Azərbaycanın elmi və ictimai həyatında xüsusi yeri olan Urxan Ələkbərov uzun illərdir ölkənin və regionun elmi, ekoloji və idarəçilik proseslərinin mərkəzində dayanır. Onun həyatı Azərbaycan elminə, təhsilə və idarəçiliyə xidmət nümunəsi olmaqla yanaşı, yeni nəsil tədqiqatçı və idarəçilər üçün motivasiya qaynağıdır. Hələ gənc yaşlarından parlaq təhsili və çalışqanlığı ilə seçilən Urxan Ələkbərov Bakıda dünyaya gəlib, burada da ilk addımlarını atıb. Biologiya elmlərinə olan marağı onu Azərbaycanın ən aparıcı universitetlərinə və beynəlxalq elmi dairələrə aparıb.
Akademik Ələkbərov təhsilini Bakı Dövlət Universitetində biologiya fakültəsində alıb, sonra SSRİ Elmlər Akademiyasının Ümumi Genetika İnstitutunun aspiranturasında elmi fəaliyyətini davam etdirib. Onun elmi bilikləri və təşkilatçılıq bacarıqları qısa müddətdə alimlər cəmiyyətində tanınmasına səbəb olub. Elmlər namizədi, sonradan elmlər doktoru dərəcəsini alan Urxan Ələkbərov, həm elmi, həm də idarəçilik sahəsində bir sıra nüfuzlu vəzifələrdə çalışıb.
Elm və dövlət idarəçiliyinin qovşağında dayanan Urxan Ələkbərov uzun müddət Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında müxtəlif səviyyələrdə rəhbərlik edib, vitse-prezident, institut direktoru, müşavir və digər məsul vəzifələrdə çalışıb. Onun xidmətləri Azərbaycanın elmi mühitində yeniliklərin, müasir yanaşmaların və beynəlxalq əməkdaşlığın inkişafında mühüm rol oynayıb. Öz fəaliyyəti ilə ölkənin ekoloji siyasətinin, kadr hazırlığının, davamlı inkişaf və elmi idarəetmənin formalaşmasında əvəzsiz töhfələr verib.
Tanınmış alim, biologiya elmləri doktoru, professor, Dövlət İdarəçilik Akademiyasının rektoru, AMEA-nın həqiqi üzvü, Prezident yanında Bilik Fondunun və Dövlət Qulluğunu İdarəetmə Şurasının üzvü kimi vəzifələri Urxan Ələkbərovu müasir Azərbaycan elminin və idarəçiliyinin aparıcı simalarından birinə çevirib. Onun “yaşıl” iqtisadiyyat, ekoloji idarəetmə və elmi-sosial planlaşdırma sahəsində nəzəriyyələri beynəlxalq elmi ictimaiyyət tərəfindən də tanınır. Urxan Ələkbərovun həyat və fəaliyyət yoluna nəzər salmaq, yalnız bir alimin deyil, bütöv bir elmi nəsil və milli elmi strategiyanın inkişafını anlamaq deməkdir.
Təhsil və formalaşma illəri
Urxan Ələkbərovun təhsil və elmi formalaşma illəri Azərbaycanın və SSRİ-nin elmi mühitində baş verən yeniliklərlə səciyyələnir. O, 1965-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Biologiya fakültəsini fərqlənmə ilə bitirib. Təhsili dövründə fərqlənən intellektual səviyyəsi və geniş dünyagörüşü, onun elmi yolunun uğurlu başlanğıcını təmin edib.
Aspirantura pilləsini SSRİ Elmlər Akademiyasının Ümumi Genetika İnstitutunda keçən Urxan Ələkbərov burada müasir genetikanın fundamental əsaslarını mənimsəyib və elmi metodologiyanın yeni nümunələri ilə tanış olub. Gənc alim elmlər namizədi elmi dərəcəsini qısa müddətdə alaraq öz sahəsində tanınmağa başlayıb. Həmin illərdə formalaşan elmi dünyagörüşü və metodoloji bilikləri sonradan onun rəhbərlik etdiyi tədqiqatlarda öz əksini tapıb.
Elmi fəaliyyətində daim yeniliyə, müasir texnologiyalara və dünyəvi elmi yanaşmalara üstünlük verən Urxan Ələkbərov müxtəlif beynəlxalq təlim və simpoziumlarda iştirak edib, fərqli ölkələrin qabaqcıl universitetlərində mühazirələr oxuyub. Onun elmə gətirdiyi baxış və metodlar təkcə Azərbaycan üçün deyil, regionun elmi ictimaiyyəti üçün də dəyərli olub. Bütün bu təcrübələr sonrakı illərdə idarəçilik və elmi rəhbərlik fəaliyyətinin də əsasını təşkil edib.
Elmi və idarəetmə karyerası
Urxan Ələkbərovun elmi və idarəetmə karyerası geniş və zəngin mərhələlərdən ibarətdir. O, 1965-ci ildən etibarən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında (AMEA) əmək fəaliyyətinə başlayıb və burada ilk illərdə Botanika İnstitutunda müxtəlif vəzifələrdə çalışıb. Əvvəlcə kiçik elmi işçi, sonradan elmi katib və direktor müavini, 1978-ci ildən isə institutun direktoru vəzifəsində fəaliyyət göstərib.
Akademiyada və elmi müəssisələrdə rəhbər vəzifələrdə işlədiyi dövrdə Urxan Ələkbərov institutların elmi və təşkilati strukturunun müasirləşdirilməsinə, yeni tədqiqat sahələrinin yaranmasına və elmi layihələrin beynəlxalq miqyasda reallaşdırılmasına nail olub. 1987–1996-cı illərdə AMEA-nın vitse-prezidenti kimi Azərbaycan elminin idarəçiliyində strateji qərarların qəbulunda iştirak edib, eyni zamanda beynəlxalq elmi əlaqələrin qurulmasına böyük töhfə verib.
Onun 1988–2002-ci illərdə AMEA Genetika və Seleksiya İnstitutunun direktoru, 2011-ci ilə qədər isə AMEA-nın müşaviri kimi fəaliyyəti genetik tədqiqatların və ekoloji problemlərin elmi əsaslarla araşdırılması, eləcə də gənc kadrların hazırlanmasında xüsusi rol oynayıb. Dövlət İdarəçilik Akademiyasının rektoru kimi fəaliyyəti isə onu dövlət idarəetməsi və elmi rəhbərlik sahəsində yeni mərhələyə gətirib çıxarıb.
Dövlət və beynəlxalq səviyyədə fəaliyyəti
Urxan Ələkbərovun fəaliyyət dairəsi təkcə Azərbaycan elmi ilə məhdudlaşmır. O, beynəlxalq miqyasda ekoloji siyasətin, davamlı inkişafın, təhsil və insan inkişafı strategiyalarının hazırlanmasında iştirak edib. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının rektoru kimi ölkənin dövlət idarəçiliyi sisteminin inkişafına, müasir kadr hazırlığına və idarəetmə strategiyalarının yenilənməsinə xüsusi diqqət yetirib.
O, Prezident yanında Bilik Fondunun Himayəçilik Şurasının və Dövlət Qulluğunu İdarəetmə Şurasının üzvü kimi elmi və sosial layihələrin həyata keçirilməsinə dəstək verir. Urxan Ələkbərov eyni zamanda YUNESKO-nun Azərbaycan Milli MaB (İnsan və Biosfer) Komitəsinin sədri olaraq ölkənin ekoloji və təbii sərvətlərinin qorunması sahəsində beynəlxalq layihələrə rəhbərlik edir. Onun rəhbərliyi ilə müxtəlif beynəlxalq və milli forumlar, simpoziumlar və konfranslar təşkil edilib.
Dövlətin elmi-sosial inkişafına, ekoloji təhlükəsizliyə və təhsildə yeniliklərə yönələn təşəbbüslərin həyata keçirilməsində Urxan Ələkbərovun təşəbbüskar və təşkilatçı rolu danılmazdır. Onun elmi və idarəçilik təcrübəsi dövlət proqramlarında, ekoloji strategiyalarda və insan kapitalı siyasətində də öz əksini tapır.
Elmi nailiyyətləri və əsas konsepsiyaları
Akademik Urxan Ələkbərov 320-dən çox elmi əsərin, o cümlədən 34 kitab və dərsliyin müəllifidir. Onun elmi tədqiqatları, əsasən, ətraf mühitin təbii, iqtisadi, sosial və siyasi komponentlərdən ibarət vahid sistem kimi idarə olunması və davamlı inkişafın elmi əsasları ilə bağlıdır. “Yaşıl təfəkkür” və “yaşıl iqtisadiyyata əsaslanan ekoloji sivilizasiya” kimi orijinal konsepsiyaların müəllifi olan alim, bu yanaşmaların beynəlxalq səviyyədə qəbul edilməsinə nail olub.
Urxan Ələkbərovun elmi nəzəriyyələri və praktiki təklifləri bir sıra beynəlxalq təşkilatlar, o cümlədən BMT, UNESCO, UNICEF və Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı tərəfindən tətbiq və tanınır. Onun tədqiqatları ekosistemlərin inteqrasiyası, elmi idarəetmənin modelləri və əhalinin sosial rifahı problemlərinin həllində yeni yanaşmalar təklif edir. Akademik həmçinin, elmi biliklərin tədris və maarifləndirmədə tətbiqi sahəsində də mühüm addımlar atıb.
Beynəlxalq əlaqələr və akademik nüfuz
Urxan Ələkbərovun beynəlxalq elmi nüfuzu dünya miqyasında qəbul olunub. O, Amerika Birləşmiş Ştatları, Almaniya, Türkiyə, İsveçrə, Rusiya, Gürcüstan, İsrail və digər ölkələrin nüfuzlu universitetlərində davamlı inkişaf, ekoloji idarəetmə və sosial siyasətə dair mühazirələr oxuyub. Onun seminarları və çıxışları dünyanın aparıcı universitetlərində böyük maraqla qarşılanıb və bir çox elmi cəmiyyətlər tərəfindən yüksək qiymətləndirilib.
Akademik beynəlxalq komitə və şuralarda, elmi jurnalların redaksiya heyətlərində rəhbər və üzv kimi fəaliyyət göstərib. Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının Prezidenti yanında Davamlı İnkişaf üzrə Şura üzvü, bir çox beynəlxalq layihə və proqramın məsləhətçisi olmuşdur. Onun elmi məqalələri və ideyaları dünya səviyyəsində ekoloji və sosial siyasətə töhfə verib.
Kadr hazırlığı və gənclərin inkişafı
Urxan Ələkbərovun xidmətləri təkcə elmi tədqiqatlarla bitmir. O, Azərbaycanda və beynəlxalq aləmdə yüksəkixtisaslı kadrların hazırlanmasında da əvəzsiz rol oynayıb. Onun rəhbərliyi ilə 22 fəlsəfə və elmlər doktoru hazırlanıb, elmi məsləhətçi kimi yüzlərlə tələbə və gənc alimə dəstək olub.
Akademik həmçinin orta və ali məktəblər üçün davamlı insan inkişafı, ekoloji sivilizasiya və idarəetmə sahəsində ilk dərsliklərin müəllifidir. Onun pedaqoji fəaliyyəti və innovativ tədris metodları gənclərin intellektual inkişafına və elmi təfəkkürün formalaşmasına müsbət təsir göstərir. Urxan Ələkbərovun məruzələri, mühazirələri və elmi tövsiyələri bir çox gənc üçün motivasiya mənbəyi kimi qiymətləndirilir.
Beynəlxalq platformalarda çıxışlar və ictimai nüfuz
Urxan Ələkbərovun fikirləri və məruzələri dünyanın müxtəlif ölkələrində keçirilən beynəlxalq təşkilatlarda dinlənilir. O, BMT-nin Baş Qərargahı, Dünya Bankı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, UNESCO və digər nüfuzlu beynəlxalq qurumların platformalarında məruzələr təqdim edib. Onun ekoloji, sosial və inkişaf problemlərinə dair baxışları mütəmadi olaraq “Tanınmışlar deyiblər” rubrikasında dünya liderləri və məşhur şəxslərlə birgə dərc olunur.
Akademikin çıxışları, elmi tövsiyələri və ekspert rəyləri beynəlxalq media və elmi ictimaiyyətdə geniş rezonans doğurur. O, yalnız Azərbaycan elminin deyil, ümumilikdə regionun və dünya elmi ictimaiyyətinin də aparıcı simalarından biridir.
Fəxri adlar və dövlət mükafatları
Urxan Ələkbərovun elmi, pedaqoji və ictimai fəaliyyətləri dövlət tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. O, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən “Şöhrət” və “Şərəf” ordenləri ilə təltif olunub, bir çox dövlət və beynəlxalq mükafatlara layiq görülüb. Bu mükafatlar onun ölkə və beynəlxalq səviyyədə elmin və idarəetmənin inkişafına verdiyi töhfənin rəsmi tanınmasıdır.
Onun adı elmi və ictimai dairələrdə nümunə, təcrübəsi isə gənc nəslin inkişafı üçün istiqamətverici modeldir. Müxtəlif elmi qurumların fəxri üzvü, universitetlərin və akademiyaların hörmətli məsləhətçisi kimi tanınır. Akademik hələ də aktiv fəaliyyət göstərir və yeni elmi nailiyyətləri ilə cəmiyyətə töhfə verməkdə davam edir.
Cədvəl: Urxan Ələkbərovun elmi və ictimai fəaliyyət istiqamətləri
| İstiqamət | Təsviri və nailiyyətlər |
|---|---|
| Elmi tədqiqat və idarəetmə | 320-dən çox elmi əsər, 34 kitab və dərslik, yeni elmi konsepsiyalar, elmi müəssisələrdə rəhbərlik |
| Davamlı inkişaf və ekoloji siyasət | “Yaşıl təfəkkür”, “Ekoloji sivilizasiya” konsepsiyaları, BMT, UNESCO, Avropa Bankı ilə əməkdaşlıq |
| Beynəlxalq elmi əməkdaşlıq | ABŞ, Avropa, Asiya universitetlərində mühazirələr, beynəlxalq şuralar və layihələrdə iştirak |
| Dövlət və idarəetmə fəaliyyəti | Dövlət İdarəçilik Akademiyasının rektoru, dövlət şuralarında üzvlük, dövlət proqramlarının təşəbbüsü |
| Kadr hazırlığı və tədris | 22 fəlsəfə və elmlər doktoru hazırlanması, ilk ekoloji dərsliklərin müəllifliyi |
| İctimai və beynəlxalq çıxışlar | BMT, Dünya Bankı, Avropa Bankı və digər platformalarda çıxışlar, ictimai nüfuz və ekspertlik |
| Fəxri ad və dövlət mükafatları | “Şöhrət” və “Şərəf” ordenləri, beynəlxalq və dövlət mükafatları |
Urxan Ələkbərov müasir Azərbaycan elminin və idarəetmə elitasının ən görkəmli nümayəndələrindən biridir. Onun elmi konsepsiyaları, innovativ yanaşmaları, davamlı inkişaf və ekoloji idarəetmə sahəsindəki nəzəri və praktiki töhfələri ölkə və dünya elmi üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Akademikin gənc nəslin formalaşmasında, yüksək ixtisaslı kadrların hazırlanmasında və elmi biliklərin tətbiqindəki fəaliyyəti nümunəvi xarakter daşıyır. Dövlət idarəçiliyi, təhsil və ekoloji siyasət sahəsində Urxan Ələkbərovun gördüyü işlər gələcək üçün strateji model rolunu oynayır.
Azərbaycan elmi məhz onun kimi görkəmli alimlərin, idarəçilərin və müəllimlərin fəaliyyəti ilə beynəlxalq aləmdə tanınır və inkişaf edir. Urxan Ələkbərovun həyat yolu, əldə etdiyi uğurlar və cəmiyyətə verdiyi dəyərlər bir elmin və mənəviyyatın simvoludur. Onun tədqiqatları və konsepsiyaları, ekoloji və sosial çağırışlara cavab verən müasir yanaşmalar gələcək nəsillər üçün də örnək olacaq. Akademikin nüfuzu və fəaliyyətləri ölkənin davamlı inkişafının və elmi tərəqqisinin vacib dayaqlarındandır. Urxan Ələkbərovun ideyaları, elmi nəticələri və ictimai mövqeyi həm elmi, həm də milli strateji baxış üçün əvəzolunmaz mənbədir.
Ən Çox Verilən Suallar
Urxan Ələkbərov tanınmış Azərbaycan və sovet bioloqu, biologiya elmləri doktoru, professor və AMEA-nın həqiqi üzvüdür. O, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının rektoru və bir çox dövlət, beynəlxalq təşkilat və komitənin üzvüdür. Elmdə və idarəçilikdə yüksək nüfuzu ilə tanınır. Onun fəaliyyəti təkcə ölkə daxilində deyil, beynəlxalq aləmdə də böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Urxan Ələkbərov Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) Biologiya fakültəsini bitirib, sonra SSRİ Elmlər Akademiyasının Ümumi Genetika İnstitutunun aspiranturasında təhsil alıb. 1968-ci ildə elmlər namizədi, 1978-ci ildə elmlər doktoru dərəcəsini qazanıb. 1983-cü ildə AMEA-nın müxbir üzvü, 1989-cu ildə isə həqiqi üzvü seçilib. Bu təhsil və elmi mərhələlər onun peşəkar yüksəlişinin əsasını qoyub.
O, 320-dən çox elmi əsərin, 34 kitab və dərsliyin müəllifidir. Ətraf mühitin vahid sistem kimi idarə olunması, davamlı inkişaf və ekoloji sivilizasiya sahəsində beynəlxalq səviyyədə qəbul edilən nəzəriyyələrin müəllifidir. “Yaşıl” təfəkkür və ekoloji sivilizasiya konsepsiyası onun ən orijinal elmi yanaşmalarıdır. Onun elmi işləri bir çox ölkədə istifadə edilir və yüksək qiymətləndirilir.
Urxan Ələkbərov Dövlət İdarəçilik Akademiyasının rektoru, Bilik Fondunun və Dövlət Qulluğunu İdarəetmə Şurasının üzvüdür. O, YUNESKO-nun Azərbaycan Milli MaB Komitəsinin sədri, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının Prezident yanında Şura üzvü və bir çox digər beynəlxalq layihə və qurumda aktiv iştirak edir. Onun beynəlxalq miqyasda fəaliyyətləri Azərbaycanın və regionun elmi nüfuzunu yüksəldir. Fəaliyyəti bir çox beynəlxalq platformalarda rəğbətlə qarşılanır.
O, AMEA-nın Botanika, Genetika və Seleksiya institutlarının direktoru, vitse-prezident, müşavir kimi çalışıb. Akademik müxtəlif elmi layihələrə, kadr hazırlığına, elmi idarəetməyə və ekoloji siyasətə rəhbərlik edib. Onun rəhbərliyi ilə 22 fəlsəfə və elmlər doktoru hazırlanıb. Elmi müəssisələrin müasirləşdirilməsi və beynəlxalq əməkdaşlıq onun əsas uğurlarındandır.
O, ABŞ, Almaniya, Türkiyə, İsveçrə, Rusiya, Gürcüstan, İsrail və digər ölkələrin aparıcı universitetlərində mühazirələr və seminarlar aparıb. Eyni zamanda BMT-nin Baş Qərargahı, Dünya Bankı, UNESCO, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı və digər beynəlxalq təşkilatların platformalarında məruzələrlə çıxış edib. Onun çıxışları və elmi məsləhətləri dünya miqyasında geniş maraqla qarşılanır. O, beynəlxalq elmi ictimaiyyətdə yüksək nüfuz sahibidir.
Akademik Urxan Ələkbərov Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən “Şöhrət” və “Şərəf” ordenləri ilə təltif olunub. O, həmçinin bir sıra dövlət və beynəlxalq mükafatların sahibidir. Müxtəlif elmi və ictimai təşkilatların fəxri üzvüdür. Onun fəaliyyəti dövlət səviyyəsində yüksək qiymətləndirilir.
Urxan Ələkbərovun elmi ideyaları əsasən ekosistemlərin vahid idarə olunması, davamlı inkişaf, yaşıl iqtisadiyyat və ekoloji sivilizasiya mövzularını əhatə edir. O, bu sahədə yeni konsepsiyalar və tədqiqat metodları təklif edib. Onun nəzəriyyələri bir çox ölkədə tətbiq və tədris olunur. Alimin yanaşmaları müasir elmi və sosial çağırışlara cavab verir.
O, yüksəkixtisaslı kadrların hazırlanmasında, gənclərin elmi və intellektual inkişafında böyük rol oynayır. Onun rəhbərliyi ilə 22 nəfər fəlsəfə və elmlər doktoru hazırlanıb. Həmçinin orta və ali məktəblər üçün ilk davamlı insan inkişafı və ekoloji idarəetmə dərsliklərinin müəllifidir. Onun innovativ tədris metodları gənc alimlərə və tələbələrə motivasiya verir.
Urxan Ələkbərov yalnız elmi və idarəçilik sahəsində deyil, həm də ictimai və beynəlxalq səviyyədə nüfuzlu şəxsiyyət kimi tanınır. Onun çıxışları, məqalələri və ekspert rəyləri dünya elmi və cəmiyyətində böyük əks-səda doğurur. O, bir çox komitə və şuranın rəhbəri, elmi jurnalların redaksiya heyətinin üzvü kimi fəaliyyət göstərir. Akademik cəmiyyət üçün yeni nəsil alimlərə örnək və motivasiya mənbəyidir.
