İquasu şəlaləsi: Coğrafi Mövqeyi, Geoloji Xüsusiyyətləri

Dünyanın möhtəşəm təbiət möcüzələri sırasında xüsusi yer tutan İquasu şəlaləsi həm böyüklüyü, həm də heyranedici gözəlliyi ilə insanı valeh edir. Bu şəlalə təkcə Cənubi Amerikanın yox, bütün dünyanın ən təsirli və təbii abidələrindən biri hesab edilir. İquasu şəlaləsi hər il milyonlarla turistin, alimlərin, səyyahların diqqət mərkəzində olur, tədqiqatların və heyranlığın ünvanına çevrilir. Suyun nəhəng səsi, səmanın sonsuzluğu ilə birləşən bulud kimi su damlaları, müxtəlif bucaqlardan yaranan rəngli qövs və yaşıl meşələrin qucağında gizlənən sıldırım qayalar bu ərazinin bənzərsizliyini daha da artırır. Hər kəs üçün əlçatan olmasa da, fotoları və filmləri ilə bütün dünyaya tanış olan İquasu şəlaləsi həyat boyu unudulmayacaq təəssüratlar yaradır.

Coğrafi mövqeyi və təbiəti

İquasu şəlaləsi Cənubi Amerikanın cənub-şərqində, Braziliya ilə Argentina sərhədində yerləşir. Şəlalə Parana çayı hövzəsində, İquasu çayının axdığı yerdə formalaşıb. Şəlalənin böyük hissəsi Argentina ərazisində, qalan hissəsi isə Braziliyada yerləşir. İquasu Milli Parkı və İguaçu Milli Parkı ərazisində yerləşən bu nəhəng su kompleksi tropik meşələr və zəngin flora-fauna ilə əhatə olunub. Regionun iqlimi subtropikdir, ildə təxminən 1800-2000 mm yağıntı düşür, hava isti və rütubətlidir. Burada müxtəlif quş növləri, meymunlar, kəpənəklər, hətta nadir tapılan iri məməlilər də müşahidə olunur. Təbiətin belə zənginliyi İquasu şəlaləsini təkcə coğrafi deyil, həm də ekoloji baxımdan nadir bölgələrdən birinə çevirir.

Şəlalənin yaranma tarixi və geoloji xüsusiyyətləri

İquasu şəlaləsinin yaranması milyon illər əvvəl baş verən vulkanik fəaliyyətdən, yer qabığında olan çatlar və sürüşmələrdən qaynaqlanır. Tədricən Parana platosu üzərində yaranan İquasu çayı öz yolunu qayalar arasında tapıb və axınla bərabər dərin kanonlar, təbii baryerlər formalaşdırıb. Qayaların və bazalt laylarının aşınması nəticəsində İquasu şəlaləsi meydana gəlib. Bura 80-dən çox böyük və kiçik şəlalədən ibarətdir, onların ən böyüyü və məşhuru “Şeytan boğazı” (Garganta del Diablo) adlanır. Bu nəhəng şəlalənin su sütunu 80 metrə yaxın hündürlükdən aşağı düşür və böyük bir səs-küylə, duman buludları yaradır. İquasu şəlaləsinin geoloji quruluşu hələ də alimlərin maraq dairəsindədir və bölgədə davamlı tədqiqatlar aparılır.

İquasu şəlaləsinin dünyada yeri və rekordları

İquasu şəlaləsi dünyanın ən böyük və ən geniş şəlalə sistemlərindən biridir. Şəlalənin ümumi eni 2700 metrdən çoxdur və 82 ayrı-ayrı axardan ibarətdir. Şəlalənin ən yüksək nöqtəsi təxminən 82 metr, orta hündürlüyü isə 64 metrdir. İquasu şəlaləsi eni və su həcminə görə dünyanın ən böyük şəlaləsi olan Vitoria və ən hündür şəlaləsi olan Anxel şəlaləsindən fərqlənsə də, hər iki göstəricini balanslı şəkildə özündə birləşdirir. Şəlalə UNESCO-nun Ümumdünya İrsi Siyahısına daxil edilib və “Dünyanın yeni yeddi möcüzəsi” siyahısında da yer alıb. Buradakı su axınının orta sürəti ildə 1500 kubmetr/saniyə təşkil edir, bəzi mövsümlərdə bu göstərici dəfələrlə artır.

Mədəniyyət və əfsanələr

İquasu şəlaləsi yerli tupi-guarani tayfalarının folklorunda və inancında xüsusi yer tutur. Əfsanəyə görə, güclü bir ilah çay üzərində sevdiyi qızı zorla ələ keçirmək istədikdə, qız sevgilisi ilə birlikdə qayadan özünü atıb və ilahın qəzəbinə tuş gələn cütlük şəlalədə əbədi olaraq ayrılıb. Bu romantik və kədərli əfsanə şəlaləyə mistik aura və əlavə dəyər verir. Regionda yaşayan insanlar İquasuya “böyük su” və ya “böyük səs” mənasında “Iguaçu” adını veriblər. Qədimdən bu yana İquasu təkcə təbiətin möcüzəsi yox, həm də ruhun, sevginin və əbədiyyətin rəmzi kimi dəyərləndirilib.

Turizm və infrastruktur imkanları

İquasu şəlaləsi Braziliya və Argentinanın ən populyar turizm məkanlarından biridir. Hər il bura təxminən 2 milyon turist gəlir. Şəlalə ərazisində müasir infrastruktur yaradılıb: gəzinti yolları, müşahidə meydançaları, tur bələdçiləri, otellər və restoranlar fəaliyyət göstərir. Argentinadan və Braziliyadan şəlaləyə giriş üçün ayrı-ayrı milli parklar təşkil olunub. Qonaqlar üçün bərə gəzintiləri, helikopter turları, ekoturizm və foto safari proqramları mövcuddur. Şəlalənin möhtəşəm mənzərələri üçün ən yaxşı vaxt yağışlı mövsüm sayılır, çünki həmin dövrdə suyun axını daha gur olur və təbiət öz gözəlliyini tam nümayiş etdirir.

Ətraf mühit və qorunması

İquasu şəlaləsi və ətrafı xüsusi mühafizə olunan ərazilərdir. Həm Braziliya, həm də Argentina hökumətləri ərazinin flora və faunasının qorunması üçün ciddi tədbirlər həyata keçirirlər. Park daxilində ağac kəsimi, ovçuluq, balıqçılıq və digər zərərli fəaliyyətlər qadağandır. Buradakı biomüxtəlifliyin qorunması üçün ekoloji monitorinq proqramları, elmi tədqiqatlar və maarifləndirmə tədbirləri mütəmadi olaraq aparılır. Şəlalənin qorunması yalnız dövlətlərin deyil, həm də beynəlxalq təşkilatların diqqət mərkəzindədir və burada hər il bir sıra ekoloji aksiyalar keçirilir.

İquasu şəlaləsinin təsir və ilhamı

İquasu şəlaləsi dünyanın bir çox yazıçısı, rəssamı, fotoqrafı, rejissoru üçün ilham mənbəyi olub. Bura ilə bağlı sənədli və bədii filmlər çəkilib, fotoları dünyanın ən prestijli fotoqrafiya müsabiqələrində nümayiş olunub. Hətta musiqi və poeziyada belə, şəlalənin gurultusu, təbiət gözəlliyi, gücü və romantik aurası tez-tez mövzuya çevrilir. İquasu şəlaləsi həm də bir çox beynəlxalq konfrans və tədbirlərə ev sahibliyi edib, təbiətsevərlərin və ekoloqların bir araya gəldiyi məkanlardan biridir.

İquasu şəlaləsi təkcə Cənubi Amerikanın yox, bütün dünyanın ən gözəl təbiət abidələrindən biridir. Onun heyrətamiz su axını, gözəlliyi və ilhamverici mənzərəsi insanların təbiətə olan sevgisini, qorumağa olan həvəsini artırır. Şəlalə regionda ekoturizmin və təbiətə məsuliyyətli yanaşmanın inkişafına təkan verir. Hər kəsin həyatı boyu bir dəfə ziyarət etmək istədiyi məkanlar sırasında İquasu şəlaləsinin yeri xüsusi və bənzərsizdir. Bu təbiət möcüzəsi həm elmi, həm də emosional baxımdan insanın həyatında silinməz iz buraxır.

Ən Çox Verilən Suallar