaratdığı dövlətçilik və milli birlik ənənəsi bu gün də türk dünyasında yaşadılır. Onun adı təkcə Osmanlı dövlətinin yaranması ilə deyil, bütövlükdə türk milli kimliyinin formalaşması ilə bağlıdır.
Ərtuğrul bəyin irsi aşağıdakı sahələrdə yaşamaqdadır:
- Osmanlı dövlətinin güclənməsi və 600 il dünya siyasətində önəmli mövqedə olması
- Türk xalqları arasında birlik və həmrəyliyin təşviqi
- Tarixi abidələrin, xüsusilə Söğütdəki Ərtuğrul türbəsinin ziyarət olunması
- Mədəniyyət və incəsənətdə Ərtuğrul obrazının yaşadılması
- “Diriliş: Ərtuğrul” kimi serialların vasitəsilə tarixin təbliği və gənc nəsildə milli ruhun gücləndirilməsi
Ərtuğrul bəyin adı türk tarixində müdriklik, qəhrəmanlıq və dövlət quruculuğu ilə yanaşı çəkilir.
Ərtuğrul bəy türk və dünya tarixində mühüm iz buraxmış, milli kimliyin, dövlətçiliyin və mədəni irsin qorunmasında əvəzsiz rol oynamışdır. Onun uzaqgörən siyasəti, hərbi bacarığı və mənəvi dəyərlərə sadiqliyi nəticəsində türk dünyası yeni bir mərhələyə qədəm qoyub.
Ərtuğrul bəyin yaratdığı zəmin üzərində böyüyən Osmanlı imperiyası əsrlər boyu dünya siyasi xəritəsində söz sahibi olub. Onun həyatı, mübarizəsi və əməlləri bu gün də xalq arasında dərin hörmətlə xatırlanır və gələcək nəsillərə örnək göstərilir.
Ən Çox Verilən Suallar
Ərtuğrul bəy XIII əsrdə yaşamış türk sərkərdəsi, Qayı boyunun lideri və Osmanlı dövlətinin banisi Osman Qazinin atasıdır.
Ərtuğrul bəy Oğuz türklərinin Bozok qoluna mənsub olan Qayı boyuna aid olub.
Ərtuğrul bəy türk tayfalarının birləşdirilməsi, təhlükəsiz yaşayış ərazilərinin tapılması, Bizans və digər yadelli qüvvələrə qarşı mübarizə aparılması ilə məşğul olub.
Ərtuğrul bəy Anadoluya köçərək Söğüt və ətraf əraziləri türklərin yurdu halına gətirib, gələcək Osmanlı dövlətinin yaranması üçün zəmin yaradıb.
Ərtuğrul bəy Anadolu Səlcuq sultanı I Əlaəddin Keyqubada sadiqliklə xidmət edib və onun dəstəyini qazanıb.
Ərtuğrul bəy İslam dəyərlərinə sadiqliyi, ədalətli idarəçiliyi, xalq birliyinin qorunmasını və sufi təlimlərinə hörməti əsas prinsiplər kimi qəbul edib.
Ərtuğrul bəy Osmanlı dövlətinin yaranmasına, türk dövlətçiliyinin bərpasına və mədəni irsin qorunmasına böyük töhfə verib.
Ərtuğrul bəyin məzarı Türkiyənin Bilecik vilayətinin Söğüt qəsəbəsində yerləşir və ziyarətçilərin ən çox üz tutduğu tarixi məkanlardan biridir.
“Diriliş: Ərtuğrul” adlı serial Ərtuğrul bəyin həyatı və fəaliyyətindən bəhs edən dünya miqyasında məşhur ekran işidir.
Ərtuğrul bəyin adı abidələr, türbələr, tarix dərslikləri, filmlər və xalq arasında yaşadılır, türk dünyasında milli ruhun simvolu kimi qorunur.
