İdxal-İxrac Əməliyyatları üzrə Nəzarət Baş İdarəsi: Strukturu, İdarə Funksiyaları

Azərbaycan iqtisadiyyatının dinamik inkişafı və beynəlxalq ticarət əlaqələrinin genişlənməsi idxal-ixrac əməliyyatlarına dövlət nəzarətinin əhəmiyyətini daha da artırır. Xarici iqtisadi fəaliyyətin hüquqi, vergi, gömrük və sanitar tələblərə uyğun şəkildə təşkili ölkənin milli maraqlarının, iqtisadi təhlükəsizliyinin qorunmasında, rəqabətqabiliyyətli məhsulların və xidmətlərin beynəlxalq bazara çıxarılmasında mühüm rol oynayır. İdxal-ixrac əməliyyatlarının səmərəli və şəffaf şəkildə idarə olunması, dövlət nəzarətinin gücləndirilməsi, risklərin azaldılması, iqtisadiyyatın leqallaşdırılması və xarici investisiyaların stimullaşdırılması üçün Azərbaycan Respublikasında bir sıra xüsusi dövlət qurumları fəaliyyət göstərir. Onlardan ən mühümlərindən biri də İdxal-İxrac Əməliyyatları üzrə Nəzarət Baş İdarəsidir. Bu qurumun fəaliyyət dairəsi, funksiyaları, struktur xüsusiyyətləri və iqtisadiyyatda oynadığı rol daim gündəmdədir. İdarənin yaradılması məqsədindən tutmuş onun müasir dövrdə tətbiq etdiyi elektron və rəqəmsal nəzarət mexanizmlərinədək bir çox məqamlar, Azərbaycanın xarici ticarət sisteminin daha şəffaf, çevik və rəqabətqabiliyyətli olmasına xidmət edir.

İdxal-İxrac Əməliyyatları üzrə Nəzarət Baş İdarəsinin yaranma tarixi və inkişaf mərhələləri

İdxal-ixrac nəzarəti ilə bağlı dövlət siyasətinin təkmilləşdirilməsi Azərbaycanda müstəqillik dövründə yeni prioritetlərdən birinə çevrildi. 1990-cı illərdən başlayaraq ölkədə beynəlxalq ticarət liberalizasiyası, idxal və ixracın stimullaşdırılması, gömrük islahatlarının həyata keçirilməsi məqsədilə xüsusi qurumların yaradılmasına ehtiyac yarandı. İdxal-İxrac Əməliyyatları üzrə Nəzarət Baş İdarəsi məhz bu ehtiyaclar əsasında təşkil olundu və öz fəaliyyətini sistemli şəkildə qurdu. İlk illərdə əsas funksiyalar sadəcə sənədləşmə və gömrük bəyannamələrinin yoxlanılması ilə məhdudlaşırdısa, sonradan bu səlahiyyətlər tədricən genişləndi və idarənin məsuliyyət sahəsi ölkənin xarici iqtisadi təhlükəsizliyinin təminatında aparıcı mövqe tutdu. Hazırda idarə beynəlxalq təcrübəni, innovativ texnologiyaları və elektron platformaları öz fəaliyyətində tətbiq etməklə, idxal-ixrac əməliyyatlarının daha səmərəli və sürətli aparılmasına şərait yaradır. İdarənin strukturunda modernləşdirmə, avtomatlaşdırma və şəffaflıq prinsipləri hər zaman ön plandadır.

İdarənin hüquqi statusu və tabeçiliyi

İdxal-İxrac Əməliyyatları üzrə Nəzarət Baş İdarəsi Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti və ya birbaşa Dövlət Gömrük Komitəsinin tərkibində fəaliyyət göstərən, icbari və icraedici səlahiyyətlərə malik dövlət qurumudur. Onun əsas hüquqi bazasını “Gömrük Məcəlləsi”, “Xarici ticarət haqqında” Qanun, Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarları və beynəlxalq konvensiyalar təşkil edir. İdarə dövlət sərhədindən daxil olan və çıxan bütün məhsul, mal, xammal və avadanlığın nəzarətini, onların qanunvericiliyə uyğun rəsmiləşdirilməsini, sertifikatlaşdırılmasını və icazələndirilməsini təmin edir. Eyni zamanda, idarə idxal və ixrac əməliyyatlarında mövcud olan risklərin idarə olunması, saxta bəyannamə və sənədlərin qarşısının alınması, gömrük rüsumlarının və vergilərinin düzgün hesablanması sahəsində də aparıcı rol oynayır.

İdxal və ixrac əməliyyatlarına dövlət nəzarətinin əsas istiqamətləri

Dövlətin idxal və ixrac əməliyyatlarına nəzarəti bir neçə əsas istiqamətdə həyata keçirilir. Bunlara gömrük nəzarəti, maliyyə nəzarəti, fitosanitar və baytarlıq nəzarəti, sertifikatlaşdırma və lisenziyalaşdırma, kənar və daxili audit, xarici iqtisadi risklərin idarə olunması daxildir. İdxal-İxrac Əməliyyatları üzrə Nəzarət Baş İdarəsi bütün bu proseslərin əlaqələndirilməsi, operativ nəzarət və monitorinqin təmin olunması, şəffaflıq və ədalət prinsipinin qorunması üçün vahid elektron platforma və proqram təminatlarından istifadə edir. Əlavə olaraq, idarə beynəlxalq ticarət tərəfdaşları ilə birbaşa əməkdaşlıq qurur, informasiya mübadiləsi aparır və birgə yoxlamalar keçirir. Dövlət nəzarətinin əsas məqsədi qanunsuz mal dövriyyəsinin qarşısını almaq, ölkənin iqtisadi və ekoloji təhlükəsizliyini qorumaq, keyfiyyət standartlarına riayət edilməsini təmin etməkdir.

İdxal-ixrac əməliyyatlarının sənədləşdirilməsi və icazə mexanizmləri

Əməliyyatların qanunvericiliyə uyğun rəsmiləşdirilməsi və sənədləşdirilməsi idxal və ixrac prosesinin əsas mərhələsidir. İdxal-İxrac Əməliyyatları üzrə Nəzarət Baş İdarəsi bəyannamələrin, lisenziyaların, sertifikatların, fitosanitar və baytarlıq arayışlarının verilməsinə, yoxlanılmasına və qeydiyyatına nəzarət edir. İdarə bu prosesdə bütün sənədlərin elektron formada hazırlanmasını və təqdim olunmasını təşviq edir, insan faktorundan asılılığı minimuma endirir. Rəqəmsal imza, elektron bəyannamə, gömrük portalı və bir pəncərə sistemi vasitəsilə sahibkarlar və şirkətlər öz əməliyyatlarını daha rahat və sürətli şəkildə icra edə bilirlər. Sənədləşdirilmənin operativliyi ixracatçı və idxalatçılara vaxt və maliyyə baxımından böyük üstünlük verir.

İdxal-ixrac əməliyyatlarında risklərin idarə olunması

Beynəlxalq ticarətdə risklərin idarə olunması dövlət üçün ən mühüm prioritetlərdəndir. İdxal-İxrac Əməliyyatları üzrə Nəzarət Baş İdarəsi risklərin müəyyənləşdirilməsi, təhlili, qiymətləndirilməsi və idarə olunması üçün xüsusi proqram təminatı, risk profilləri və monitorinq sistemləri tətbiq edir. Buraya maliyyə riskləri, saxta sənədləşmə riski, malın mənşə ölkəsinə görə yoxlamalar, təhlükəli yüklərin identifikasiyası və sərhəd nəzarətinin gücləndirilməsi daxildir. İdarə ticarət əməliyyatlarında olan risklərin erkən aşkarlanması üçün yerli və beynəlxalq partnyorlarla sıx əməkdaşlıq edir, məlumat bazalarını daimi yeniləyir. Risklərin effektiv idarə olunması həm dövlət, həm də sahibkarlar üçün şəffaf və təhlükəsiz ticarət mühiti yaradır.

Gömrük və vergi nəzarətinin təşkili

İdxal və ixrac əməliyyatları üzrə gömrük və vergi nəzarəti Baş İdarənin əsas funksiyalarındandır. Burada əsas məqsəd mal və məhsulların ölkəyə qanuni yollarla daxil olması, lazımi gömrük rüsumlarının və vergilərin düzgün hesablanıb ödənilməsi, güzəştlərin və imtiyazların yalnız qanunla müəyyən olunmuş hallarda tətbiqi və gömrük qaçaqmalçılığı hallarının qarşısının alınmasıdır. İdarə ölkəyə daxil olan və ölkədən çıxan bütün malların növünü, miqdarını, keyfiyyətini, mənşə ölkəsini və digər parametrləri elektron platformada qeyd edir və sistemli şəkildə yoxlayır. Maliyyə nəzarətinin gücləndirilməsi nəticəsində dövlət büdcəsinə daxilolmalar artır və iqtisadi inkişaf üçün yeni imkanlar açılır.

Elektron hökumət və rəqəmsal xidmətlər

Müasir dövrdə İdxal-İxrac Əməliyyatları üzrə Nəzarət Baş İdarəsi elektron hökumət prinsipləri əsasında fəaliyyət göstərir. Rəqəmsal platformalar, onlayn xidmətlər, “bir pəncərə” portalı, elektron imza və bəyannamə, real vaxtda məlumat mübadiləsi sistemləri idarənin şəffaflıq, çeviklik və effektivlik prinsiplərinə uyğun fəaliyyət göstərməsinə şərait yaradır. Sahibkarlar və şirkətlər bütün gömrük və ixrac-idxal əməliyyatlarını uzaqdan, onlayn şəkildə, vaxt itkisi olmadan icra edə bilirlər. Elektron xidmətlərin tətbiqi korrupsiya risklərini minimuma endirir, sahibkar-məmur təmasını azaldır və ölkənin beynəlxalq imicinə müsbət təsir göstərir.

Beynəlxalq əməkdaşlıq və informasiya mübadiləsi

Azərbaycanın idxal-ixrac nəzarət sistemi dünya təcrübəsinə inteqrasiya olunmuş, beynəlxalq təşkilatlar və tərəfdaş ölkələrlə əməkdaşlıq şəraitində fəaliyyət göstərir. İdxal-İxrac Əməliyyatları üzrə Nəzarət Baş İdarəsi Ümumdünya Gömrük Təşkilatı, BMT-nin Ticarət və İnkişaf üzrə Konfransı, Avropa İttifaqı, MDB, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı və digər qurumlarla birbaşa əməkdaşlıq edir. Birgə təlimlər, məlumat mübadiləsi, ortaq yoxlamalar və təcrübə mübadiləsi nəticəsində idarənin fəaliyyəti beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılır, yeni texnologiyalar və qabaqcıl nəzarət metodları tətbiq olunur. Bu əməkdaşlıq beynəlxalq ticarətin sürətlənməsinə və ölkənin ticarət əlaqələrinin genişlənməsinə imkan verir.

İnsan resurslarının inkişafı və təlim proqramları

İdxal-İxrac Əməliyyatları üzrə Nəzarət Baş İdarəsində çalışan mütəxəssislər yüksək ixtisaslı və peşəkar kadrlardan ibarətdir. İdarə mütəmadi olaraq əməkdaşlar üçün yerli və beynəlxalq təlim proqramları, seminarlar, peşəkar inkişaf kursları və sertifikatlaşdırma tədbirləri təşkil edir. Yeni texnologiyalar, beynəlxalq gömrük və ticarət qaydaları, risk menecmenti, hüquqi yeniliklər üzrə əməkdaşların bilik və bacarıqları daim təkmilləşdirilir. Bu yanaşma idarənin operativliyini, effektivliyini və peşəkar imicini gücləndirir.

İdxal-İxrac Əməliyyatları üzrə Nəzarət Baş İdarəsinin iqtisadiyyatda rolu

İdarənin iqtisadiyyatda əsas rolu milli iqtisadi maraqların qorunması, xarici ticarət əməliyyatlarının şəffaf, rəqabətədavamlı və səmərəli təşkili, yerli istehsalçıların və istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsidir. İdxal və ixrac əməliyyatlarına səmərəli nəzarət, dövlət büdcəsinin gəlirlərinin artırılması, xarici investisiyaların cəlb edilməsi, ölkənin ticarət balansının yaxşılaşdırılması, daxili bazarın qorunması və keyfiyyət standartlarının təmin olunması bu qurumun gündəlik fəaliyyətinin əsas məqsədlərindəndir. İdarə eyni zamanda sahibkarlar üçün innovativ və çevik xidmət platforması təqdim edir, onların beynəlxalq bazara çıxış imkanlarını genişləndirir.

Ünvan

Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsi
İdxal-İxrac Əməliyyatları üzrə Nəzarət Baş İdarəsi
Bakı şəhəri, AZ1073, İnşaatçılar prospekti 2

Telefon

(+994 12) 404-22-00
(+994 12) 404-22-52

E-poçt

[email protected]

İdxal-İxrac Əməliyyatları üzrə Nəzarət Baş İdarəsi Azərbaycanın xarici ticarət sisteminin, iqtisadi təhlükəsizliyinin və milli maraqlarının qorunmasında əvəzsiz rol oynayır. Bu idarə həm dövlət orqanları, həm sahibkarlar, həm də vətəndaşlar üçün şəffaf, səmərəli və innovativ xidmətlər təqdim edir. Elektron texnologiyaların tətbiqi, beynəlxalq əməkdaşlıq, peşəkar kadr potensialı və qanunvericiliyə uyğun səlahiyyətləri idarənin uğurlu fəaliyyətinin əsasını təşkil edir. İdxal-ixrac əməliyyatlarında dövlət nəzarətinin gücləndirilməsi ölkənin iqtisadi inkişafının, təhlükəsizliyinin və beynəlxalq rəqabətqabiliyyətinin təminatçısıdır.

Ən Çox Verilən Suallar