Öskürəyin Müalicəsi: Diaqnostika, Yolları, Müayinə Prosedurları

Öskürək insan orqanizminin müdafiə mexanizmlərindən biridir. Bu refleks, tənəffüs yollarına daxil olan yad cismlərin, tozların, mikrobların və ya bəlğəmin xaric edilməsinə kömək edir. Hər bir fərd həyatının müxtəlif mərhələlərində öskürəklə qarşılaşır və bu, bəzən sadə bir soyuqdəymədən, bəzən də daha ciddi bir sağlamlıq probleminin göstəricisindən qaynaqlana bilər. Özbaşına keçməyən və ya uzun müddət davam edən öskürəklər mütləq tibbi diqqət tələb edir. İnsanların əksəriyyəti öskürəyə yalnız simptom kimi baxsa da, onun altında gizlənən səbəbləri düzgün anlamaq və hədəfli müalicə aparmaq vacibdir.

Öskürək, xüsusilə payız və qış aylarında daha çox yayılır. Soyuq hava, tozlu mühit, allergenlərlə təmas və viruslar bu refleksin yaranmasına səbəb olur. Həm uşaqlarda, həm böyüklərdə, həm də yaşlılarda müxtəlif formalarda özünü göstərə bilər. Bəzən quru və səsli, bəzən isə bəlğəmli və dərin öskürəklər müşahidə olunur. Onların hər birinin səbəbi və müalicəsi fərqlidir. Həm tibbi, həm də təbii yollarla öskürəyin qarşısını almaq mümkündür, lakin əsas məsələ onun səbəbinin doğru təyin olunmasıdır.

Öskürəyin Əsas Səbəbləri

Öskürəyin yaranmasının bir çox səbəbi vardır və bunları infeksion və qeyri-infeksion amillərə ayırmaq mümkündür. Ən çox rast gəlinən səbəblər aşağıdakılardır:

• Yuxarı tənəffüs yolları infeksiyaları (soyuqdəymə, qrip, sinusit)
• Aşağı tənəffüs yolları infeksiyaları (bronxit, pnevmoniya)
• Allergiyalar (toz, polen, heyvan tükü)
• Astma və xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi (XOAH)
• Reflüks xəstəliyi (mədənin turşusunun qida borusuna qalxması)
• Siqaret çəkmə
• Ətraf mühitin çirklənməsi və tozlu hava
• Dərmanların yan təsirləri (xüsusilə ACE inhibitorları)

Bəzən öskürək sadəcə müvəqqəti qıcıqdan yaransa da, davamlı və gecə saatlarında artan öskürəklər daha ciddi patologiyaların göstəricisi ola bilər. Bu səbəbdən həkimə müraciət etmək gecikdirilməməlidir.

Öskürəyin Növləri

Öskürək müxtəlif formalarda özünü göstərə bilər və bu fərqlilik onun səbəbini müəyyənləşdirmək üçün mühüm ipucu rolunu oynayır.

• Quru öskürək: Adətən boğazda qıcıqlanma ilə müşayiət olunur. Bəlğəm yoxdur. Virus infeksiyaları, allergiyalar və ya astma ilə əlaqəli ola bilər.
• Bəlğəmli öskürək: Aşağı tənəffüs yolları infeksiyalarında rast gəlinir. Orqanizm bu yolla bakteriya və mikrobları bəlğəmlə birlikdə xaric edir.
• Gecə öskürəyi: Astma, reflüks və ya allergiyalarla bağlı ola bilər. Xüsusilə uşaqlarda bu tip öskürəklər yuxunun pozulmasına səbəb olur.
• Xroniki öskürək: Üç həftədən çox davam edən öskürəklər xroniki hesab olunur. Bu, astma, siqaret çəkmə, xoah və ya digər ciddi xəstəliklərin əlaməti ola bilər.
• Psixosomatik öskürək: Bəzən əsəb, stress və psixoloji gərginlik də öskürəyə səbəb olur. Bu zaman fiziki səbəb tapılmır.

Diaqnostika Və Müayinə Prosedurları

Öskürəyin səbəbini aydınlaşdırmaq üçün bir sıra diaqnostik üsullardan istifadə olunur. Həkim əvvəlcə pasiyentin anamnezini toplayır, simptomların müddətini, xarakterini, əlavə əlamətləri (qızdırma, bəlğəm rəngi, nəfəs darlığı və s.) soruşur. Daha sonra aşağıdakı müayinələr həyata keçirilə bilər:

• Fiziki müayinə və stetoskopla dinləmə
• Qan analizi (infeksiya olub-olmadığını müəyyən etmək üçün)
• Rentgen müayinəsi (ağciyərlərdə hər hansı iltihabi prosesin olub-olmamasını göstərir)
• Spirometriya (astma və xoah diaqnozu üçün)
• Ağciyər kompüter tomoqrafiyası (xüsusilə xroniki öskürəklərdə dərinləşmiş diaqnoz üçün)

Diaqnoz dəqiq qoyulmadan müalicəyə başlamaq, öskürəyin əsas səbəbini gizlədə bilər və bu da yanlış yanaşmaya səbəb olar.

Tibbi Müalicə Yolları

Müalicə seçimi öskürəyin növünə və səbəbinə görə dəyişir. Quru və bəlğəmli öskürəklərə qarşı fərqli dərmanlar təyin edilir.

• Quru öskürək üçün:
  • Antitussiv dərmanlar (öskürəyi dayandıran vasitələr): butamirat, dextrometorfan
  • Boğaz yumşaldıcı siroplar
  • Antihistamin preparatlar (əgər səbəb allergiyadırsa)
• Bəlğəmli öskürək üçün:
  • Ekspektorantlar (bəlğəmi durulaşdıran və çıxaran dərmanlar): ambroksol, bromheksin
  • Mükolitiklər (bəlğəmi parçalayaraq asan xaric edilməsini təmin edir): asetilsistein
  • Antibiotiklər (əgər bakterial infeksiya varsa və həkim təyin edibsə)
• Əlavə müalicə vasitələri:
  • İnhalyatorlar (astma və xoah zamanı)
  • Proton-pompa inhibitorları (reflüks müalicəsində)
  • Fizioterapiya və nəfəs məşqləri (xroniki öskürəklərdə)

Dərman istifadəsi mütləq həkim nəzarətində aparılmalıdır. Özbaşına dərman qəbulu yan təsirlərə və problemlərin ağırlaşmasına səbəb ola bilər.

Təbii Müalicə Yanaşmaları

Öskürəyin aradan qaldırılması üçün xalq təbabətində müxtəlif təbii üsullardan istifadə olunur. Bu vasitələr yüngül simptomlarda və erkən mərhələdə kömək edə bilər.

• Bal və limon qarışığı: İltihabəleyhinə və antimikrob xüsusiyyətlərə malikdir.
• Zəncəfil çayı: Boğazı yumşaldır, öskürəyi azaldır.
• Soğan şərbəti: Təbii bəlğəmsökücü kimi təsir edir.
• Qarğıdalı saçağı və cökə çiçəyi dəmləməsi: Sakitləşdirici və iltihabəleyhinə təsir göstərir.
• Süd və sarımsaq qarışığı: Xüsusilə gecə öskürəklərində faydalıdır.
• Efir yağları ilə buğu vannası: Burun və boğaz yollarını açır.

Bu üsullar bəzən dərman müalicəsi ilə birlikdə də istifadə oluna bilər, lakin həkimlə məsləhətləşmək mütləqdir.

Uşaqlarda Öskürəyin Müalicəsi

Uşaqların orqanizmi daha həssas olduğundan, öskürəyin müalicəsi xüsusi yanaşma tələb edir. Uşaq yaşda öskürəyin ən çox rast gəlinən səbəbləri virus infeksiyaları, allergiya və astmadır. Uşaqlara aşağıdakı tədbirlər tövsiyə olunur:

• Həkim tövsiyəsinə əsasən uyğun siroplar
• Bol maye qəbulu
• Nəmləndirici buğu cihazlarının istifadəsi
• Yataq rejiminə əməl etmək
• Qıcıqlandırıcı maddələrdən (toz, siqaret tüstüsü) uzaq qalmaq

Valideynlər uşağa dərman vermədən əvvəl pediatrla məsləhətləşməlidirlər. Böyüklərə uyğun dərmanların uşaqlara verilməsi təhlükəli nəticələrə səbəb ola bilər.

Qarşısının Alınması Üsulları

Öskürəyin yaranmasının qarşısını almaq mümkündür və bunun üçün bəzi profilaktik tədbirlərə əməl edilməlidir:

• Mövsümi peyvəndlər (qrip və pnevmoniya əleyhinə)
• Əllərin tez-tez yuyulması
• Bol maye içmək və düzgün qidalanma
• Otaq havasının nəmləndirilməsi
• Siqaret çəkməkdən imtina
• Allergenlərlə təmasdan uzaq durmaq

İmmuniteti gücləndirmək və sağlam həyat tərzi öskürək başda olmaqla bir çox tənəffüs yolu xəstəliklərinin qarşısını almaqda köməkçi ola bilər.

Öskürək bəzən sadə bir əlamət, bəzən isə daha dərin bir xəstəliyin göstəricisi ola bilər. Onun düzgün qiymətləndirilməsi və səbəbə uyğun şəkildə müalicə olunması mütləqdir. Quru və bəlğəmli öskürəklərin fərqləndirilməsi, tibbi və təbii müalicə yollarının bir-birindən seçilməsi və diaqnostikanın dəqiq aparılması xəstənin sağalmasını sürətləndirir.

Uşaqlarda və yaşlılarda öskürək daha diqqətlə izlənilməlidir. Bəzən öskürəyin davamlı olması allergiya, astma, reflüks və ya xroniki bronxit kimi xəstəliklərin ilkin xəbərdarlıq əlaməti ola bilər. Bu səbəbdən simptomlar nəzərə alınmalı, həkim müayinəsi təxirə salınmamalıdır.

Sağlam həyat tərzi, düzgün gigiyena vərdişləri, vaxtında tibbi yardım almaq və təbii üsullardan düzgün şəkildə faydalanmaq öskürəyin effektiv şəkildə müalicəsində əsas faktorlardır.

Ən Çox Verilən Suallar