Ətubu İləyh : Duanın Mənası, Tərcüməsi,Dini Kontekstdə

Ətubu iləyh duasının mənası və tərcüməsi

Ətubu iləyh duası ərəb dilindən tərcümədə “Ona (Allaha) tövbə edirəm” deməkdir. Bu dua, qısa forması ilə ən çox “Əstəğfirullah və ətubu iləyh” şəklində səsləndirilir və mətnin əsas məğzi insanın Uca Yaradan qarşısında etdiyi günah və səhvlər üçün peşmançılığını, əfv dilədiyini, yenidən düz yola dönmək istədiyini bildirir.

Duanın tam tərcüməsi belədir:
“Allahdan bağışlanma diləyirəm və Ona tövbə edirəm.”

Ərəb dilində:
أستغفر الله وأتوب إليه
(Əstəğfirullah və ətubu iləyh)

Bu dua təkcə söz olaraq deyil, həm də ruhi bir hal, mənəvi dönüş, vicdani səmimiyyət və saf niyyətlə edilən bir istəkdir.

Tarixi və dini kontekstdə ətubu iləyh duasının yeri

Ətubu iləyh duası və ümumilikdə tövbə anlayışı Qurani-Kərimin onlarla ayəsində, həmçinin hədislərdə xüsusi vurğulanır. Tövbə, İslamda insanın etdiyi günahlara görə peşmanlıq hissi keçirib, bir daha təkrarlamamaq niyyəti ilə Allaha qayıtması deməkdir. Tövbə və istiğfar İslam əxlaqının əsas dayaqlarından biri sayılır.

İslam peyğəmbəri Hz. Məhəmməd (s.ə.s.) bir çox hədisində tövbə etməyə, bağışlanma diləməyə çağırmışdır. Məşhur hədisdə deyilir ki, “Kim istiğfar edərsə, Allah onun hər çətinliyinə bir çıxış, hər sıxıntısına bir rahatlıq və heç ağlına gəlməyən bir yerdən ruzi göndərər.” Bu, insan həyatında dua və tövbənin nə qədər vacib və təsirli olduğunun bariz nümunəsidir.

Qurani-Kərimdə tövbə və bağışlanma mövzusu

Qurani-Kərimdə tövbə və istiğfar anlayışı bir neçə surədə geniş şəkildə yer alıb. Ən məşhur ayələrdən biri “Tövbə” surəsinin 104-cü ayəsidir:

“Bilmirlərmi ki, Allah Öz bəndəsinin tövbəsini qəbul edir, sədəqələri alır və Allah tövbəni çox qəbul edəndir, rəhmlidir.”

Eyni zamanda “Zümər” surəsinin 53-cü ayəsində belə buyurulur:

“De: Ey (günahla) özlərinə zülm etmiş bəndələrim! Allahın rəhmətindən ümidinizi kəsməyin. Şübhəsiz ki, Allah bütün günahları bağışlayar. Çünki O, bağışlayandır, rəhmlidir.”

Bu ayələr bütün insanlara ümid verir ki, kim olursa-olsun, hansı səviyyədə günah etmiş olursa-olsun, səmimi qəlbdən tövbə və istiğfar edərsə, Allah onu bağışlayar.

Ətubu iləyh duasının əhəmiyyəti və faydaları

1. Mənəvi saflaşma və daxili rahatlıq

Ətubu iləyh duasının ən böyük faydalarından biri insanın mənəvi cəhətdən saflaşması, daxili rahatlıq tapmasıdır. Həyatımızda bəzən etdiyimiz səhvlər, günahlar vicdan əzabı yaradır və ruhi gərginlik meydana çıxarır. Tövbə və istiğfar etmək, səmimi şəkildə Allahdan əfv diləmək insanın vicdanında yükün azalmasına, psixoloji tarazlığın bərpasına kömək edir. Psixoloqlar qeyd edirlər ki, günah və vicdan əzabını ürəkdən etiraf etmək və yeni səhifə açmaq insan psixikasında müsbət dəyişikliklərə səbəb olur.

2. Allahın mərhəmətinə ümid

Ətubu iləyh duası daim insanı Allaha yaxınlaşdırır, Onun sonsuz mərhəmətinə ümid yaradır. İnsan bəzən düşünə bilər ki, etdiyi günahlar çox ağırdır və bağışlanmaz. Ancaq İslamda Allahın mərhəməti hər şeydən üstündür və hər kəsin səmimi tövbəsi qəbul oluna bilər. “Ətubu iləyh” duasını təkrarlamaq, Allahın əfv və mərhəmətinə olan inamı gücləndirir, insanda ümid və ruh yüksəkliyi yaradır.

3. Gündəlik həyat üçün tərbiyəvi rol

İslam dini təkcə ibadət, namaz və orucdan ibarət deyil, həm də gündəlik həyatımızın bütün sahələrini əhatə edən bir tərbiyə sistemidir. Ətubu iləyh duası insanı öz hərəkətlərinə qarşı məsuliyyətli olmağa, səhvlərindən nəticə çıxarmağa və düzəlməyə sövq edir. Beləliklə, fərd daha dürüst, humanist və cəmiyyət üçün yararlı bir insan olur.

4. Qorunma və bəlalardan uzaq olma

Ətubu iləyh duası həmçinin bəlalardan, qəzalardan və mənəvi zərərlərdən qorunmaq üçün oxunur. Bir çox islami mənbədə qeyd olunur ki, istiğfar və tövbə insanı qəfil bədbəxtlikdən, gözlənilməz müsibətlərdən, bəd nəzərdən və ruhi sıxıntılardan qoruyur. İnsan daima tövbə və istiğfar halında olarsa, həyatında bolluq, ruzi, sağlamlıq və səadət artır.

5. İnsanın ruhi inkişafında rolu

Müasir dövrdə insanlar tez-tez stress, depressiya və mənəvi boşluqdan əziyyət çəkirlər. İslam təbabəti və din alimləri qeyd edirlər ki, dua və tövbə insan ruhunu gücləndirir, depressiya və mənəvi gərginliyi azaldır, insanı mənəvi boşluqdan çıxarır. Ətubu iləyh duası da bu mənada ruhi inkişaf və daxili güc mənbəyidir.

Duanın oxunma qaydası və tövsiyələr

Ətubu iləyh duası əsasən hər bir müsəlman tərəfindən gündəlik həyatının istənilən anında oxuna bilər. Xüsusilə səhər və axşam zikrlərində, namazlardan sonra, istiğfar və tövbə üçün xüsusi vaxtlarda (gecə yarısı, seher vaxtı) oxunması tövsiyə olunur. Peyğəmbər (s.ə.s.) gündə ən azı 70 və ya 100 dəfə istiğfar və tövbə etdiyini bildirmişdir.

Dua qısa və asan yadda qalan olsa da, ən əsası, səmimi və vicdanla, ürəkdən oxunmasıdır. Sadəcə dili hərəkət etdirmək deyil, qəlbin də bu dua ilə Allaha yönəlməsi çox önəmlidir.

Ətubu iləyh duası ilə bağlı məşhur hədislər

Hədislərdə “ətubu iləyh” duasının fəziləti və faydaları geniş şəkildə təsvir olunub. Bir çox hədisdə qeyd olunur ki, Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) gün ərzində dəfələrlə istiğfar və tövbə edərdi:

• “Ey insanlar! Allahdan bağışlanma diləyin və Ona tövbə edin. Mən gündə yüz dəfə bağışlanma diləyirəm.”(Buxari, Dəavat, 3)
• “Kim istiğfar etməyə davam edərsə, Allah ona hər bir sıxıntıdan çıxış yolu, hər bir çətinlikdən asanlıq bəxş edər və heç gözləmədiyi yerdən ruzi verər.” (Əbu Davud)

Bu hədislər insanlara həmişə ümidli olmağı, tövbəni heç vaxt təxirə salmamağı, səhvlərdən nəticə çıxarmağı tövsiyə edir.

Ətubu iləyh duasının gündəlik həyatımızda rolu

Ailədə və sosial mühitdə

Ətubu iləyh duası ailə mühitində, yaxınlar arasında və cəmiyyətdə münasibətlərin saflaşması, bağışlama, barış və sevgi mühitinin yaranması üçün də təsirlidir. Valideyn-övlad münasibətlərində, dostlar arasında anlaşılmazlıq, inciklik olduqda, insanın səhvini etiraf etməsi və tövbə etməsi münasibətləri möhkəmləndirir.

İş həyatında və maddi sahədə

İslam alimlərinin fikrincə, istiğfar və tövbə insanın rizqini, işlərində bərəkəti artırır. Qurani-Kərimin “Nuh” surəsində (10-12-ci ayələr) bildirilir ki, “Rəbbinizdən bağışlanma diləyin. Çünki O, çox bağışlayandır. O, sizə göydən bol yağış göndərər, sizə mallar, oğullar bəxş edər, bağlar bağışlayar, sizin üçün çaylar axıdar.”

Bu ayələr göstərir ki, Allaha səmimi tövbə və istiğfar edən insanın həyatında həm mənəvi, həm də maddi bolluq olar.

Cəmiyyətə və mənəvi təhlükəsizliyə təsiri

Ətubu iləyh duasının sosial əhəmiyyəti də var. Bir cəmiyyətdə fərdlər öz səhvlərini qəbul edib, tövbə edərək yeni, daha sağlam, dürüst münasibətlər qursalar, cəmiyyətdə inam, dürüstlük və sülh hökm sürər. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan cəmiyyətində də tarixən tövbə və bağışlanma ən yüksək mənəvi dəyərlərdən hesab olunub.

Ətubu iləyh duası ilə bağlı yanlış fikirlər və doğru yanaşma

Bəzən bəzi insanlar düşünürlər ki, “ətubu iləyh” duasını sadəcə dildə demək kifayətdir və ya yalnız ölüm ayağında və ya ağır günahlardan sonra etmək lazımdır. Halbuki İslamda istiğfar və tövbə gündəlik həyatın bir hissəsi olmalıdır. Ən kiçik səhvlərdən belə tövbə etmək, daim özünü nəzarətdə saxlamaq insanın mənəvi təkamülündə mühüm rol oynayır.

Başqa bir yanlış fikir odur ki, bəzi insanlar Allahın bağışlamaq istəmədiyini və ya bəzi günahların heç vaxt bağışlanmayacağını düşünürlər. Qurani-Kərim və hədislər tam əksini təsdiqləyir: səmimi peşmanlıq, ürəkdən tövbə və yeni səhifə açmaq hər bir insana Allahın rəhmət qapısını açır.

Ətubu iləyh duasının oxunuşu və tətbiqi

Qısa formada oxunuş:

Ərəbcə:
Əstəğfirullah və ətubu iləyh
(أستغفر الله وأتوب إليه)

Azərbaycan dilində mənası:
Allahdan bağışlanma diləyirəm və Ona tövbə edirəm

Geniş formada tövbə duası:

“Ey Rəbbim! Etdiyim bütün xətalara, bilərəkdən və ya bilməyərəkdən etdiyim günahlara görə Səndən bağışlanma diləyirəm. Qəlbimlə və dilimlə tövbə edirəm, bir daha həmin səhvləri təkrarlamamaq üçün Səndən kömək istəyirəm. Mənim tövbəmi qəbul et, mərhəmətinlə məni əfv et. Amin.”

Ətubu iləyh duası müsəlmanların ruhən saflaşmasında, daxili rahatlığın tapılmasında, həyatın çətin və keşməkeşli anlarında Allahdan kömək və bağışlanma diləməsində ən təsirli mənəvi vasitələrdən biridir. Tövbə və istiğfar insanın öz səhvləri ilə üzləşməsi, keçmişin yükünü yüngülləşdirib, gələcəyə ümid və güclə irəliləməsi üçün böyük imkanlar açır. İslam dinində tövbə və bağışlanma hər bir kəs üçün açıqdır və Allahın rəhməti sonsuzdur. Bu duaların davamlı və səmimi oxunması insan həyatında mənəvi yüksəlişə, cəmiyyətdə əmin-amanlığa, ailədə və ictimai münasibətlərdə sevgi və anlayışın möhkəmlənməsinə səbəb olur.

Ən çox verilən suallar