Azərbaycan xalqının tarixi bir çox igidlik, əzm və fədakarlıq nümunələri ilə zəngindir. Ancaq xalqımızın azadlığı və ləyaqəti üçün canını fəda etmiş igidlər sırasında bir ad xüsusilə seçilir – Mixaylo ləqəbli Mehdi Hüseynzadə. O, təkcə Vətən uğrunda döyüşən bir partizan deyil, bütöv bir millətin yenilməz ruhunun, azadlıq eşqinin simvoludur. Onun adı Azərbaycanın dövlətçilik ənənələrində, igidlik dastanlarında və xalqın yaddaşında daim yüksək ehtiramla çəkilir. Mehdi Hüseynzadənin həyat yolu və qəhrəmanlığı, müasir gəncliyə vətənpərvərlik və fədakarlığın nə demək olduğunu aşılayır. Bu gün hər bir azərbaycanlı üçün Mixaylo adı yalnız bir döyüşçünün deyil, xalqımızın azadlıq iradəsinin, məğrurluğunun və ləyaqətinin rəmzidir.
Uşaqlıq və formalaşma illəri
Mehdi Hüseynzadə 1918-ci il dekabrın 22-də Sumqayıtın yaxınlığındakı Novxanı kəndində dünyaya gəlib. Ailəsi köklü, zəhmətkeş və ziyalı ənənələrinə sahib idi. Atası Hüseyn və anası Nabat övladlarını vətənə, xalqa, insana sədaqət və əxlaq ruhunda böyütmüşdülər. Mehdi uşaqlıqdan olduqca ağıllı, prinsipial, təşəbbüskar, qayğıkeş və məsuliyyətli bir insan kimi formalaşıb. Məktəbdə yaxşı oxuyur, müəllimlərinin və dostlarının rəğbətini qazanırdı. İstedadı və çalışqanlığı ona həm ədəbiyyat, həm də riyaziyyat və tarix sahəsində üstün nəticələr qazandırmışdı. Uşaq yaşlarından böyüyə böyük hörmət, ədalət və məsuliyyət hissi ilə yanaşırdı. Sonralar Bakı Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinə daxil olur və burada klassik ədəbiyyat, dünya tarixi və dillər üzrə dərin biliklər əldə edir. O, həmçinin idmana və rəsim sənətinə də xüsusi maraq göstərirdi. Tələbəlik illərində vətənə, xalqına xidmət etməyin ən yüksək insan borcu olduğunu anlayan Mehdi, həyatını məhz bu dəyərlər üzərində qurur.
Müharibə illəri və cəbhə yolları
II Dünya Müharibəsi başlananda Mehdi Hüseynzadə öz istəyi ilə cəbhəyə yollanır. O, ilk günlərdən cəbhənin ən ağır nöqtələrində vuruşur, topçu batareyasının komandiri kimi qısa müddətdə döyüşçülər arasında hörmət və nüfuz qazanır. Döyüşlər zamanı o, yüksək peşəkarlıq, liderlik, çevik qərarvermə və şəxsi nümunə göstərməklə fərqlənir. Ancaq sərt və qanlı döyüşlərdə o, alman ordusuna əsir düşür. Mehdi ağır şəraitdə, əsirlikdə belə ruhdan düşmür, dəfələrlə qaçmaq cəhdləri edir, son nəticədə düşərgədən qaçaraq partizan dəstələrinə qoşulur. Bu an onun həyatında yeni, ən parlaq və fədakar bir mərhələ açılır. Partizan hərəkatının ilk günlərindən Mehdi, həm hərbi bilikləri, həm də insanlara təsir etmək, liderlik bacarığı ilə seçilir. Hər kəs üçün o, cəsarət, mətinlik və yenilməzlik nümunəsi idi.
Partizan hərəkatında Mixaylo
Yuqoslaviya və İtaliyada partizan hərəkatına qoşulan Mehdi Hüseynzadə burada “Mixaylo” ləqəbini alır və çox qısa zamanda əfsanəvi partizan kimi tanınır. 1943-1944-cü illərdə o, ən riskli, ən cəsarətli əməliyyatlarda iştirak edir, xüsusilə sabotaj, diversiya və kəşfiyyat missiyalarında uğurlu nəticələrə imza atır. Mehdi əsasən dəmir yollarının, rabitə mərkəzlərinin, hərbi anbarların və düşmənin komendantlıq məntəqələrinin məhv edilməsində birbaşa iştirak edir. O, ən mürəkkəb əməliyyatları şəxsən planlaşdırır, dəqiq taktika qurur və riskli tapşırıqlarda öndə olurdu. Partizan hərəkatında onun rəhbərliyi ilə yüzlərlə uğurlu diversiya və sabotaj əməliyyatı həyata keçirilmiş, düşmən qüvvələri arasında vahimə və təşviş yayılmışdı. Alman komandanlığı Mehdi Hüseynzadənin başına böyük mükafat qoymuşdu və onun axtarışına xüsusi qüvvələr cəlb olunmuşdu.
Son döyüş və şəhidliyi
Mehdi Hüseynzadə, 1944-cü ilin noyabrında, növbəti əməliyyat zamanı ağır mühasirəyə düşdü. O, son gülləsinə qədər döyüşdü, düşmənin əlinə keçməmək üçün qəhrəmancasına şəhid oldu. Onun ölümü təkcə azərbaycanlıların deyil, bütün balkan xalqlarının da ürəyində dərin iz buraxdı. Mixaylo ləqəbi uzun illər Yuqoslaviya, İtaliya və Avropanın müxtəlif ölkələrində partizan hərəkatının simvoluna çevrildi. O, həyatını azadlıq, haqq və ədalət uğrunda fəda etdi, son ana qədər silahı əlindən yerə qoymadı.
Ölümündən sonra qəhrəmanlıq zirvəsi və xatirəsi
Mehdi Hüseynzadənin qəhrəmanlığı ölümündən sonra yüksək qiymətləndirildi. 1957-ci ildə ona Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adı verildi. Bakıda, Sumqayıtda, Novxanıda abidələri, küçələr və məktəblər onun adını daşıyır. Yuqoslaviya və İtaliyada da xatirəsi böyük ehtiramla yad edilir, məzarı Sloveniyada yerləşir. Azərbaycanın bütün bölgələrində onun adı və qəhrəmanlıq dastanları nəsildən-nəslə ötürülür. Mehdi Hüseynzadənin həyat yolu bu gün də gənclər üçün milli qürur və vətənpərvərlik rəmzidir.
Qəhrəmanın irsi və xalqımız üçün mənası
Mehdi Hüseynzadə xalqın ruhunda heç vaxt sönməyən bir məşəldir. Onun adı daim qürurla çəkilir, ədəbiyyatda, kinoda, sənətdə qəhrəmanlıq və vətənpərvərlik simvolu kimi təqdim olunur. Azərbaycanın müasir gəncliyi onun həyatını nümunə götürür, milli kimliyin və azadlıq sevgisinin əsasını onun timsalında hiss edir. Mehdi Hüseynzadənin əfsanəsi Azərbaycan tarixinin ən parlaq səhifələrindən biridir. Onun ruhu daim azərbaycanlıların və dost xalqların qəlbində yaşay
Əfsanəvi qəhrəmanlıq və şəhidlik
Mixaylo ləqəbli Mehdi Hüseynzadənin qəhrəmanlıq salnaməsində ən parlaq səhifələr onun Triest, Udine, Qoriziya kimi şəhərlərdə keçirdiyi əməliyyatlarla bağlıdır. O, həm döyüş meydanında, həm də gündəlik həyatda dostlarına, partizan yoldaşlarına mənəvi dayaq, inam və ümid mənbəyi olurdu. Onun şəxsiyyəti həm silahdaşları, həm də yerli əhali üçün nümunə idi. 1944-cü ilin noyabrında növbəti əməliyyat zamanı Mehdi Hüseynzadə ağır mühasirəyə düşür. Son damla qanına qədər vuruşur, heç zaman təslim olmur, düşmənin əlinə sağ keçməmək üçün böyük fədakarlıqla şəhid olur. Onun qəhrəmanlıq dolu ölümü partizan hərəkatında və azadlıq mübarizəsində yeni bir ruh və stimul yaradır.
Ölümündən sonra ehtiram və qəhrəmanlıq simvolu
Mehdi Hüseynzadənin əfsanəvi şəxsiyyəti və qəhrəmanlığı ölümündən sonra həm Azərbaycanda, həm də Balkanlarda böyük ehtiram və sevgi ilə yad edilib. 1957-ci ildə ona Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adı verilib. Bakı, Sumqayıt və Novxanıda abidələri ucaldılıb, küçələr, məktəblər, gəmilər onun adını daşıyır. Məzarı Sloveniya Respublikasının Nova Qoritsa şəhərində yerləşir və hər il yüzlərlə insan tərəfindən ziyarət olunur. Azərbaycanda və Avropada onun həyat və döyüş yolu haqqında saysız-hesabsız ədəbi, bədii və sənədli əsərlər yaradılıb. Qəhrəmanın xatirəsi hər zaman yeni nəsillərə örnək kimi çatdırılır.
Ən Çox Verilən Suallar
O, II Dünya Müharibəsində Mixaylo ləqəbi ilə tanınan, Avropada qəhrəmanlığı ilə tarixə düşmüş Azərbaycanın ilk Milli Qəhrəmanıdır.
1918-ci il dekabrın 22-də Novxanı kəndində anadan olub.
Bakı Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsində təhsil alıb.
Yuqoslaviya, Sloveniya, İtaliya ərazilərində partizan dəstələrinə rəhbərlik edib.
Triest və digər şəhərlərdə dəmir yolu, hərbi anbar və komendantlıq məntəqələrinin məhv edilməsindəki əməliyyatları məşhurdur.
Partizanlar arasında “Mixaylo” ləqəbi ilə tanınıb, bu ad Avropada onun əfsanələşməsinə səbəb olub.
1944-cü ilin noyabrında Sloveniya ərazisində, ağır döyüşdə şəhid olub.
1957-ci ildə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülüb.
Sloveniya Respublikasının Nova Qoritsa şəhərində yerləşir.
Qorxmazlıq, vətənpərvərlik, cəsarət və milli ləyaqət simvoludur, Azərbaycan xalqının əbədi qürur mənbəyidir.
