Qurani-Kərim İslam dininin ən müqəddəs və rəhbər mətnidir və orada yer alan hər bir surə və ayə insan həyatına və iman prinsiplərinə dərin təsir göstərir. əl-Əhzab surəsi, İslam tarixində və hüququnda mühüm əhəmiyyətə malik olan surələrdən biridir. Bu surənin 33-cü surə, 50-ci ayəsi isə, xüsusi olaraq Peyğəmbər Məhəmmədin (s.ə.s.) həyatına, onun ailəsinə və ümumilikdə müsəlmanların sosial və əxlaqi həyatına aid mühüm qanun və tövsiyələri ehtiva edir. Bu ayə, həm dini, həm hüquqi, həm də ictimai baxımdan geniş təhlil və araşdırma tələb edən bir mətn nümunəsidir.
Əl-Əhzab Surəsinin Ümumi Təsviri
əl-Əhzab surəsi Məkkədən sonra Məddə (Mədinə) dövründə nazil olmuşdur və 73 ayədən ibarətdir. Surənin əsas mövzuları arasında Peyğəmbərin (s.ə.s.) ailəsi, müsəlmanların ictimai həyatı, əxlaqi və hüquqi məsələlər, İslam dövləti quruluşu, müharibə qanunları və qadınların hüquqları durur. Surənin adı, ərəbcə “əhzab” – “düşmən birləşməsi, ittifaq” sözündən gəlir və bu, Xəndək savaşında müşriklərin birləşməsinə işarədir.
33-cü Surənin 50-ci Ayəsinin Mətn və Tərcüməsi
Ərz edilən ayənin orijinal ərəb dili mətninə və Azərbaycan dilinə tərcüməsinə diqqət yetirək:
Ərəb dilində:
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَذِنَّا لَكَ أَزْوَاجَكَ الَّلاتِي تُرِيضُ مِنْهُنَّ وَرِضْعَ الْمَوْلُودِ لَكُمْ وَنِسَاءَ عَمُّكَ وَبَنَاتِ عَمِّكَ وَنِسَاءَ خَالِكَ وَبَنَاتِ خَالِكَ اللَّاتِي هَاجَرْنَ مَعَكَ وَامْرَأَةً مُؤْمِنَةً إِنْ وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَن يَسْتَنكِحَهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ
Azərbaycanca tərcüməsi (Diyanət İşləri):
“Ey Peyğəmbər! Biz sənə izn verdik ki, öz istədiyin qadınlarla yaşayasınız; sənə verilmiş olan, südünü verdiyin uşağın anası olan qadınlarla, həmçinin əmmoğlun qadınları və əmmoğlun qızları, xalakoğlun qadınları və xalakoğlun qızları – onlar ki, səninlə hicrət etmiş qadınlardır; və əgər mömin bir qadın Peyğəmbərə özünü hədiyyə etsə, Peyğəmbər onu (öz arzusuyla) arvad etmək istəsə, Biz buna da sənə icazə verdik. Allah ayələrini sizə belə açıq-aşkar bəyan edir. Allah Biləndir, Hikmət sahibidir.”
Ayənin Tarixi Konteksti və Nazil Olma Səbəbi
Bu ayə Mədinə dövründə nazil olmuş və Peyğəmbərin ailə məsələlərinə dair konkret hüquqi qaydaları ehtiva edir. Surənin 50-ci ayəsi, Peyğəmbər Məhəmmədin (s.ə.s.) evlilik hüquqları, qadınlarının sayı və növü, eləcə də hicrət etmiş mömin qadınların vəziyyətini tənzimləyir. Ayə, həmçinin Peyğəmbərin qadınlara olan xüsusi münasibətini və onların hüquqlarını qoruyan ilahi icazələri təsvir edir. Mətn, həm dini, həm hüquqi, həm də sosial baxımdan xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Ayənin Hüquqi Təsiri: Peyğəmbərin Ailəsinə Dair Qaydalar
Əl-Əhzab surəsinin 33-cü surəsi, 50-ci ayəsi İslam hüququnda Peyğəmbərin evliliklərinə aid istisna hallar kimi qəbul edilir. Burada qeyd olunur ki, Peyğəmbər digər kişilərdən fərqli olaraq öz həyat yoldaşlarının sayı ilə bağlı xüsusi iznə malikdir. O, əmmoğlunun və xalakoğlunun qadınları və qızları ilə də evlənə bilər, həmçinin hicrət etmiş mömin qadınları qəbul edə bilər. Bu ayə müasir İslam hüququnda Peyğəmbərin ailə hüququnun və ailəvi statusunun xüsusi reqlamentləşdirilməsinin əsası kimi tanınır.
Ayənin İslami Etika və Əxlaqda Rolu
Bu ayə, eləcə də əl-Əhzab surəsi, Peyğəmbərin ailəsindəki əxlaqi nümunə, qadınların hörməti və ailə münasibətlərində dürüstlük kimi prinsipləri əks etdirir. Peyğəmbərin qadınları ilə münasibətləri və onların hüquqlarına hörmət İslam ailə quruluşunun təməl qaydalarını ortaya qoyur. Ayə həmçinin qadınların da iman və hicrət kimi dəyərlər üzərində yüksələn nüfuzunu təsdiqləyir. Bu, cəmiyyətin əxlaqi quruluşunun möhkəmləndirilməsində vacib elementdir.
Əl-Əhzab 33:50-nin Sosial və Mədəni Təsiri
Bu ayənin sosial həyatda təsiri xüsusilə İslam cəmiyyətlərində Peyğəmbərin ailəsinə xüsusi hörmət və ehtiramın yaranmasında özünü göstərir. Müsəlmanlar arasında Peyğəmbərin xanımları “Ümmül-Möminin” (Möminlərin anaları) kimi böyük dəyərə malikdir. Ayə, həmçinin İslam hüququnda qadınların müəyyən kateqoriyalarının hüquqi statusunun təməlini qoyur. Bu, cəmiyyətin qadınlara münasibətində, ailə institutunun qorunmasında, vəfalılıq və hörmətin təşviqində mühüm rol oynayır.
Təfsir və Şərhlər: Əl-Əhzab Surəsi 33:50
Əsas təfsirçilər və İslam alimləri bu ayənin məzmununu geniş şəkildə şərh ediblər. Təfsirçilər bildirirlər ki, bu ayə yalnız Peyğəmbərin hüquqlarını deyil, həm də ümumilikdə İslam hüququnda ailə münasibətlərinə dair istisnai qaydaları ortaya qoyur. Ayədə “hicrət etmiş mömin qadınlar” ifadəsi müsəlmanların Məkədən Mədinəyə köçü ilə bağlıdır və bu qadınların Peyğəmbərlə xüsusi əlaqəsini vurğulayır. Həmçinin, ayənin sonunda Allahın ayələri açıq və hikmətlə açıqlaması ilahi rəhbərliyin təzahürüdür.
Ayənin Müasir Dövrdə Tətbiqi və Əhəmiyyəti
Müasir müsəlman cəmiyyətlərində əl-Əhzab surəsinin 33-cü surəsi, 50-ci ayəsi hüquqi və sosial aspektdən araşdırılır. Müasir dövrdə bu ayə İslam ailə hüququnda istisna və xüsusi hallar kimi qəbul olunur və Peyğəmbərin ailə quruluşunun müqəddəsliyini vurğulayır. Ayənin məzmunu qadın hüquqları, ailə qanunları və Peyğəmbərin nümunəsi üzərində müasir müzakirələrin əsasını təşkil edir. Bu ayənin mənası sosial ədalət, qadınların hörməti və ailə məsuliyyətlərinin anlaşılması üçün əhəmiyyətlidir.
Ayənin İslam Hüququndakı Yeri və İslam Dünyasındakı Yansımaları
İslam hüququnda əl-Əhzab surəsinin 33:50 ayəsi Peyğəmbərin evlilik və ailə hüququnu tənzimləyən spesifik qaydalardan biridir. Bu ayə, ümumi müsəlmanların evliliklərinə aid olmayan, xüsusi Peyğəmbərə verilmiş hüquqları açıqlayır. Hər bir müsəlman hüquqşünası və mütəfəkkiri bu ayənin mənasını, onun ailə hüququna təsirini dərindən öyrənir və müxtəlif hüquqi məktəblərdə müxtəlif təfsirlərə əsaslanaraq tətbiq edir. Bu ayə həm hüquqi, həm də dini baxımdan İslam ailə sisteminin xüsusi kateqoriyasını təşkil edir.
əl-Əhzab surəsinin 33-cü surəsi, 50-ci ayəsi İslamın hüquqi, sosial və əxlaqi sistemində mühüm yer tutur. Bu ayə, Peyğəmbər Məhəmmədin (s.ə.s.) ailəvi hüquqlarını və sosial mövqeyini təyin edərək, İslam cəmiyyətində qadınların və ailənin qorunmasına xidmət edir. Ayə həm dini, həm hüquqi, həm də mədəni baxımdan zəngin məzmun daşıyır və müsəlmanların gündəlik həyatında və ictimai münasibətlərində özünü göstərir. Müasir dövrdə də ayənin təfsiri və tətbiqi İslam hüququnda aktualdır və geniş müzakirə predmetidir. Bu ayə, İslamın ailə dəyərlərinin qorunması, qadın hüquqlarının təmini və ictimai nizamın qorunması üçün nümunəvi əsas kimi qalır.
Ən çox verilən suallar
- əl-Əhzab surəsinin 33-cü surəsi, 50-ci ayəsi nəyi əhatə edir?
Bu ayə Peyğəmbərin (s.ə.s.) evlilik hüquqları və onun qadınları ilə bağlı xüsusi qaydaları təsvir edir. - Bu ayənin nazil olma səbəbi nədir?
Ayə Mədinə dövründə Peyğəmbərin ailə və sosial münasibətlərini tənzimləmək üçün nazil olmuşdur. - Ayədə hansı qadınlar haqqında danışılır?
Peyğəmbərin öz xanımları, əmmoğlunun və xalakoğlunun qadınları və hicrət etmiş mömin qadınlardan bəhs edilir. - Bu ayənin İslam hüququndakı rolu nədir?
Ayə Peyğəmbərin xüsusi evlilik hüquqlarını müəyyən edir və ümumi müsəlmanlara aid olmayan istisnaları göstərir. - Ayədə “hicrət etmiş mömin qadınlar” kimlərdir?
Bu, Məkədən Mədinəyə hicrət etmiş və Peyğəmbərlə birlikdə olan müsəlman qadınları ifadə edir. - Ayə qadınların hüquqlarına necə təsir edir?
Ayə qadınların dini və sosial mövqeyini qoruyur və onlara hörmət və ehtiramı təsdiqləyir. - Bu ayənin müasir tətbiqi necədir?
Ayə müasir İslam hüququnda Peyğəmbərin ailə quruluşuna dair xüsusi qaydalar kimi qəbul edilir. - Ayənin mətnində hansı ilahi hikmətlər var?
Ayə Allahın ayələrinin açıq və hikmətli olması, Peyğəmbərin ailə həyatının ilahi nizamla tənzimlənməsi mövzularını vurğulayır. - Ayənin sosial təsiri nədən ibarətdir?
Ayə İslam cəmiyyətində qadınlara və ailəyə yüksək hörmət və dəyər verməyə çağırır. - Ayə hansı dillərdə təfsir olunub?
Ayə müxtəlif klassik və müasir İslam dillərində, o cümlədən ərəb, fars, türk və Azərbaycan dillərində təfsir olunub.
