İdman növləri arasında özünəməxsus yerə malik olan jqut idmanı (bəzən “qayış idmanı”, “ipli idman” kimi də tanınır) tarixən həm güc, həm çeviklik, həm də kollektiv əməkdaşlığın inkişafı üçün istifadə olunan fiziki məşqlərdən biri hesab edilir. Azərbaycan və digər postsovet məkanında da jqut idmanının müxtəlif formaları, ənənəvi kənd oyunlarından tutmuş, müasir idman yarışlarınadək mövcuddur. Jqut idmanı, əsas etibarilə, fərdi və ya komanda şəklində xüsusi ip, qayış və ya elastik bantların köməyi ilə aparılan güc və dözümlülük məşqlərini əhatə edir. Bu idman növünün məqsədi, bədənin müxtəlif əzələ qruplarını gücləndirmək, motor bacarıqları inkişaf etdirmək və ümumi fiziki sağlamlığı artırmaqdır.
Jqut İdmanının Mənşəyi və Tarixi
Jqut idmanının mənşəyi qədim fiziki məşqlər və xalq oyunları ilə sıx bağlıdır. Ənənəvi olaraq kənd yerlərində istifadə olunan ip və qayışlar əzələ inkişafı üçün istifadə olunurdu. Sovet dövründə isə bu idman növü məktəblərdə, hərbi hazırlıq və əmək təlimi proqramlarında geniş tətbiq olunmağa başladı. Müasir dövrdə jqut idmanının formaları xüsusi olaraq hazırlanmış idman alətləri və metodikaları ilə daha peşəkar səviyyəyə çatıb. Bu, həm idman zalları, həm də ev şəraitində istifadə olunan məşqlər üçün universal vasitədir.
Jqut İdmanının Əsas Növləri və Alətləri
Jqut idmanı müxtəlif formalar almışdır:
- Qayış (jqut) dartmaq: Ənənəvi kənd oyunlarında geniş yayılmışdır. Burada bir neçə nəfər bir-birinə qarşı dartınaraq gücünü sınayır.
- Elastik jqutlarla məşq: Müasir fitnesdə geniş tətbiq olunan elastik bantlar əzələ gücünü artırmaq üçün istifadə olunur.
- Qol və ayaq üçün jqut hərəkətləri: Bədənin müxtəlif nahiyələri üçün hazırlanmış xüsusi məşqlərdir.
- Reabilitasiya və fizioterapiya: Bəzi xəstəliklərdən sonra əzələ funksiyasını bərpa etmək məqsədilə həkim nəzarətində icra edilir.
İdman jqutları müxtəlif materiallardan hazırlanır – parça, rezin, sintetik elastik materiallar və s. Müasir fitnes dünyasında isə ən çox istifadə olunan variantlar rezin bantlar və elastik dözümlülük jqutlarıdır.
Jqut İdmanının Sağlamlığa Faydaları
Bu idman növünün əsas üstünlükləri aşağıdakılardır:
- Əzələ gücünün və dözümlülüyün artırılması: Jqutla məşqlər əsas və köməkçi əzələ qruplarını çalışdırır.
- Orqanizmin çevikliyi və motor bacarıqlarının inkişafı: İplə və ya qayışla işləyərkən hərəkət diapazonu artır.
- Düzgün bədən forması: Fərqli hərəkət və pozisiyalar bədən formalaşmasına kömək edir.
- Evin şəraitində məşq imkanı: Bahalı avadanlığa ehtiyac yoxdur, evdə rahat istifadə oluna bilər.
- Xəsarət riskinin az olması: Əzələ və oynaqlara minimal təzyiq tətbiq olunur.
- Reabilitasiya üçün yararlılıq: Cərrahi əməliyyatdan və travmadan sonra əzələ tonusunu bərpa etmək mümkündür.
Azərbaycanda Jqut İdmanının Populyarlığı və Tətbiqi
Azərbaycanda jqut idmanının müxtəlif növləri həm məktəblərdə, həm də peşəkar idman zallarında tətbiq olunur. Məktəb yaşlı uşaqlar üçün ip dartmaq, kənd yarışları və müxtəlif xalq oyunları ilə yanaşı, müasir fitnes klublarında da elastik bantlarla məşqlər populyardır. Peşəkar idmançılar isə güc və dözümlülük məşqlərində jqut alətlərindən aktiv istifadə edirlər. Eyni zamanda, ev şəraitində idman edən insanlar arasında da jqut məşqləri geniş yayılıb. Onların əsas üstünlüyü asan daşına bilməsi, sərfəli olması və çoxfunksiyalılığıdır.
Jqut İdmanında Məşq Növləri və İcra Qaydaları
Əsas Məşq Proqramları
- Qol və çiyin məşqləri: Elastik jqutun iki ucu əllə tutularaq, müxtəlif bucaqlarda dartınır və çiyin, qol əzələləri gücləndirilir.
- Ayaq və bud məşqləri: Jqut ayaqlara keçirilir və müxtəlif istiqamətlərdə dartılmaqla bud, baldır və omba əzələləri işlədilir.
- Dartma və itələmə məşqləri: Bədən çəkisi ilə paralel və ya əks istiqamətə dartma, itələmə hərəkətləri edilir.
- Korreksiya və reabilitasiya məşqləri: Zədədən sonra hərəkət qabiliyyətinin və əzələ elastikliyinin bərpası üçün istifadə olunur.
Məşqlər zamanı əsas diqqət hərəkət texnikasına, nəfəsalma qaydasına və düzgün bədən duruşuna verilməlidir. Hər məşq proqramı fərdin fiziki imkanlarına və məqsədlərinə uyğun olaraq fərdiləşdirilməlidir.
Peşəkar və Amatör İdmançılar Üçün Jqut İdmanı
Jqut idmanı təkcə həvəskarlar üçün deyil, peşəkar idmançılar üçün də çox faydalıdır. Çünki burada əzələ yükü və müqavimət fərqli səviyyədə tənzimlənə bilər. Məşq proqramlarına güc, çeviklik, dözümlülük, koordinasiya və balans məşqləri daxildir. Qol güləşi, boks, güləş, futbol və digər idman növlərində jqut məşqlərindən hazırlıq mərhələsində geniş istifadə olunur.
Jqut İdmanında Təhlükəsizlik və Qaydalara Riayət
Jqut idmanı nisbətən təhlükəsiz sayılır, amma istənilən idman növü kimi, burada da bəzi qaydalara əməl olunmalıdır:
- Jqutun möhkəmliyinə və bütövlüyünə diqqət yetirin
- Hərəkətləri tədricən və düzgün icra edin
- Bədənə həddən artıq yüklənmədən qaçın
- Xüsusilə reabilitasiya zamanı həkim və ya peşəkar məşqçi nəzarətində məşq edin
- Məşqdən əvvəl isinmə, sonra isə soyuma hərəkətləri yerinə yetirin
Azərbaycanda Jqut İdmanı üzrə Yarışlar və Kurslar
Ölkəmizdə bəzən kənd oyunları çərçivəsində “ip dartmaq” yarışları keçirilir, bu isə jqut idmanının kollektiv və əyləncəli formalarından biridir. Bəzi idman klublarında xüsusi jqut məşqləri üzrə qrup məşğələləri və fərdi təlim proqramları təklif olunur. Onlayn platformalarda isə video təlimlər, məşq planları və müxtəlif proqramlar asanlıqla tapıla bilər.
Jqut İdmanı və Gənc Nəsil
Jqut idmanı gənclər arasında sağlam həyat tərzinin təbliği və fiziki aktivliyin artırılması üçün vacib alətlərdən biridir. Uşaqlarda koordinasiya, çeviklik və gücün inkişafına kömək edir, həm də kollektiv oyun vərdişlərinin formalaşmasına təsir göstərir. Məktəblərdə və idman dərnəklərində jqut məşqləri və ip dartmaq yarışları uşaqlar üçün həm əyləncəli, həm də maarifləndirici olur.
Jqut idmanı Azərbaycan və dünyada sağlam həyat tərzi, əzələ inkişafı, dözümlülük və çeviklik üçün geniş tətbiq olunan bir idman növüdür. Onun həm fərdi, həm də kollektiv məşq və yarış formatları vardır. Jqut alətləri əlverişli, istifadəsi asan və çoxfunksiyalıdır. Bu idman növü həm peşəkarlar, həm də həvəskarlar üçün uyğundur və istənilən yaşda insanlar tərəfindən rahatlıqla tətbiq oluna bilər.
Ən Çox Verilən Suallar
Jqut idmanı elastik ip, qayış və ya bantla edilən güc və dözümlülük məşqlərindən ibarət olan fiziki fəaliyyət növüdür.
Əzələ gücü, dözümlülük, çeviklik, reabilitasiya və ev şəraitində istifadə üçün əlverişlilik əsas üstünlükləridir.
Azərbaycanda kənd yarışlarında, məktəblərdə və fitnes klublarında müxtəlif formalarda geniş yayılıb.
Demək olar ki, bütün əsas əzələ qruplarını – qol, çiyin, ayaq, bel, qarın əzələlərini inkişaf etdirir.
Əsas alət elastik ip, qayış və ya bantdır. Əlavə avadanlıq və xüsusi zal tələb olunmur.
Bütün yaş qrupları – uşaqlar, gənclər, böyüklər və hətta yaşlı insanlar üçün uyğundur.
Bəli, jqut məşqləri evdə və ya açıq havada asanlıqla icra oluna bilər.
Hərəkət texnikasına, bədən duruşuna və məşq üçün düzgün jqut seçiminə diqqət yetirmək vacibdir.
Bəli, lakin həkim və ya fizioterapevt nəzarətində reabilitasiya məqsədilə istifadə edilməlidir.
Bəzi idman klubları və fitness mərkəzləri jqut məşqləri üçün xüsusi kurslar və qrup məşğələləri təklif edir.
