İnək Südü : Faydaları , İstifadəsi

İnək südü minilliklər boyu bəşəriyyətin qida rasionunda xüsusi yer tutmuş, həm qədim ənənələrdə, həm də müasir tibbi və dietologiyada sağlamlığın rəmzi kimi dəyərləndirilmiş təbii məhsuldur. Bütün dünyada milyonlarla insan hər gün inək südü və onun törəmələrindən istifadə edir. Onun zəngin qida tərkibi, bədən üçün əlverişli maddələri və bir çox xəstəliklərin qarşısının alınmasında oynadığı rol müxtəlif elm sahələri tərəfindən dəfələrlə təsdiqlənib. İnək südü nəinki zülal, kalsium, vitamin və mineral mənbəyidir, həm də immunitetin möhkəmlənməsi, sümük və diş sağlamlığının qorunması, ürək-damar və sinir sistemlərinin normal fəaliyyəti üçün vacibdir.

Azərbaycanın kənd təsərrüfatında inək südünün xüsusi yeri vardır. Yerli əhalinin ənənəvi qida mədəniyyətində, xalq təbabətində və gündəlik menyuda süd və süd məhsulları özünəməxsus mövqe tutur. Süd bədəni gücləndirir, orqanizmi enerji ilə təmin edir, yaşlılar və uşaqlar üçün həyati dərəcədə əhəmiyyətlidir.

İnək südünün tərkibi və bioloji dəyəri

İnək südü dünyanın ən zəngin qida məhsullarından hesab olunur. Onun əsas komponentləri bunlardır:

• Zülallar: İnək südündə zülalın əsas hissəsi kazein (təxminən 80%) və zərdab zülallarıdır. Bunlar bədən üçün asanlıqla həzm olunan, əzələ, toxuma və hüceyrələrin qurulması üçün zəruri olan amin turşularını ehtiva edir.
• Yağlar: Südün tərkibində 3,2-4,5% arası təbii süd yağı vardır. Bu yağ bədəndə enerji mənbəyidir və yağda həll olan vitaminlərin (A, D, E, K) mənimsənilməsini təmin edir.
• Karbohidratlar: Südün əsas karbohidratı laktozadır. Laktoza orqanizmdə enerji mənbəyidir, həmçinin bəzi vitamin və mineralların sorulmasını asanlaşdırır.
• Vitaminlər: İnək südü A, D, B2, B12, B6, C və E vitaminləri ilə zəngindir. Bu vitaminlər bədənin müdafiə sistemini, göz və dəri sağlamlığını, sinir sistemini və maddələr mübadiləsini dəstəkləyir.
• Minerallar: İnək südü kalsium, fosfor, maqnezium, kalium, natrium, sink və s. minerallarla zəngindir. Xüsusilə kalsiumun miqdarı yüksəkdir, bu isə sümük və diş sağlamlığı üçün çox vacibdir.
• Su: Südün təxminən 87-89%-i sudur. Bu orqanizmin maye balansının tənzimlənməsinə kömək edir.

Bu tərkib orqanizmin bütün əsas ehtiyaclarını təmin edir və inək südünü uşaqdan böyüyə hər kəs üçün faydalı edir.

Sümük və diş sağlamlığına təsiri

İnək südünün ən önəmli üstünlüklərindən biri sümük və diş sağlamlığını qorumaq və möhkəmləndirməkdə oynadığı roldur. Kalsium, fosfor və D vitamini sümüklərin və dişlərin inkişafı, böyümə dövründə uşaqların düzgün formalaşması, yaşlılarda isə osteoporoz və sümük zəifliyinin qarşısının alınması üçün əvəzolunmazdır. Uşaqlarda süd qəbulunun az olması skolioz və digər sümük patologiyalarına gətirib çıxara bilər. Həmçinin, inək südü kalsiumun bədən tərəfindən effektiv sorulmasını təmin edən xüsusi bioaktiv komponentlərə malikdir.

Əzələ və toxuma inkişafına dəstəyi

İnək südünün tərkibindəki kazein və zərdab zülalları bədəndə əzələlərin, bağların, orqanların inkişafı və regenerasiyası üçün vacibdir. İdmançılar və fiziki işlə məşğul olanlar üçün südün protein tərkibi əvəzolunmaz enerji və tikinti materialı rolunu oynayır. Müntəzəm süd istifadəsi əzələ kütləsinin qorunması, yaraların tez sağalması və immunitetin möhkəmlənməsi üçün faydalıdır.

Sinir və ürək-damar sisteminə təsiri

İnək südündəki B qrupu vitaminləri, maqnezium və kalium sinir sisteminin sabitliyini təmin edir, stressi və gərginliyi azaldır, yuxunun yaxşılaşmasına kömək edir. Kalium və kalsium ürəyin ritmini, arterial təzyiqi tənzimləyir, infarkt və insult riskini azaldır. Südün tərkibində olan faydalı yağ turşuları isə damar divarlarının elastikliyini qoruyur.

İmmunitetə və uşaqların inkişafına təsiri

İnək südündəki vitamin və minerallar uşaqların normal böyümə və inkişafı üçün həyati dərəcədə vacibdir. Südün tərkibindəki immunoqlobulinlər, vitaminlər və mineral maddələr immunitet sistemini gücləndirir, infeksion xəstəliklərə qarşı orqanizmin müqavimətini artırır. Balacalar üçün süd həm böyümə hormonlarının aktivləşməsi, həm də beynin inkişafı üçün zəruridir.

Həzm sistemi üçün faydaları

Südün tərkibindəki laktoza, zərdab zülalları və faydalı bakteriyalar həzm prosesini stimullaşdırır, bağırsaq mikroflorasını tənzimləyir. Süd probiotik xüsusiyyət daşıyır və xüsusilə turş süd məhsulları bağırsaq sağlamlığı üçün faydalıdır. Süd qəbizlik, bağırsaq narahatlığı və mədə xəstəliklərinin qarşısını alır.

Dəri və saç sağlamlığı

Südün A və E vitaminləri, zülallar və minerallar dərinin elastikliyini qoruyur, qocalmanı ləngidir, saç və dırnaqların möhkəmlənməsinə kömək edir. Süd maskaları və süd əsasında hazırlanan kosmetik məhsullar dəri üçün nəmləndirici, bəsləyici və qoruyucu təsir göstərir.

Arıqlama və metabolizmə təsiri

Az yağlı süd və süd məhsulları aşağı kalorili qida olaraq arıqlamaq istəyənlər üçün faydalıdır. Zülallar uzunmüddətli toxluq hissi yaradır, metabolizmi sürətləndirir, piylərin parçalanmasını asanlaşdırır. Südün gündəlik qəbul edilməsi pəhriz proqramlarında geniş istifadə olunur.

Xəstəliklərin profilaktikası və xalq təbabətində rolu

İnək südü soyuqdəymə, bronxit, anemiya, vitamin çatışmazlığı kimi vəziyyətlərdə xalq təbabətində geniş istifadə olunub. İlıq süd balla, sarımsaq və ya müxtəlif bitki əlavələri ilə qarışdırılaraq orqanizmi gücləndirmək, öskürəyi və boğaz ağrısını yüngülləşdirmək üçün tövsiyə olunur. Müasir tibbi tədqiqatlar göstərir ki, süd rasionda müntəzəm istifadə olunduqda bəzi xərçəng növləri, şəkərli diabet və yüksək təzyiq riskini azaldır.

Südün düzgün istifadəsi və mümkün riskləri

Südün faydalarına baxmayaraq, hər bir orqanizmin fərdi xüsusiyyətlərini nəzərə almaq vacibdir. Bəzi insanlarda laktoza dözümsüzlüyü (laktaza fermentinin çatışmazlığı) səbəbindən süd qəbul edildikdə həzm pozğunluqları yarana bilər. Belə hallarda laktozsuz süd və ya qatıq, kefir, pendir kimi fermentləşdirilmiş süd məhsulları daha uyğun olur. Südün təzə və keyfiyyətli olmasına, gigiyenik qaydalara əməl edilməsinə xüsusi diqqət yetirmək lazımdır.

Keyfiyyətli inək südü necə seçilməlidir?

Süd alarkən onun təzəliyinə, rənginə, qoxusuna və saxlanma şəraitinə baxmaq lazımdır. Təbii süd ağ və ya azca sarımtıl olur, spesifik təmiz süd qoxusu gəlir. Keyfiyyətli süd şəffaf və çöküntüsüz olur. Fabrik məhsulları alarkən etiketə, saxlanma müddətinə və istehsalçının reputasiyasına xüsusi diqqət etmək məsləhətdir.

İnək südü qida dəyəri, sağlamlığa təsiri və zəngin bioloji tərkibi ilə əvəzsiz təbii məhsuldur. Onun tərkibində olan vitamin, mineral, zülal və faydalı maddələr uşaqlardan böyüklərə qədər hər bir insan üçün sağlamlıq mənbəyidir. Süd sümük, diş, əzələ və sinir sistemi üçün vacibdir, immuniteti gücləndirir, enerji verir, dəri və saç sağlamlığını qoruyur, metabolizmi sürətləndirir.

Südün düzgün, keyfiyyətli və müntəzəm istifadəsi bədənə bir sıra faydalar verir, bir çox xəstəliklərin qarşısını alır və sağlam ömür tərzinin ayrılmaz hissəsinə çevrilir. Hər bir insanın fərdi həzm xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq, süd və süd məhsullarını gündəlik rasionda balanslaşdırılmış şəkildə saxlamaq tövsiyə olunur.

Ən Çox Verilən Suallar