İsgəndər : Həyatı , Fəaliyyəti

Makedoniyalı İsgəndər, eyni zamanda İskəndər Böyük kimi tanınan tarixi şəxsiyyət, antik dünyanın ən məşhur və ən güclü hərbi rəhbərlərindən biri olub. O, böyük imperiyanın qurucusu, strateq və fəthkar kimi dünya tarixində silinməz iz qoyub. Makedoniyalı İsgəndərin həyatı, fəaliyyəti və əldə etdiyi zəfərlər qədim dövrlərin hərbi-siyasi inkişafına, mədəniyyətlərarası əlaqələrə və ümumilikdə insan tarixinin formalaşmasına təsir göstərmişdir. İsgəndərin fəthləri və hakimiyyəti sayəsində Yunan, Misir, İran və Hindustan kimi müxtəlif mədəniyyətlərin bir araya gəlməsi və qarışması mümkün olub ki, bu da sonra dünyanın müxtəlif regionlarının qarşılıqlı təsirində əsas rol oynayıb.

İsgəndərin Doğum və Gənclik İlləri

Makedoniyalı İsgəndər eramızdan əvvəl 356-cı ildə Makedoniyanın paytaxtı Pella şəhərində dünyaya gəlib. Onun atası II Filipp Makedoniyalı, anası isə Olimpiya idi. İsgəndərin gəncliyi və təhsili dövrün ən nüfuzlu müəllimlərindən biri olan Aristotel tərəfindən təmin olunmuşdur. Bu, İsgəndərin həm fəlsəfi, həm də elmi biliklərə yiyələnməsinə, geniş dünyagörüşü formalaşdırmasına şərait yaratmışdır. Gənc İsgəndər artıq erkən yaşlarından liderlik keyfiyyətləri, hərbi istedadı və strategiya qabiliyyəti ilə seçilmişdir.

Hərbi Karyera və Fəthləri

İsgəndərin hərbi karyerası atası II Filippin ölümündən sonra başladı və onun ən böyük arzusu böyük imperiya qurmaq idi. Eramızdan əvvəl 334-cü ildə İsgəndər kiçik Asiyada Persiya İmperiyasına qarşı hərbi kampaniyaya başladı. Onun komandanlığı altında Yunan-Makedoniya ordusu qədim dünyanın ən güclü ordularından biri kimi tanındı.

İsgəndər qısa müddətdə Lidiya, Frigiya, Babil, Suriya, Misir və Fars ərazilərini fəth etdi. Onun yürüşləri Hindistana qədər uzandı və orada da böyük döyüşlərdə qalib gəldi. İsgəndərin hərbi strategiyası və cəsarəti onu dövrünün ən dahiyanə fəthkarı etdi. Onun qələbələri yalnız torpaq fəth etməklə kifayətlənməyib, həm də yeni mədəniyyətlərin yaranmasına, müxtəlif xalqlar arasında dialoqun inkişafına səbəb oldu.

İdarəçilik Sistemi və Mədəni İnteqrasiya

İsgəndər fəth etdiyi torpaqlarda mərkəzləşdirilmiş, lakin çoxmillətli idarəçilik sistemi yaratdı. O, yerli hökmdarları saxlayır, onları öz hakimiyyəti altında saxlayaraq mədəniyyətlərin qarşılıqlı təsirini təşviq edirdi. İsgəndər özünü həm fəthkar, həm də sülh qurucusu kimi təqdim edirdi.

Misirdə onun qurduğu İsgəndəriyyə şəhəri uzun müddət elmin və mədəniyyətin mərkəzi oldu. İsgəndərin idarəçiliyi müxtəlif mədəni elementlərin birləşməsini, yunan və şərq mədəniyyətlərinin vəhdətini təmin etdi. Bu prosesə Hellenizm adlanır və bu dövr antik dünyanın ən zəngin və inkişaf etmiş mədəni mərhələlərindən biri kimi qəbul olunur.

İsgəndərin Ölümü və İmperiyanın Paylanması

İsgəndər eramızdan əvvəl 323-cü ildə Babil şəhərində qəfil xəstəlik nəticəsində 32 yaşında vəfat etdi. Onun ölümü böyük imperiyanın gələcək taleyində dönüş nöqtəsi oldu. İsgəndərin varisi olmadığı üçün imperiya generallar arasında bölündü və müxtəlif ərazilər ayrı-ayrı xanədanlar tərəfindən idarə olunmağa başladı.

Bu bölünmə Makedoniya imperiyasının zəifləməsinə və tədricən süqutuna gətirib çıxardı, lakin İsgəndərin qurduğu mədəni və siyasi irs uzun müddət yaşadı və qədim dünya tarixinə təsir göstərməyə davam etdi.

İsgəndərin Dünya Tarixində Yeri

Makedoniyalı İsgəndər dünya tarixində fəthkar, strateq və imperator kimi tanınır. Onun hərbi kampaniyaları dünya xəritəsini yenidən formalaşdırdı, müxtəlif xalqların mədəniyyətlərinin qarışmasına və yeni sivilizasiyaların yaranmasına şərait yaratdı. İsgəndərin siyasəti və hərbi uğurları Avropa, Asiya və Afrika arasında uzun müddətli əlaqələrin inkişafına təkan verdi.

İsgəndər Böyük obrazı tarixçilər, ədəbiyyatşünaslar və filosoflar üçün daim maraq mövzusu olmuşdur. Onun həyatı və fəaliyyəti əsasında çoxsaylı ədəbi əsərlər, tarixi araşdırmalar və kino layihələri yaradılıb.

İsgəndərnamə və İsgəndərin Əfsanəvi Təsviri

Azərbaycan və ümumtürk ədəbiyyatında İsgəndər obrazı həm tarixi, həm də mifoloji sima kimi dərin kök salıb. Nizami Gəncəvinin məşhur “İsgəndərnamə” poemasında bu obraz çoxşaxəli, mürəkkəb və fəlsəfi səviyyədə təsvir olunub. Əsərdə İsgəndər həm fəthkar, həm də hikmətli hökmdar kimi təqdim edilir.

Bu dastanlar İsgəndər haqqında xalq yaddaşında yaranan müxtəlif mif və əfsanələri özündə birləşdirir və onun tarixi şəxsiyyətindən daha çox mədəni simvol kimi qəbul edilməsinə səbəb olur.

İsgəndərin İrsi və Müasir Tədqiqatlar

Müasir dövrdə İsgəndər Böyük və onun imperiyası haqqında çoxsaylı tədqiqatlar aparılır. Arxeoloji qazıntılar, qədim mətnlərin təhlili və yeni tarixi araşdırmalar onun fəaliyyətinin daha dəqiq mənzərəsini ortaya qoyur. İsgəndərin fəthləri və idarəçilik modeli beynəlxalq tarix və mədəniyyət araşdırmalarında mühüm mövzu olaraq qalır.

Azərbaycan alimləri və tarixçiləri də bu mövzuya xüsusi maraq göstərir, İsgəndərin fəaliyyətinin Azərbaycan tarixi və mədəniyyəti ilə əlaqələrini araşdırırlar.

Makedoniyalı İsgəndər tarixin ən böyük fəthkarlarından biri olaraq dünya mədəniyyətinə, hərbi strategiyaya və siyasi sistemlərə əvəzsiz töhfələr verib. Onun fəthləri yalnız torpaq genişlənməsi ilə nəticələnməyib, həm də mədəniyyətlərin qarşılıqlı təsiri və yeni sivilizasiyaların inkişafına təkan verib. İsgəndər Böyük obrazı tarixdə və ədəbiyyatda yaşayan əfsanə və tarixi şəxsiyyət kimi Azərbaycan və dünya mədəniyyətində önəmli yer tutur. Onun irsi və fəaliyyəti gələcək nəsillər üçün həm öyrənilməsi, həm də örnək götürülməsi vacib olan fenomenlərdən biridir.

Ən Çox Verilən Suallar