Dövlət əmlakının idarə olunması müasir dövlət siyasətinin əsas elementlərindən biridir. Azərbaycan Respublikası üçün dövlət əmlakının düzgün və şəffaf idarə olunması ölkənin iqtisadi inkişafına, sosial rifahın yüksəlməsinə və sahibkarlıq mühitinin inkişafına birbaşa təsir edir. İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Əmlak Məsələləri Dövlət Xidməti (ƏMDX) məhz bu strateji vəzifələri həyata keçirir, dövlət əmlakının qeydiyyatı, idarə olunması, özəlləşdirilməsi və nəzarətinin təşkili üzrə vacib funksiyaları yerinə yetirir. Qurum həm dövlət büdcəsinə əlavə gəlirlər gətirir, həm də vətəndaşların hüquqlarının qorunmasını təmin edir.
ƏMDX-in fəaliyyətində əsas amillərdən biri şəffaflıq, hüquqi təminat və innovativ texnologiyaların tətbiqidir. Elektron xidmətlərin genişləndirilməsi, rəqəmsal kadastr sistemlərinin qurulması və onlayn hərracların təşkili vətəndaşların dövlətlə əlaqəsini asanlaşdırır, korrupsiyanın qarşısını alır və əmlak bazarında sağlam rəqabət mühiti yaradır. Bu baxımdan, qurumun fəaliyyəti yalnız idarəetmənin səmərəliliyini artırmır, həm də ölkədə iqtisadi dinamikanın güclənməsinə şərait yaradır. Gələcəkdə ƏMDX-in funksiyaları daha da genişlənəcək, rəqəmsal transformasiya və beynəlxalq əməkdaşlıq sahəsində yeni uğurlar qazanılacaqdır.
ƏMDX-in Tarixi İnkişafı və Hüquqi Statusu
Əmlak Məsələləri Dövlət Xidməti 2009-cu ildə yaradılaraq dövlət əmlakının idarə olunmasında ixtisaslaşmış qurum kimi fəaliyyətə başlamışdır. İlkin dövrdə onun səlahiyyətləri müxtəlif dövlət orqanları arasında paylanmışdı. Lakin 2019-cu ildə Azərbaycan Prezidenti tərəfindən verilən fərmanla qurumun statusu Komitədən Dövlət Xidməti səviyyəsinə yüksəldilmiş və İqtisadiyyat Nazirliyinin balansına verilmişdir. Bu, qurumun səlahiyyətlərinin genişləndirilməsi və idarəetmənin daha da təkmilləşdirilməsi baxımından mühüm addım olmuşdur.
2020-ci ildə təsdiq edilən ƏMDX-in Əsasnaməsi onun fəaliyyət çərçivəsini aydınlaşdıraraq hüquqi baza yaratdı. Bu sənəd dövlət əmlakının qeydiyyatı, idarə olunması, özəlləşdirilməsi və satışının həyata keçirilməsi sahəsində qanunvericiliyə uyğun fəaliyyət üçün əsas təminatdır. Bu mərhələdən sonra qurum öz fəaliyyətini daha şəffaf və effektiv qurmağa başlamışdır, yeni struktur və prosedurlar tətbiq olunmuşdur.
Struktur və Regional İnteqrasiya
ƏMDX-in fəaliyyətini təşkil edən strukturlar həm mərkəzi, həm də regional səviyyədə mövcuddur. Bakı və digər böyük şəhərlərdə, həmçinin ölkənin müxtəlif regionlarında yerləşən şöbələr və publik hüquqi şəxslər vətəndaşlara yüksək səviyyədə xidmət göstərirlər. Bunlar arasında “Daşınmaz Əmlakın Dövlət Kadastrı və Reyestri” publik hüquqi şəxs, “Hərracların Təşkili Mərkəzi” və “Korporativ İdarəetmənin Təşkili və Koordinasiya Mərkəzi” xüsusi rol oynayır.
Regional şöbələr vasitəsilə qurum vətəndaşlara yaxınlaşır, müraciətləri operativ şəkildə həll edir, həmçinin regionların sosial-iqtisadi inkişafını nəzərə alaraq dövlət əmlakının səmərəli istifadəsini təmin edir. Bu yanaşma həm şəffaflığı artırır, həm də vətəndaşların məmnuniyyətini yüksəldir. Strukturun möhkəmliyi və çevikliyi ƏMDX-in ölkə üzrə vahid və eyni standartlarla fəaliyyət göstərməsinə zəmin yaradır.
Dövlət Əmlakının Qeydiyyatı və Kadastr Sistemləri
ƏMDX-in ən əsas funksiyalarından biri daşınmaz əmlakın dövlət qeydiyyatını həyata keçirməkdir. Bu prosesdə mülkiyyət hüququnun dəqiq və tam şəkildə təmin olunması prioritet təşkil edir. Kadastr sistemi vasitəsilə torpaq sahələri, binalar və digər obyektlər dəqiq koordinatlarla müəyyən edilir və elektron bazada saxlanılır.
Rəqəmsal kadastr və geoinformasiya sistemlərinin tətbiqi nəticəsində əmlakın qeydiyyatı prosesi sadələşdirilmiş, mülkiyyət hüquqlarının əldə olunması sürətlənmişdir. Bu isə vətəndaşlar və sahibkarlar üçün şəffaf və əlçatan xidmət deməkdir. Həmçinin bu sistem dövlət əmlakının idarə olunmasında səmərəliliyi artırır, korrupsiya hallarının qarşısını alır.
Elektron Hərraclar və Özəlləşdirmə Prosesləri
ƏMDX-in təşkil etdiyi elektron hərraclar dövlət əmlakının ədalətli və şəffaf satışını təmin edir. Bu hərraclarda iştirak etmək istəyənlər portal üzərindən qeydiyyatdan keçərək, satışa çıxarılan əmlak obyektlərinə online şəkildə təklif verirlər. Hərrac sisteminin elektronlaşdırılması dövlət və vətəndaş maraqlarını qorumaqla yanaşı, investisiyaların cəlbini artırır.
Özəlləşdirmə prosesləri də bu sistem üzərindən aparılır, bunun nəticəsində dövlət müəssisələrinin fəaliyyətinin optimallaşdırılması və iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətinin artırılması mümkün olur. Bu mexanizm həm dövlət büdcəsinə əlavə vəsaitlərin daxil olmasına, həm də yeni iş yerlərinin açılmasına səbəb olur.
Rəqəmsal Transformasiya və Vətəndaş Məmnunluğu
Müasir dövrdə dövlət idarəetməsində rəqəmsal texnologiyaların tətbiqi qaçılmazdır. ƏMDX də bu istiqamətdə böyük uğurlar qazanmışdır. Elektron xidmətlərin, o cümlədən “myGov” portalının inkişaf etdirilməsi və onlayn müraciətlərin qəbulu vətəndaşların dövlətlə əlaqəsini asanlaşdırır. Bu, xidmətlərin əlçatanlığını artırmaqla bərabər, vaxt və resurslara qənaət edir.
Vətəndaşların müraciətlərinə operativ cavab vermək məqsədilə çağrı mərkəzi və regional şöbələr aktiv fəaliyyət göstərir. ƏMDX-in fəaliyyəti şəffaflıq prinsiplərinə əsaslanır və müraciətlərin vaxtında və düzgün həllinə xüsusi önəm verilir. Bu da vətəndaş məmnunluğunu və quruma olan etimadı artırır.
İqtisadi Göstəricilər və Nailiyyətlər
Son illərdə ƏMDX-in fəaliyyəti dövlət büdcəsinə daxil olan vəsaitlərin artması, dövlət əmlakının effektiv idarə olunması və özəlləşdirilməsi baxımından mühüm nəticələr vermişdir. Məsələn, 2023-cü ildə dövlət büdcəsinə 147 milyon manatdan artıq vəsait daxil olmuşdur. Eyni zamanda 900-dən çox dövlət müəssisəsi özəlləşdirilmiş, yeni investisiyalar cəlb olunmuş və yüzlərlə yeni iş yeri yaradılmışdır.
2025-ci ilin ilk beş ayının statistikası da pozitiv meylləri göstərir. Dövlət qeydiyyatında yüz minlərlə yeni hüquq aktı təsdiqlənmiş, çoxsaylı ipoteka və texniki pasport xidmətləri həyata keçirilmişdir. Bu rəqəmlər ƏMDX-in dövlət əmlakının idarə olunmasında necə səmərəli fəaliyyət göstərdiyini təsdiqləyir.
Beynəlxalq Əməkdaşlıq və İnnovasiyalar
Qurum beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edərək müasir texnologiyalar və idarəetmə metodlarını Azərbaycana gətirir. Dünya Bankı, Avropa İttifaqı və UN-Habitat kimi təşkilatlarla birgə layihələr ƏMDX-in rəqəmsal infrastrukturu və kadastr sistemlərini inkişaf etdirir. Bu əməkdaşlıq nəticəsində beynəlxalq standartlara cavab verən müasir idarəetmə mexanizmləri ölkədə tətbiq olunur.
Beynəlxalq təcrübələrin tətbiqi həm yerli bazarın şəffaflığını artırır, həm də investisiya mühitini əlverişli edir. Bu da öz növbəsində iqtisadiyyatın dayanıqlı və davamlı inkişafına zəmin yaradır. Qurumun innovativ yanaşmaları onun qarşısında duran çağırışlara adekvat cavab verməsini təmin edir.
Dövlət Əmlakının İdarəolunması: Statistik Cədvəl
| Fəaliyyət Növü | Sayı |
| Mülkiyyət hüququ qeydiyyatı | 148,678 |
| İlk qeydiyyatlar | 24,947 |
| Təkrar qeydiyyatlar | 123,731 |
| Fərdi yaşayış və bağ evləri | 26,019 |
| Mənzillər | 35,630 |
| Torpaq sahələri | 81,642 |
| Qeyri-yaşayış binaları | 1,237 |
| Qeyri-yaşayış sahələri | 3,794 |
| Kompleks obyektlər | 285 |
| Çoxmərtəbəli yaşayış binaları | 68 |
| Texniki pasportların hazırlanması | 105,328 |
| İpoteka müqavilələri | 24,599 |
Nəticə
Azərbaycan Respublikasının dövlət əmlakının idarə olunması sistemində İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Əmlak Məsələləri Dövlət Xidməti mərkəzi rol oynayır. Qurumun fəaliyyəti müasir idarəetmə prinsiplərinə uyğun olaraq qurulmuş, hüquqi bazası möhkəmləndirilmiş və rəqəmsal texnologiyalarla zənginləşdirilmişdir. Bu, dövlət əmlakının şəffaf, səmərəli və hüquqi təminatlı idarə olunmasına imkan verir.
ƏMDX-in regional şöbələrinin fəaliyyəti və geniş elektron xidmət spektri vətəndaşların dövlət orqanları ilə əlaqəsini asanlaşdırır və şəffaflığı təmin edir. Dövlət əmlakının qeydiyyatı, özəlləşdirilməsi və hərrac vasitəsilə satışı büdcəyə və investisiya mühitinə əhəmiyyətli töhfələr verir. Son illərin statistik göstəriciləri qurumun uğurlu fəaliyyətini təsdiqləyir, gələcəkdə bu uğurların daha da artacağına böyük ümidlər yaradır.
Beynəlxalq əməkdaşlıq və innovativ texnologiyaların tətbiqi nəticəsində ƏMDX ölkənin iqtisadi sistemində dayanıqlı və etibarlı institut kimi möhkəmlənir. Bu da Azərbaycan dövlətinin əmlak siyasətində şəffaflıq, ədalət və davamlılıq prinsiplərinə sadiqliyini nümayiş etdirir. ƏMDX-in fəaliyyəti ölkənin iqtisadiyyatının güclənməsində, vətəndaşların rifahının yüksəlməsində və hüquqlarının qorunmasında əvəzolunmaz rol oynayır.
Ən Çox Verilən Suallar
Əmlak Məsələləri Dövlət Xidməti 2009-cu ildə yaradılmışdır və dövlət əmlakının idarə olunması, qeydiyyatı və özəlləşdirilməsi sahəsində fəaliyyət göstərir.
ƏMDX-in əsas vəzifələri dövlət əmlakının qeydiyyatı, idarə olunması, özəlləşdirilməsi, elektron hərracların təşkili və mülkiyyət hüquqlarının qorunmasıdır.
Elektron hərrac sistemi vasitəsilə dövlət əmlakı onlayn şəkildə şəffaf və ədalətli satılır, iştirakçılar portal üzərindən təklif verirlər.
Daşınmaz əmlakın qeydiyyatı üçün mülkiyyət hüququnu təsdiq edən sənədlər, torpaq sahəsinin ölçülərini göstərən kadastr planı və şəxsiyyət vəsiqəsi tələb olunur.
ƏMDX Bakı, Gəncə, Lənkəran, Şəki, Xaçmaz və digər bölgələrdə regional şöbələr vasitəsilə vətəndaşlara xidmət göstərir.
İpoteka müqavilələrinin qeydiyyatı ƏMDX tərəfindən elektron sistem vasitəsilə həyata keçirilir və bu, hüquqi təminat üçün vacibdir.
Özəlləşdirmə prosesi elektron hərraclar vasitəsilə şəffaf və qanunvericiliyə uyğun şəkildə həyata keçirilir.
Rəqəmsal kadastr sistemi daşınmaz əmlakın koordinatlarını və sərhədlərini elektron formatda qeyd edən sistemdir.
Vətəndaşlar portal üzərindən, regional şöbələr vasitəsilə və çağrı mərkəzi ilə ƏMDX-ə müraciət edə bilərlər.
ƏMDX Dünya Bankı, Avropa İttifaqı və UN-Habitat kimi beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edir.
