İohann Ştraus: Həyatı, Musiqi Karyerasının Başlanğıcı

Dünya klassik musiqisinin zirvəsində duran adlardan biri, şübhəsiz, İohann Ştrausdur. Valz və operettanın dahisi, Vyana musiqisinin qüruru olan bu bəstəkar öz dövrünün sərhədlərini aşaraq, bir neçə əsrdir ki, bütün qitələrdə milyonlarla insanın qəlbini fəth edib. Onun yazdığı musiqilər sadəcə zərif və oynaq melodiyalardan ibarət deyil, həm də Avropa mədəniyyətinin ən yüksək bədii nümunələrindəndir. Ştraus ailəsi bir neçə nəsil bəstəkar yetişdirsə də, xüsusən İohann Ştraus II (1825-1899) adı dünya musiqi tarixində “Valzlar Kralı” kimi əbədiləşib.

İohann Ştrausun Həyatı və İlk İlləri

İohann Ştraus 25 oktyabr 1825-ci ildə Avstriyanın Vyana şəhərində musiqiçi ailəsində dünyaya gəlib. Atası, İohann Ştraus I, özü də dövrünün məşhur bəstəkarı və orkestra rəhbəri idi. Anası Marianna Streim həm ailənin musiqiyə maraq göstərməsində, həm də uşaqlarının təhsil almasında böyük rol oynamışdır. Ailə mühitində böyüyən İohann uşaqlıqdan musiqiyə, xüsusən skripka və fortepiano ifasına xüsusi maraq göstərib.

Bütün istedadına baxmayaraq, atası onun musiqiçi olmasını istəmirdi və onu riyaziyyat və iqtisadiyyata yönəltmək istəyirdi. Ancaq İohann gizlicə musiqi təhsili alır, ilk kiçik əsərlərini yazırdı. Yeniyetmə yaşlarından musiqi dərnəklərində, ailə tədbirlərində, hətta kiçik konsertlərdə ifa edirdi.

Musiqi Karyerasının Başlanğıcı

Atası 1849-cu ildə vəfat etdikdən sonra, İohann Ştraus rəsmi şəkildə orkestr yaratdı və konsertlər verməyə başladı. Qısa zamanda Vyana ictimaiyyəti onun orkestrini və yeni, parlaq valzlarını sevməyə başladı. Ştrausun ifasında klassik Avstriya valzları yeni nəfəs qazandı, melodiyaların incəliyi, orkestrin səslənməsi və ritmin oynaq təbiəti şəhər həyatına rəng qatdı.

İohann tezliklə təkcə Vyanada deyil, Avropanın böyük şəhərlərində də populyarlıq qazandı. Onun musiqisi bal zalı, saray və kütləvi tədbirlərin ayrılmaz hissəsinə çevrildi. Ştrausun konsertləri dəfələrlə Paris, London, Berlin, Sankt-Peterburq və digər Avropa şəhərlərində anşlaqla keçirdi.

Ştraus Valzları və Onların Xüsusiyyətləri

Valz Avstriya musiqisinin ənənəvi janrıdır. Ancaq məhz İohann Ştraus bu janrı müasir klassikaya çevirdi, onu beynəlxalq səviyyəyə çıxardı və populyarlaşdırdı. Ştraus valzlarının əsas xüsusiyyətləri bunlardır:

• Yüksək melodiklik və emosionallıq: Onun valzları həmişə axıcı, aydın melodiyalı, emosional ahəng və zarafatçıl ruhla zəngindir.
• Orkestrin zənginliyi: Ştraus klassik orkestr səslənməsinə yeni alətlər və effektlər əlavə edərək, musiqini daha rəngarəng edib.
• Dinamik və ritmik struktura: Valzın üçlük ölçüsü (3/4) və təravətli temp onun əsərlərinə xüsusən rəqs və şənlik ab-havası qatır.
• Bədii obrazlar və təsvir: Musiqisində tez-tez təbiət, şəhər həyatı, Avstriya mənzərələri, sevgi və insan münasibətləri obrazlandırılır.

Ən məşhur valzlarından biri, hətta dünyanın musiqi simvollarından sayılan “Mavi Dunay” (An der schönen blauen Donau) əsəridir.

Məşhur Əsərləri və Qızıl İrs

İohann Ştraus ömrü boyu minə yaxın musiqi əsəri yazıb. Bunlara valz, polka, marş, qavot, mazurka, operetta və digər janrlarda əsərlər daxildir. Ən məşhurları:

• “An der schönen blauen Donau” (Mavi Dunay) – dünyanın ən məşhur valzlarından biri, simfonik orkestr üçün şah əsər.
• “Kaiser-Walzer” (İmperator valzı) – rəsmi tədbirlərdə və dövlət protokollarında səslənən klassik əsər.
• “Geschichten aus dem Wienerwald” (Vyana meşəsindən hekayələr) – melodiyasının gözəlliyi və bədii təbiət təsviri ilə seçilir.
• “Frühlingsstimmen” (Bahar səsləri) – vokal və orkestr üçün yazılmış parlaq valz.
• “Wiener Blut” (Vyana Qanı) – eyni adlı operetta və valz.
• “Die Fledermaus” (Yarasalar) operettası – Avropa səhnələrinin əvəzolunmaz klassikası.
• “Radetzky March” (atasına aid, amma ailənin simvolu kimi məşhurlaşmışdır).

Bu əsərlərin bir çoxu dünyanın bütün simfonik orkestr və balet truppalarının repertuarına daxil olub.

Operetta və Digər Janrlarda Yaradıcı Nailiyyətləri

İohann Ştraus təkcə valzları ilə deyil, həm də operetta janrında yaratdığı şah əsərlərlə də tanınır. Onun “Die Fledermaus” (“Yarasalar”) və “Eine Nacht in Venedig” (“Venesiyada Bir Gecə”) operettaları təkcə Avstriyada deyil, bütün Avropada tamaşaçılar tərəfindən sevilir.

Ştrausun operettalarında musiqinin yüngüllüyü, maraqlı süjet, zarafatçıl dialoqlar və sosial satira ön planda olur. Bu janrda o, həm də Vyana cəmiyyətinin həyatını, gündəlik şəhər motivlərini incə yumor və parodiya ilə təqdim edir.

Vyana və Ştraus: Musiqi Paytaxtının Simvolu

İohann Ştraus öz dövründə Vyana musiqisinin simvoluna çevrildi. Onun yazdığı valzlar Vyana bal və ziyafətlərinin ayrılmaz tərkib hissəsinə çevrildi, şəhərin siması ilə birləşdi. Hətta bu gün də hər il 1 yanvarda keçirilən Vyana Filarmoniya Orkestrinin Yeni İl Konserti İohann Ştraus və ailəsinin əsərləri olmadan təsəvvür edilə bilməz.

Vyana küçələrində, parklarında, klassik bal və konsert zallarında onun musiqisi daim səslənir. Ştrausun həyat və yaradıcılıq yolu bu şəhərin mədəni simvoluna çevrilib, yüz minlərlə turist və musiqisevər üçün ziyarət və ilham mənbəyidir.

Şəxsi Həyatı və Sənətkarın İctimai İrsi

İohann Ştrausun həyatı musiqi uğurları ilə yanaşı, şəxsi çətinliklərlə də zəngin olub. O, bir neçə dəfə evlənib, həyatında həm böyük məhəbbət, həm də itkilər yaşayıb. Ştrausun ailəsində musiqi ənənəsi davam edib, qardaşları Yozef və Eduard Ştraus da tanınmış bəstəkar və orkestra rəhbəri olublar.

Sənətkarın ictimai irsi yalnız musiqi ilə məhdudlaşmır. O, Vyana musiqi cəmiyyətlərinin fəal üzvü, xeyriyyə tədbirlərinin təşəbbüskarı, Avstriya musiqisinin inkişafı və gənc musiqiçilərin dəstəklənməsi üçün bir sıra layihələrin müəllifi olub.

Dünya Musiqisində Ştraus İrsinin Davamı

Bu gün İohann Ştrausun musiqisi dünya klassikası kimi yaşayır. Onun valzları, operettaları və marşları dünyanın bütün qitələrində, ən nüfuzlu konsert zallarında səslənir. İfaçı və dirijorlar üçün Ştraus irsi texniki ustalıq, musiqi duyumu və emosional ifadə üçün ən yaxşı məktəb hesab olunur.

Əsərləri bir çox kino və televiziya filmlərində, klassik və populyar musiqi proqramlarında istifadə edilir. Gənc musiqiçilər üçün Ştraus valzlarının ifası həm texnika, həm də zövq və bədii ifadənin inkişafı baxımından vacib mərhələdir.

Ştrausun Avstriya və Dünya Mədəniyyətinə Təsiri

İohann Ştraus Avstriya milli musiqisinin formalaşmasında, Vyana məktəbinin inkişafında və Avropa klassik musiqisinin populyarlaşmasında misilsiz rol oynayıb. Onun musiqisi təkcə klassik irs deyil, həm də gündəlik həyatın, xalqın və şəhərin bədii yaddaşıdır.

Vyana bal və valz mədəniyyəti, zəriflik, xoşbəxtlik, şəhər romantizmi və musiqili şənlik – bütün bunlar Ştrausun musiqisində vətən tapıb. Hətta 19-cu əsrin Avropasında “Ştraus valzı” – sevinc, nikbinlik, mədəni sivilizasiyanın simvoluna çevrilmişdi.

İohann Ştraus musiqi tarixində “Valzlar Kralı” kimi əbədi iz qoymuş, klassik Avropa musiqisinin ən dəyərli simalarından biridir. Onun əsərləri musiqidə sevinc, nikbinlik, incəlik, texniki ustalıq və bədii kamilliyin simvoludur. Ştraus valzları və operettaları bu gün də dünyanın hər yerində səslənir, insanların qəlbini oxşayır, klassik musiqiyə yeni nəsilləri cəlb edir. Sənətkarın yaratdığı musiqi mirası gələcək nəsillər üçün tükənməz ilham və bədii dəyərlər mənbəyidir.

Ən Çox Verilən Suallar