Müasir dövrdə maliyyə və kredit münasibətləri ölkə iqtisadiyyatının əsas dayaqlarından biridir. Bu münasibətlərin şəffaf və dayanıqlı şəkildə inkişafı üçün etibarlı və rəsmi məlumat bazalarının mövcudluğu mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bu məqsədlə Azərbaycan Respublikasında Mərkəzləşdirilmiş Kredit Reyestri (MKR) sistemi yaradılıb. MKR həm banklar, həm kredit təşkilatları, həm də fərdi və hüquqi şəxslər üçün kredit münasibətlərinin əsas informativ mənbəyidir. MKR vasitəsilə borcalanların maliyyə öhdəlikləri, kredit tarixçəsi, mövcud borclar və ödəniş intizamı haqqında dolğun və obyektiv məlumat əldə edilir. Bu isə maliyyə bazarının daha sağlam və riskdən uzaq şəkildə fəaliyyət göstərməsinə imkan yaradır.
MKR nədir? (Mərkəzləşdirilmiş Kredit Reyestrinin anlayışı)
Mərkəzləşdirilmiş Kredit Reyestri – Azərbaycan Mərkəzi Bankı tərəfindən idarə olunan və ölkə üzrə fəaliyyət göstərən bütün bank və bank olmayan kredit təşkilatlarının təqdim etdiyi məlumatlar əsasında formalaşan kredit tarixçəsi məlumat bazasıdır.
MKR-də fərdi və hüquqi şəxslərin:
- Kredit borcları
- Zaminlik öhdəlikləri
- Kredit üzrə ödəniş intizamı
- Müraciət tarixi və kreditin şərtləri
- Gecikmələr və ödənilmə vəziyyəti
- Kredit təminatları (ipoteka, girov və s.)
- Və borcalan haqqında digər müvafiq məlumatlar qeyd olunur.
Bu reyestr borc alanın (və ya zaminin) maliyyə davranışını əks etdirir və kredit təşkilatlarına riskləri dəyərləndirmək üçün hüquqi və texniki əsas yaradır.
MKR-nin hüquqi əsası
MKR-nin fəaliyyəti aşağıdakı hüquqi sənədlərlə tənzimlənir:
- “Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında” Qanun
- “Kredit ittifaqları haqqında” Qanun
- “Banklar haqqında” Qanun
- Mərkəzi Bankın MKR fəaliyyəti ilə bağlı normativ aktları
Bu qanunvericilik çərçivəsi MKR-in məlumatların toplanması, qorunması, emalı və təqdimatı ilə bağlı prinsipləri müəyyən edir.
MKR-in əsas məqsədləri
- Kredit risklərinin azaldılması
- Maliyyə intizamının möhkəmləndirilməsi
- Şəffaflıq və obyektiv qərarvermənin təmin edilməsi
- Borcalanların maliyyə reputasiyasının dəyərləndirilməsi
- Banklararası məlumat mübadiləsinin vahid mərkəzdən aparılması
Bu məqsədlər ölkədə maliyyə təhlükəsizliyinin, kredit münasibətlərinin hüquqi əsaslarının və bazarın sağlam inkişafının təminatıdır.
MKR-də kimlər haqqında məlumt toplanır?
Mərkəzləşdirilmiş Kredit Reyestri aşağıdakı şəxslər haqqında məlumat toplayır:
- Fiziki şəxslər – İstər fərdi sahibkar olsun, istərsə sadə vətəndaş
- Hüquqi şəxslər – Şirkətlər, təşkilatlar, MMC-lər və s.
- Zaminlər – Kredit alan şəxsə zamin duran fərdlər
- Kredit təminatçıları – Girov qoyan və ya ipoteka verən şəxslər
Məlumatlar avtomatik olaraq kredit təşkilatları tərəfindən Mərkəzi Banka ötürülür və MKR bazasında saxlanılır.
MKR necə işləyir?
Addım 1: Kredit təşkilatı məlumatı ötürür
Borcalan kredit müraciəti etdikdə, həmin kredit təşkilatı onun əvvəlki borc öhdəlikləri, gecikmələri və zaminlikləri barədə məlumatı MKR sistemindən sorğulayır.
Addım 2: MKR cavab verir
MKR-də həmin şəxslə bağlı kredit tarixçəsi təqdim olunur: neçə kredit götürüb, gecikmə olubmu, hansı banklardan istifadə edib və s.
Addım 3: Qərar verilir
Bank və ya kredit təşkilatı bu məlumata əsaslanaraq kreditin verilib-verilməyəcəyinə qərar verir.
MKR məlumatları 24/7 avtomatlaşdırılmış şəkildə işləyir və yalnız razılıq əsasında əldə edilə bilər.
MKR-dən məlumat necə əldə olunur?
MKR-də sizin haqqınızda olan kredit tarixçəsini almaq üçün aşağıdakı üsullardan istifadə edə bilərsiniz:
Mərkəzi Bank vasitəsilə
- Rəsmi şəkildə müraciət ərizəsi ilə
- Şəxsiyyət vəsiqəsi ilə şəxsən və ya notariat qaydasında təsdiqlənmiş vəkalətnamə ilə
- Mərkəzi Bankın qəbul şöbəsinə və ya elektron poçt vasitəsilə sorğu göndərməklə
ASAN Xidmət mərkəzlərindən
ASAN Xidmət vasitəsilə müraciət edərək kredit tarixçəsini rəsmi sənəd kimi əldə edə bilərsiniz.
Mərkəzi Bankın Elektron Müraciət Sistemi
Elektron imza və ya ASAN İmza vasitəsilə şəxsi MKR məlumatlarını tələb edə bilərsiniz. Bu zaman məlumat PDF arayışformasında təqdim edilir.
MKR məlumatları hansı hallarda tələb olunur?
- Yeni kredit üçün müraciət zamanı
- İpoteka və istehlak krediti üçün analiz zamanı
- Zaminlik verməzdən əvvəl
- Məhkəmə işlərində borcun sübutu üçün
- Kredit tarixçəsinin düzəlişi və ya mübahisələndirilməsi üçün
Məlumatların düzgünlüyü çox önəmlidir, çünki banklar kredit verməzdən əvvəl MKR məlumatlarına əsaslanaraq qərar verir.
MKR-in vətəndaş üçün faydaları
- Kredit tarixçəsinin rəsmi sübutu kimi istifadə olunur
- Pozitiv tarixçəyə sahib olan şəxslər daha asan kredit alır
- Öz maliyyə intizamınızı nəzarətdə saxlamağa imkan verir
- Banklara qarşı haqsız qərarlara qarşı hüquqi əsas yaradır
- Zaminlikdən doğan öhdəlikləri görmək və qarşısını almaq mümkün olur
MKR-də məlumatlar nə qədər saxlanılır?
- Kredit məlumatları tam ödənildikdən sonra 5 il müddətində sistemdə qalır
- Əgər borc ödənilməyibsə, məlumat sübut xarakterli olaraq daha uzun müddət saxlanıla bilər
- Zaminlik və girovla bağlı məlumatlar kreditlə eyni tarixdə silinir
MKR məlumatları ilə bağlı rast gəlinən problemlər
- Məlumatların gec yenilənməsi
- Yanlış zaminlik məlumatları
- Ödənilmiş borcun hələ də sistemdə görünməsi
- Silmə müddətinin ötülməsinə baxmayaraq arxivdə qalması
Bu hallarda vətəndaş rəsmi yazılı müraciətlə Mərkəzi Banka və ya müvafiq kredit təşkilatına şikayət edə bilər. Müraciətə 15 iş günü ərzində cavab verilir.
MKR və Kredit Bürosu fərqlidirmi?
Bəli, bu iki anlayış bir-birindən fərqlidir:
| MKR – Mərkəzi Bankın sistemi | Kredit Bürosu – Özəl şirkət |
|---|---|
| Dövlət orqanıdır | Özəl hüquqi şəxsdir |
| Bütün bank məlumatlarını alır | Seçmə əsaslarla məlumat toplayır |
| Borc tarixçəsi rəsmi və hüquqi sənəddir | Referens xarakterlidir |
| ASAN Xidmət və Mərkəzi Bankla əldə olunur | Öz sayt və platforma ilə işləyir |
Mərkəzləşdirilmiş Kredit Reyestri (MKR) həm kredit təşkilatlarının, həm də vətəndaşların maliyyə təhlükəsizliyini təmin edən rəsmi dövlət alətidir. MKR vasitəsilə kredit tarixçəsinin nəzarətdə saxlanması, borc öhdəliklərinin dəqiq görünməsi və banklar tərəfindən ədalətli qərarların verilməsi mümkündür. Hər bir vətəndaş öz maliyyə reputasiyasını qorumaq üçün MKR məlumatlarını nəzarətdə saxlamalı və ehtiyac olduğu halda hüquqlarını qorumaq üçün bu sistemdən istifadə etməlidir.
Ən Çox Verilən Suallar
MKR – Mərkəzləşdirilmiş Kredit Reyestri, Mərkəzi Bank tərəfindən idarə olunan və kredit tarixçələrinin toplandığı rəsmi məlumat bazasıdır.
MKR Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı tərəfindən idarə edilir.
Kredit borcları, ödəniş intizamı, zaminliklər, girov təminatları və kredit tarixçəsinə dair digər məlumatlar toplanır.
Fərdi şəxslər öz məlumatlarını, bank və kredit təşkilatları isə müştərinin razılığı ilə həmin şəxsin məlumatlarını əldə edə bilərlər.
Mərkəzi Banka yazılı müraciət, ASAN Xidmətə başvuru və ya elektron hökumət portalı vasitəsilə əldə edilə bilər.
Mərkəzi Banka rəsmi qaydada şikayət və düzəliş tələbi ilə müraciət edilməlidir.
MKR dövlət sistemidir, Kredit Bürosu isə özəl məlumat platformasıdır və hüquqi statusları fərqlidir.
Kredit ödənişindən sonra 5 ilədək saxlanılır, ödənilməmiş borclar isə daha uzun müddət arxivdə qala bilər.
Bəli. Banklar kredit verib-verməmək qərarını MKR-dəki məlumatlara əsasən verirlər.
Əksər hallarda fərdi şəxslər üçün arayış almaq ödənişsizdir.
