Əl-Muminun Surəsi: Qurani-Kərimdə Yeri, Fəziləti

İslam mədəniyyətinin əsas sütunlarından biri olan Qurani-Kərim, insanın daxili aləmini, sosial münasibətlərini və əxlaqi prinsiplərini dərinliklə izah edir. Onun surələri arasında Muminun surəsi bənzərsiz bir yerdə dayanır. Bu surə adını “möminlər” mənasını verən “Muminun” sözündən alır və Allahın əsl iman gətirən insanlara vəd etdiyi böyük nemətləri, səadəti, onların xüsusiyyətlərini əhatəli şəkildə təsvir edir. Muminun surəsi, təkcə dini bir mətn deyil, həm də bəşəriyyətə ideal insan modelini təqdim edən, əxlaq və sosial harmoniyanı təbliğ edən bir rəhbərdir. Bu surədə vurğulanan dəyərlər — doğruluq, təvazökarlıq, mərhəmət, səbir və ahəngdar cəmiyyət üçün tövsiyə olunan davranış qaydaları — həm fərdi, həm də ictimai həyatın təməlini təşkil edir. Tarix boyu İslam alimləri Muminun surəsini ətraflı şəkildə araşdırmış, onun həyatdakı praktiki əhəmiyyətinə xüsusi diqqət ayırmışlar. Möminin surəsinin hər bir ayəsi insanı mənəvi yüksəlişə, vicdanlı davranışa və sarsılmaz inama dəvət edir. Azərbaycanda dini ənənələrin və milli-mənəvi dəyərlərin qorunması üçün də bu surənin ruhu böyük əhəmiyyət kəsb edir. Muminun surəsinin hər bir sətirində insanı cəmiyyətə, ailəyə və Allaha qarşı məsuliyyət daşımağa sövq edən hikmətlər əks olunub. İmanın dərinliyinə, əxlaqın yüksəkliyinə və saleh əməllərin əhəmiyyətinə çağırış edən bu surə, Azərbaycanda hər bir insan üçün həm mənəvi dayaq, həm də əxlaqi kompas rolunu oynayır.

Muminun Surəsinin Qurani-Kərimdə Yeri və Təməl Məqamları

Muminun surəsi Qurani-Kərimin 23-cü surəsi olub, Məkkə dövründə nazil edilmişdir. Bu surə 118 ayədən ibarətdir və əsas mövzu kimi iman, saleh əməllər və sonda gözlənilən mükafat haqqında danışır. Surənin ilk ayələrində, Allah-Təala həqiqi möminlərin xüsusiyyətlərini sıralayır və onların ahirətdə mükafatlandırılacağını vəd edir. Muminun surəsinin əsas mesajı, insanın dünyadakı həyatının əsl mahiyyətini anlamağa, onun ibadətə, Allaha təvəkkülə və insanlarla ədalətli davranışa yönəlməsinə səbəb olur. Surədə namazın əhəmiyyəti, ehtiyaclılara kömək, əmanətə riayət, haramdan uzaq durmaq və əxlaqlı olmaq kimi prinsiplər vurğulanır. Muminun surəsində həm fərdi, həm də ictimai əxlaq prinsipləri dərindən təhlil edilir, insanın özünü tanıması, günahdan qorunması və Allah qarşısında hesabatlı olması vacib sayılır. Quranda möminlər üçün səadət yolu kimi təsvir edilən davranışlar, Muminun surəsində sistemli və ardıcıl şəkildə təqdim olunur.

Surənin Adının və Mahiyyətinin Mənası

“Muminun” sözü ərəb dilində “iman gətirənlər” anlamına gəlir. Surənin adı da elə birbaşa bu məfhumu ifadə edir və surədə təsvir olunan xüsusiyyətlər möminləri digər insanlardan fərqləndirir. Muminun surəsi, Allah qarşısında səmimi, doğru-dürüst, təvazökar və əxlaqlı olmağın əhəmiyyətini ön plana çıxarır. Burada təqdim olunan iman modeli yalnız ibadət deyil, həm də gündəlik həyatın bütün sahələrini əhatə edir. Surənin mahiyyətində Allahın insana bəxş etdiyi nemətlərin dəyəri, həyatın mənası və axirətə inam kimi fundamental mövzular dayanır. Ənənəvi İslam təfsirlərində bu surənin adının məhz imanla bağlı olması, onun bəşəriyyət üçün əxlaqi nümunə və ruh yüksəkliyi mənbəyi kimi təqdim edilməsinə səbəb olmuşdur.

Muminun Surəsində Təsvir Olunan Möminlərin Xüsusiyyətləri

Muminun surəsinin ilk ayələrində həqiqi möminlərin yeddi əsas xüsusiyyəti sadalanır. Birincisi, onlar namazlarında huşu (sakitlik, təmkin) sahibidirlər. İkincisi, mənasız və lüzumsuz işlərdən uzaq dururlar. Üçüncüsü, zəkat verir, cəmiyyətə və ehtiyacı olanlara dəstək olurlar. Dördüncüsü, iffətli olurlar, öz namus və ismətlərini qoruyurlar. Beşincisi, əmanətlərə və verilən sözə sədaqətlə yanaşırlar. Altıncısı, ibadətlərində davamlıdırlar və yeddincisi, ibadət və əxlaq baxımından qüsursuz davranırlar. Həqiqi möminlərin bu xüsusiyyətləri, İslam cəmiyyətinin mənəvi və sosial inkişafında əsas rol oynayır. Azərbaycanda dini şüurun yüksəldilməsi və sağlam cəmiyyətin formalaşdırılması üçün bu prinsiplər xüsusi aktuallıq daşıyır. Surədə göstərilən mömin modeli, bütün müsəlmanlara həyat tərzini düzgün qurmaq, Allaha və insanlara qarşı məsuliyyətli olmaq kimi universal prinsiplər təqdim edir.

İmanın və Saleh Əməllərin Əhəmiyyəti

Muminun surəsində imanın yalnız qəlbdə olan bir duyğu olmadığı, həm də gündəlik davranışda və əməldə təzahür etməli olduğu xüsusilə vurğulanır. Saleh əməllər — səmimi niyyət, dürüstlük, başqalarına yardım, halal qazanc və təmiz əxlaq — insanı həm bu dünyada, həm də axirətdə səadətə aparan əsas amillərdir. Surənin mətnində imanla əməl arasında sıx əlaqə qurulur. İslam inancına görə, yalnız inanan və saleh əməl sahibi olanlar Allahın razılığına nail ola bilər. Muminun surəsində iman və əməl bir-birindən ayrılmaz kimi təqdim olunur. Burada göstərilən prinsip, həm fərdi, həm də ictimai həyatın düzgün qurulmasında, cəmiyyətin rifahında və sosial ədalətin təmin olunmasında əhəmiyyətli rol oynayır. Azərbaycanda da bu prinsiplərin təşviqi, gənclərin və cəmiyyətin düzgün tərbiyəsində xüsusi yer tutur.

Namazın və İbadətin Dini-Sosial Əhəmiyyəti

Surənin əsas mesajlarından biri də namaz və ibadətin insan həyatında oynadığı rolun önə çəkilməsidir. Namaz, təkcə fərdi ibadət deyil, eyni zamanda insanı günahdan və pis əməllərdən qoruyan, onu tərbiyə edən bir məktəbdir. Muminun surəsində namazın huşu ilə, yəni səmimi və dərindən qavrayaraq qılınması xüsusi vurğulanır. Namaz insana intizam, təmkin, səbir, əxlaq və mənəviyyat verir, onu cəmiyyətə faydalı, sülhsevər və şəfqətli edir. Azərbaycanda dini dəyərlərin və ibadət mədəniyyətinin inkişafında namaz xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Surənin bu bölməsi həm fərdi, həm də kollektiv mənəviyyatın gücləndirilməsi üçün vacibdir.

Muminun Surəsinin Ərəbcə Yazılışı

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ

قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ
الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ
وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ
وَالَّذِينَ هُمْ لِلزَّكَاةِ فَاعِلُونَ
وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ
إِلَّا عَلَىٰ أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ
فَمَنِ ابْتَغَىٰ وَرَاءَ ذَٰلِكَ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْعَادُونَ
وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ
وَالَّذِينَ هُمْ عَلَىٰ صَلَوَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ
أُولَٰئِكَ هُمُ الْوَارِثُونَ
الَّذِينَ يَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ

Muminun Surəsinin Azərbaycan Dilində Oxunuşu (Latın Qrafikası ilə)

Bismillahir-rəhmanir-rəhim
Qad əfləhəl-muminun
Əlləzinə hum fi salatihim xaşiun
Vəlləzinə hum anil-lağvi mu’ridun
Vəlləzinə hum liz-zəkatı failun
Vəlləzinə hum lifurucihim hafizun
İlla alə əzvacihim əv ma mələkət əymanuhum fəinnəhum qeyru məlumin
Fə mənibtəğa vəraə zalik fə ulaikə humul-adun
Vəlləzinə hum li-əmanatihim və əhdihim ra’un
Vəlləzinə hum alə salavatihim yuhafizun
Ulaikə humul-varisun
Əlləzinə yərisunəl-Firdəvs, hum fiha xalidun

Muminun Surəsinin Azərbaycan Dilinə Tərcüməsi

1. Rəhmli və mərhəmətli Allahın adı ilə
2. Həqiqətən, möminlər nicat tapdılar.
3. Onlar ki, namazlarında təmkinlidirlər.
4. Onlar ki, mənasız işlərdən üz çevirirlər.
5. Onlar ki, zəkatı verirlər.
6. Onlar ki, iffətlərini qoruyurlar.
7. Yalnız həyat yoldaşları və ya sahib olduqları (kənizləri) istisnadır; onlara görə qınanmazlar.
8. Kim bundan artığını istəyərsə, məhz onlar həddi aşanlardır.
9. Onlar ki, əmanətlərinə və əhdlərinə sadiqdirlər.
10. Onlar ki, namazlarını qoruyurlar.
11. Məhz onlar varis olanlardır.
12. Onlar Firdovs cənnətinə varis olarlar, orada əbədi qalacaqlar.

Əxlaqi Dəyərlər və Sosial Davranış Normaları

Muminun surəsində imanla yanaşı, yüksək əxlaqi dəyərlər də ön plana çəkilir. Burada göstərilən mömin tipi — sadiq, səbirli, mərhəmətli, təmiz, iffətli və ədalətli insandır. Surədə haramdan və günahdan uzaq durmaq, əmanətə sədaqət, dürüstlük, insanlara hörmət və yardımsevərlik əsas meyar kimi qəbul edilir. Cəmiyyətdə sosial ədalətin, əmin-amanlığın və qarşılıqlı etimadın bərqərar olması üçün bu dəyərlər əsas şərtdir. Azərbaycanda ailə və cəmiyyət institutlarının gücləndirilməsində, gənclərin düzgün tərbiyəsində, insan münasibətlərinin sağlamlaşdırılmasında Muminun surəsinin mesajları aktuallığını qoruyur.

İmtahanlar, Sınaqlar və Axirət İnancı

Muminun surəsində insan həyatının müxtəlif sınaq və imtahanlarla dolu olduğu, möminlərin isə bu sınaqlarda səbirli və möhkəm olmasının vacibliyi qeyd olunur. Hər bir insanın həyatda rastlaşdığı çətinliklər, itkilər, qazanclar, sevinclər və kədərlər bir növ imtahandır və bu imtahanlardan üzüağ çıxmaq üçün iman və əxlaq əsas yol göstəricidir. Surədə insanın dünyadakı davranışlarının axirətdə hesaba çəkiləcəyi, hər kəsin əməl dəftərinin açılacağı və haqq-hesab veriləcəyi vurğulanır. Ahirət inancının gücləndirilməsi fərdi məsuliyyəti və sosial ədaləti artırır, insanı daha düzgün, mərhəmətli və sadiq olmağa sövq edir. Azərbaycanda da axirət inancının möhkəmləndirilməsi, fərdi və sosial məsuliyyətin artırılmasında mühüm rol oynayır.

Muminun Surəsinin Azərbaycan İslam Mədəniyyətindəki Yeri

Azərbaycanda dini ənənələr və milli dəyərlər həmişə vəhdət təşkil edib. Muminun surəsi, dini zəmində formalaşan əxlaqi dəyərlərin, sosial qaydaların və insan münasibətlərinin inkişafında mühüm rol oynayır. Surənin təlimləri Azərbaycan xalqının gündəlik həyatında, ailə münasibətlərində, qonşuluq və dostluq əlaqələrində, ictimai münasibətlərdə öz əksini tapır. Burada tərbiyə, təmkin, sədaqət və insanpərvərlik kimi xüsusiyyətlər cəmiyyətin əsas təməl prinsipləri kimi qəbul edilir. Azərbaycan İslam mədəniyyətində Muminun surəsinin ayələri həmişə bir yol göstərici kimi dəyərləndirilib və dini maarifləndirmə işlərində əsas vəsaitlərdən biri sayılıb. Mədrəsələrdə, məscidlərdə və ailə tərbiyəsində surənin öyrədilməsi, onun praktik əhəmiyyətini daha da artırır.

Dini-Mənəvi Tərbiyədə Muminun Surəsinin Rolu

İslam dinində iman və əxlaq tərbiyəsi uşaqlıqdan başlayır. Azərbaycanda ailə və məktəb mühitində uşaqlara dini və mənəvi dəyərlərin aşılanmasında Muminun surəsi xüsusi yer tutur. Surənin ayələri insanlara səbir, doğruluq, təmiz əxlaq, başqalarına hörmət və yardım etməyi öyrədir. Uşaqlarda dini şüurun və vicdanın formalaşdırılmasında, gənclərin mənəvi tərbiyəsində, cəmiyyətin sağlam inkişafında bu surənin təsiri böyükdür. Valideynlər və müəllimlər üçün surənin dərindən öyrənilməsi və təbliği, gələcək nəsillərin düzgün istiqamətləndirilməsində mühüm rol oynayır. Muminun surəsinin təbliği cəmiyyətin bütün təbəqələri üçün aktualdır və mənəvi-sosial inkişafın vacib şərtidir.

Muminun surəsi Qurani-Kərimdə ən önəmli surələrdən biri olmaqla bəşəriyyətə əxlaq, iman və saleh əməl yolunu göstərən mükəmməl bir rəhbər kimi çıxış edir. Surədə təqdim olunan prinsiplər — səmimi iman, düzgün əxlaq, səbir və sosial məsuliyyət — insanı həm fərdi, həm də kollektiv səadətə aparan bənzərsiz bir bələdçidir. Muminun surəsinin insan həyatında oynadığı rol yalnız dini deyil, eyni zamanda sosial və mədəni əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycanda bu surənin mənəvi irsi nəsildən-nəslə ötürülür, ailələrdə, məktəblərdə, cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrində öyrədilir və gündəlik həyatda tətbiq olunur. Möminlərin həyat tərzini, əxlaqi prinsipləri və insanlıq borcunu müəyyənləşdirən bu surə, bəşəriyyət üçün həm yol xəritəsi, həm də səadət açarıdır. Muminun surəsi hər bir insan üçün həyatın mənasını anlamaq, vicdanlı və səmimi olmaq, Allahın razılığını qazanmaq üçün əvəzsiz qaynaqdır. Cəmiyyətin sağlam inkişafı, fərdlər arasında qarşılıqlı hörmət və sosial rifah üçün bu surənin mesajları daim aktual olaraq qalır və hər zaman insana doğru yol göstərir.

Ən Çox Verilən Suallar