Azərbaycan xalqı həmişə igidlik, qəhrəmanlıq və vətənə sədaqət dəyərlərini yüksək tutub. Bu dəyərlərin təşviqi və igid insanların nümunəsinin cəmiyyətə tanıdılması üçün dövlət müxtəlif mükafat və medallar təsis edib. “İgidliyə görə medal” bu qəhrəmanlıq simvolları arasında xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Həm Azərbaycan Respublikasının, həm də SSRİ dövrünün igidlik medalları tariximizin ən şərəfli səhifələrindəndir. Hər bir igidliyin tanınması, onun ictimaiyyətə çatdırılması, yeni nəsillərdə vətənpərvərlik və cəsarət ruhunun aşılanması baxımından bu tip dövlət təltifləri xüsusi rol oynayır.
Azərbaycanda igidlik və dövlət təltifləri tarixi
Azərbaycan Respublikasında dövlət mükafatları və fəxri adlar müstəqillik illərində milli ideologiyanın, vətənpərvərlik ruhunun, şəhidlik və igidlik ənənələrinin yaşadılması məqsədilə təsis olunub. Azərbaycanın dövlətçilik tarixində fərqlənən şəxslərin, hərbi qulluqçuların və vətəndaşların mükafatlandırılması ənənəsi hələ ADR dövründən və SSRİ zamanından mövcuddur. İgidliyə görə medal və oxşar təltiflər xalqın milli qürurunun, ordunun döyüş qabiliyyətinin və vətəndaş cəmiyyətinin gücünün rəmzidir. Hər bir təltifin verilməsi hüquqi və ictimai baxımdan önəmli hadisədir.
İgidliyə görə medalın yaranması və hüquqi statusu
Azərbaycan Respublikasında “İgidliyə görə medal” ilk dəfə 1998-ci il 10 noyabr tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən təsdiq edilmişdir. Medalın təsis olunmasında əsas məqsəd – Azərbaycan dövlətinin və xalqının təhlükəsizliyinin təmin olunmasında, ərazi bütövlüyünün, suverenliyinin və milli maraqlarının qorunmasında igidlik və fədakarlıq göstərmiş hərbi qulluqçuları, daxili işlər orqanlarının əməkdaşlarını, fövqəladə hallarda həyatını riskə ataraq qəhrəmanlıq nümayiş etdirən şəxsləri dövlət səviyyəsində tanımaq və qiymətləndirməkdir.
Medalın verilməsi Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin fərmanı ilə rəsmi surətdə həyata keçirilir və hər bir təqdimat müvafiq sənədlərlə rəsmləşdirilir.
Medalın təsviri və simvolikası
“İgidliyə görə medal”ın dizaynı və simvolikası xüsusi bədii və ideoloji məna daşıyır. Medal dairəvi formada, bürüncdən hazırlanır. Ön tərəfində milli ornamentlər, “İgidliyə görə” yazısı və Azərbaycanın dövlət gerbi, müxtəlif dövrlərdə isə qəhrəmanlıq, cəsarət, qalxan və qılınc rəmzləri əks olunur. Medalda istifadə olunan elementlər igidliyin və milli dəyərlərin vəhdətini göstərir.
Medalın arxa tərəfində isə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Emblemi, orden və medalların qeydiyyat nömrəsi yerləşdirilir. Medalın lent hissəsi Azərbaycan bayrağının rəngləri ilə tərtib olunur və bədii cəhətdən klassik milli estetikaya uyğun hazırlanır.
Medalın təqdim olunma qaydaları və proseduru
“İgidliyə görə medal” dövlət səviyyəsində ən yüksək fəxri təltiflərdən biridir. Medalın verilməsi xüsusi komissiya və dövlət qurumlarının təqdimatı əsasında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı ilə təsdiqlənir. Aşağıdakı şəxslər bu medala layiq görülə bilər:
- Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçuları
- Daxili işlər orqanlarının əməkdaşları
- Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin, Sərhəd Xidmətinin, Fövqəladə Hallar Nazirliyinin əməkdaşları
- Fövqəladə və xüsusi hallarda (xilasetmə, təbii fəlakət zamanı) igidlik və fədakarlıq göstərmiş vətəndaşlar
Təltif olunan şəxslər, adətən dövlət tədbirlərində, xüsusi mərasimlərdə, ölkə başçısının və ya səlahiyyətli nümayəndənin iştirakı ilə medal və müvafiq vəsiqə ilə təltif olunur. Əgər şəhid olmuş şəxsin adı bu medala layiq görülürsə, medal ailə üzvlərinə təqdim edilir.
İgidliyə görə medalın cəmiyyətdə rolu və ictimai əhəmiyyəti
“İgidliyə görə medal” cəmiyyətin ən yüksək mənəvi dəyərlərindən birinin – igidliyin simvolu kimi qəbul olunur. Bu medal gənclərin vətənə sədaqət ruhunda tərbiyəsində, orduya inamın, dövlətə bağlılığın gücləndirilməsində, milli birliyin qorunmasında əvəzsiz rol oynayır. Təsadüfi deyil ki, bu medala layiq görülən şəxslər – xalq arasında nüfuzlu, hörmətli, cəmiyyət üçün nümunəvi şəxslər kimi tanınırlar. Onların igidlik nümunələri həm məktəblərdə, həm kütləvi informasiya vasitələrində, həm də dövlətin rəsmi tədbirlərində təbliğ olunur.
Medal alanların igidlik hekayələri tez-tez filmlərin, ədəbi əsərlərin və mediada yayımlanan reportajların əsas mövzusuna çevrilir.
Azərbaycan Respublikasının “İgidliyə görə” medalının əsas meyarları və nümunələri
Medal müxtəlif hadisələr zamanı xüsusilə fərqlənən şəxslərə verilir. Misal üçün, Vətən müharibəsi (2020), müxtəlif terror aktları, fövqəladə hadisələr və həyatını riskə ataraq insanların xilasına çalışanlar arasında bu medala layiq görülənlər az deyil. Hər il bu təltif dövlət başçısının sərəncamı ilə yeni qəhrəmanlara təqdim olunur və ictimaiyyətə onların igidlik nümunələri geniş işıqlandırılır.
Aşağıda son illərdə “İgidliyə görə medal”la təltif olunmuş bir neçə nümunəvi şəxsin adı (məxfi və fərdi məlumatları qorumaq üçün adlar açıqlanmır) və onların göstərdiyi qəhrəmanlıq haqqında ümumi məlumat verilə bilər:
- Qəhrəman döyüşçülər – 44 günlük Vətən müharibəsində, Füzuli, Şuşa, Cəbrayıl və digər rayonların azadlığı uğrunda aparılan döyüşlərdə fərqlənmiş əsgərlər
- Daxili işlər orqanlarının əməkdaşları – xüsusi əməliyyatlarda, terror və cinayətkar qrupların zərərsizləşdirilməsində igidlik göstərmiş polislər
- Xilasetmə xidmətinin əməkdaşları – zəlzələ, yanğın, təbii fəlakət zamanı yüzlərlə insanın həyatını xilas etmiş xilasedicilər
- Dövlət sərhədinin qorunmasında xüsusi igidlik və fədakarlıq nümayiş etdirən sərhədçilər və zabitlər
“İgidliyə görə medal” və təhsil-tərbiyə prosesində rolu
Bu medal məktəb və universitetlərdə vətənpərvərlik, igidlik və qəhrəmanlıq nümunəsi kimi geniş təbliğ olunur. Müəllimlər dərslərdə, tarix və vətəndaşlıq təlimlərində medal alanların nümunəsini göstərməklə şagird və tələbələrə milli kimlik, əxlaqi dəyərlər və vətənə sədaqət ruhunu aşılayır. Hərbi vətənpərvərlik tədbirlərində, məktəb yolasalma mərasimlərində, əsgər anım günlərində bu medal və ona layiq görülən qəhrəmanların hekayələri nümunə kimi təqdim edilir.
Digər ölkələrdə “İgidliyə görə medal” təcrübəsi
“İgidliyə görə medal” yalnız Azərbaycan Respublikasında deyil, digər ölkələrdə də tətbiq olunan universal dövlət təltifləri sırasında yer alır. Məsələn, Rusiya Federasiyasında “За отвагу” (İgidliyə görə), SSRİ dövründə “За отвагу” medalı, ABŞ-da “Medal of Honor”, Türkiyədə “İgidlik Medalı” və digər dövlətlərdə bu tip təltiflər igidlik və qəhrəmanlıq rəmzi kimi qəbul edilir. Bu təltiflərdə əsas məqsəd dövlət və xalq üçün xüsusi risk altında göstərilən fədakarlıq və qəhrəmanlığı qiymətləndirmək, həmin nümunəni gələcək nəsillərə ötürməkdir.
İgidliyə görə medal alanların sosial və hüquqi statusu
“İgidliyə görə medal”la təltif olunan şəxslərə bir sıra dövlət təminatları və imtiyazlar təqdim olunur. Bu imtiyazlara dövlətin fəxri vəsiqəsi, müxtəlif sosial güzəştlər, pensiya əlavələri, dövlət tədbirlərində xüsusi dəvət və status, bəzən isə mənzil, övladların təhsil və digər sahələrdə güzəştlər daxildir. Bu sosial təminatlar cəmiyyət tərəfindən igidliyin yüksək qiymətləndirilməsi və qəhrəmanların maddi-mənəvi dəstəklə təmin olunması baxımından əhəmiyyətlidir.
Medalın dizaynı və istehsalı
Azərbaycan Respublikasının “İgidliyə görə medal”ı xüsusi sifarişlə, dövlət sifarişi əsasında yerli və ya xarici zərgərlik müəssisələrində hazırlanır. Medal yüksək keyfiyyətli bürünc və digər qiymətli metallar, emal və milli ornamentlərlə bəzədilir. Medalın təqdimatı üçün xüsusi sertifikat və vəsiqə də hazırlanır.
İgidlik nümunələrinin ictimaiyyətə çatdırılması və gələcək nəsillər üçün əhəmiyyəti
“İgidliyə görə medal”la təltif olunanların həyat hekayələri televiziya verilişlərində, sənədli filmlərdə, ədəbi əsərlərdə və mediada geniş işıqlandırılır. Dövlət və qeyri-dövlət təşkilatları medal alanların qəhrəmanlıq nümunəsini cəmiyyətə təqdim etməklə, milli ruhun, igidliyin, vətənə sədaqətin nəsildən-nəslə ötürülməsini təmin edir.
“İgidliyə görə medal” Azərbaycan Respublikasının dövlət rəmzləri və milli dəyərlər sistemi içərisində ən şərəfli və nüfuzlu mükafatlardandır. Bu medal vətənə, xalqa, dövlətə xidmətin, igidlik və fədakarlığın yüksək qiymətləndirilməsinin, milli ruhun, kollektiv şüurun və qəhrəmanlıq ənənəsinin gələcək nəsillərə ötürülməsinin simvoludur. Bu təltif yalnız fərdi qəhrəmanlığa deyil, bütöv cəmiyyətin və dövlətin gücünə, milli birliyə və sədaqətə verilən qiymətdir. İgidliyə görə medal alan hər bir şəxs xalqın kollektiv yaddaşında, gənc nəslin idealında əbədi nümunə kimi yaşayır.
Ən Çox Verilən Suallar
İgidliyə görə medal – Azərbaycan Respublikasında xüsusi igidlik, fədakarlıq və qəhrəmanlıq göstərən şəxslərə dövlət tərəfindən təqdim olunan rəsmi təltif və mükafatdır.
Bu medal Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçularına, polis, sərhəd, fövqəladə hallar və digər təhlükəsizlik orqanlarının əməkdaşlarına, bəzən də həyatını riskə ataraq qəhrəmanlıq göstərmiş mülki vətəndaşlara verilir.
Medal Prezidentin sərəncamı və dövlət qanunvericiliyi əsasında, rəsmi təqdimat mərasimlərində və xüsusi sənədlə birlikdə təqdim olunur.
Medal dövlətin, xalqın və ərazinin təhlükəsizliyinin qorunması, fövqəladə və ekstremal hallarda göstərilən igidlik və qəhrəmanlıq üçün verilir.
Medal dairəvi formada, üzərində milli ornamentlər, ‘İgidliyə görə’ yazısı, dövlət gerbi, qalxan və qılınc kimi igidlik simvolları ilə bəzədilib.
Təltif olunan şəxslərə fəxri vəsiqə, sosial güzəştlər, bəzi hallarda maddi dəstək, dövlət tədbirlərinə dəvət və cəmiyyət tərəfindən xüsusi hörmət göstərilir.
Təltif olunanların adı prezident sərəncamında, dövlət başçısının rəsmi saytında, mediada və ictimai tədbirlərdə rəsmi olaraq açıqlanır.
Medal Azərbaycan Respublikasında 1998-ci ildə təsis olunub və o gündən etibarən qəhrəmanlıq göstərənlərə təqdim edilir.
İgidliyə görə medal – yalnız xüsusi risk, həyat təhlükəsi və əsl qəhrəmanlıq nümunəsi olan hallarda təqdim edilir, yüksək nüfuz və şərəf simvoludur.
Bu medal cəmiyyətdə vətənpərvərlik, milli birlik, igidlik və qəhrəmanlıq nümunələrinin təbliği üçün əsas ideoloji və mənəvi rəmz hesab olunur.
