Öskürək üçün Sirop: Faydaları, İstifadə Qaydaları

Öskürək insan orqanizminin tənəffüs yollarında yaranan qıcıqlanmaya qarşı verdiyi müdafiə reaksiyasıdır. Bu refleksin məqsədi nəfəs yollarının təmizlənməsidir. Lakin davamlı, narahatedici və gecə yuxusuna təsir edən öskürəklər insan həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir. Xüsusilə uşaqlarda və yaşlılarda bu hal daha həssas yanaşma tələb edir. Məhz belə hallarda öskürək üçün siroplar ən çox müraciət olunan dərman formalarından birinə çevrilir. Onlar həm istifadəsinin rahatlığı, həm də təsir mexanizmlərinə görə geniş yayılmış və müalicə prosesində mühüm yer tutmuşdur.

Siroplar öskürəyin növünə görə fərqli təsirə malik ola bilər. Quru və ya bəlğəmli öskürəyə qarşı istifadə olunan siropların tərkibi, dozası, təsir müddəti və istifadə qaydası bir-birindən fərqlənir. Eyni zamanda, bazarda həm kimyəvi, həm də bitki tərkibli siroplar mövcuddur və bu da seçim zamanı əlavə diqqət tələb edir. İstifadəçinin yaşı, tibbi vəziyyəti, allergik tarixi və yanaşı xəstəlikləri nəzərə alınmadan istifadə edilən siroplar faydadan çox zərər verə bilər.

Bu səbəbdən, öskürək üçün sirop seçərkən sadəcə aptek tövsiyəsi ilə deyil, mütləq həkim məsləhəti ilə yanaşmaq vacibdir. Xüsusilə azyaşlı uşaqlar və hamilə qadınlarda sirop istifadəsi daha ciddi nəzarət altında aparılmalıdır.

Siropların Faydaları və Üstünlükləri

Siroplar dərmanların digər formalarından bir sıra üstünlüklərinə görə fərqlənir. Xüsusilə aşağı yaş qruplarında və yaşlı insanlarda onların istifadəsi daha məqsədəuyğundur.

• Maye şəklində olduqları üçün udulması asandır
• Dadlandırıcı və ətirverici maddələrlə dadı yaxşılaşdırıldığı üçün uşaqlar tərəfindən asan qəbul olunur
• Tərkibindəki aktiv maddələr tez sovrulur və qısa müddətdə təsir göstərir
• İstifadə qaydası sadədir, xüsusi doz ölçənlə verilir
• Əlavə komponentlər (bal, efir yağları, C vitamini və s.) immun sistemini dəstəkləyir

Bu üstünlüklər siropları quru və bəlğəmli öskürəyin simptomatik müalicəsində birinci seçimə çevirir. Lakin hər sirop hər öskürəyə uyğun deyil və bu səbəbdən düzgün seçim həlledici amildir.

Öskürək Növlərinə Uyğun Siroplar

Siropların effektiv istifadəsi öskürəyin növü ilə birbaşa əlaqəlidir. Səhv sirop seçimi vəziyyəti daha da ağırlaşdıra bilər. Aşağıda əsas öskürək növlərinə uyğun sirop tipləri təqdim olunur.

• Quru öskürək üçün siroplar: Bu tip öskürəkdə boğazda qıcıqlanma və səsli öskürmə olur. Bəlğəm yoxdur. Bu zaman öskürəyi yatıran (antitussiv) siroplar istifadə edilir. Misal üçün: Sinecod, Tusso Rhinathiol, Butamirat tərkibli siroplar.
• Bəlğəmli öskürək üçün siroplar: Bəlğəm tənəffüs yollarında toplanır və çıxarılmalıdır. Bəlğəmi durulaşdıran (ekspektorant) və çıxaran (mukolitik) siroplar tövsiyə olunur. Məsələn: Ambroksol, Bromheksin, Lazolvan, Fluimucil tərkibli siroplar.
• Alerji mənşəli öskürəklər: Burada antihistamin tərkibli siroplar, məsələn, Fenistil, Loratadin siropları istifadə oluna bilər.
• Uşaqlar üçün təbii siroplar: Adətən bal, limon, zəncəfil, cökə, nanə, kəklikotu tərkibli bitki əsaslı siroplardır. Məsələn: Prospan, Linkus, Tussamag, Herbion (Plantago və ya Primula).

Siropların Tərkibindəki Aktiv Maddələr

Siropların tərkibində müxtəlif təsiredici və köməkçi maddələr olur. Bu komponentlər birgə şəkildə öskürəyin formasına və səbəbinə uyğun təsir göstərirlər. Ən çox istifadə olunan maddələr aşağıdakılardır:

• Butamirat – quru öskürəyin mərkəzi sinir sistemi üzərindən yatırılmasına kömək edir
• Ambroksol və Bromheksin – bəlğəmi durulaşdırır və tənəffüs yollarından çıxarılmasını asanlaşdırır
• Asetilsistein – bəlğəm sıx və yapışqan olduqda onu parçalayaraq çıxışını təmin edir
• Dextrometorfan – öskürək refleksini boğazda və beyində dayandırır
• Bitki ekstraktları (ivy, primula, plantain, kəklikotu və s.) – təbii, iltihabəleyhinə və immun gücləndirici təsir göstərir

Bu maddələrin düzgün birləşməsi və hədəfli tətbiqi siropun effektivliyini artırır. Lakin allergik reaksiyalar və ya digər dərmanlarla qarşılıqlı təsir nəzərə alınmalıdır.

Siropların İstifadə Qaydaları

Siroplar həkim tərəfindən müəyyən edilən dozada və gündəlik rejimdə qəbul edilməlidir. Aşağıdakı məqamlar hər istifadəçi üçün nəzərə alınmalıdır:

• Sirop yeməkdən əvvəl və ya sonra içilə bilər (təlimatda qeyd olunur)
• İstifadə öncəsi şüşə yaxşıca çalxalanmalıdır
• Doza ölçü qaşığı və ya şprisi ilə dəqiq ölçülməlidir
• Qəbul müddəti adətən 5-7 gün təşkil edir, lakin uzanmış hallarda həkimə müraciət vacibdir
• Uşaqlar üçün təyin olunan siropların dozası yaşa və çəkiyə uyğun olmalıdır

Özbaşına dozanı artırmaq və ya siropu dərhal kəsmək düzgün müalicəni poza və bədənə əlavə yük sala bilər.

Əks Göstərişlər və Yan Təsirlər

Hər dərman vasitəsi kimi, öskürək siroplarının da əks göstərişləri və yan təsirləri mövcuddur. Bunlara aşağıdakılar daxildir:

• Əks göstərişlər:
  • Şəkərli diabet (şəkər tərkibli siroplar)
  • Mədə xorası (bəzi mukolitiklər)
  • Hamiləlik və laktasiya dövrü
  • Aktiv maddəyə qarşı allergiya
• Yan təsirlər:
  • Ürəkbulanma
  • Qarında ağrı və köp
  • Dəri səpgiləri və qaşınma
  • Başgicəllənmə və yuxululuq

Bu səbəbdən siroplar yalnız həkim məsləhəti və istifadəyə dair təlimata uyğun şəkildə qəbul edilməlidir.

Uşaqlarda Sirop İstifadəsinə Xüsusi Yanaşma

Uşaqlarda öskürək zamanı sirop seçimi daha diqqətlə aparılmalıdır. Səhv sirop seçimi və ya dozada azacıq səhv uşağın vəziyyətini ağırlaşdıra bilər. Pediatrlar tərəfindən təyin edilən aşağıdakı siroplar daha çox istifadə olunur:

• Prospan – ivy tərkibli təbii sirop, həm quru, həm də bəlğəmli öskürəyə uyğundur
• Herbion (Plantago və Primula) – yaşa görə fərqli formulları mövcuddur
• Ambroksol siropları (Lazolvan və s.) – bəlğəmli öskürək zamanı
• Linkus – 7 bitki qarışığı ilə hazırlanır, təhlükəsizliyi yüksəkdir

Valideynlər siropları yalnız təyin olunmuş dozada verməli, əlavə olaraq bol maye qəbuluna və uşaq otağının nəmləndirilməsinə diqqət yetirməlidirlər.

Təbii Bitki Tərkibli Siroplar

Son illərdə kimyəvi tərkibli dərmanlara alternativ olaraq bitki tərkibli siroplara maraq artmaqdadır. Bunlar əsasən aşağıdakı bitkilərin ekstraktları ilə zənginləşdirilmiş olur:

• Yasəmən
• Kəklikotu
• Zəncəfil
• Bal və limon
• Çobanyastığı
• Ekalipt ekstraktı

Təbii siroplar daha az yan təsir riski daşıyır, lakin hər bitki hər kəs üçün uyğun olmaya bilər. Məsələn, kəklikotu bəzi allergik şəxslərdə dözümsüzlük yarada bilər.

Öskürək üçün siroplar, simptomatik müalicədə geniş istifadə olunan, həm effektiv, həm də istifadəsi rahat olan dərman formalarından biridir. Lakin onların seçimi, dozası və tətbiq qaydası öskürəyin növü və səbəbinə uyğunlaşdırılmalıdır. Quru və bəlğəmli öskürəklər bir-birindən fərqli dərmanlarla müalicə olunduğundan, təsadüfi istifadə problemi daha da dərinləşdirə bilər.

Siropların həm kimyəvi, həm də təbii tərkibli variantları mövcuddur. Uşaqlar üçün daha yumşaq və dadlı, böyüklər üçün isə daha təsirli və hədəfli formulalar təyin olunur. Özbaşına aptekdən alınaraq istifadə edilən siroplar bəzən əks effekt verə və orqanizmdə əlavə gərginlik yarada bilər.

Azərbaycan əhalisinin dərman istifadəsinə olan yanaşmasının daha məlumatlı və məsuliyyətli şəkildə formalaşması üçün maarifləndirmə vacibdir. Sağlamlığın qorunması üçün yalnız simptomu deyil, onun səbəbini aradan qaldırmaq əsasdır.

Ən Çox Verilən Suallar